اسلام دين جهانى و جاودانى
بر حسب آيات متعددى، قرآن كريم اسلام را آيين جهانى، جاودانى و همگانى معرفى مىكند كه نه مرزهاى جغرافيايى آن را محدود مىكند و نه آن كه در زمان خاصى محصور مىماند، به علاوه تفاوتهاى قومى، قبيله‌اى و فرهنگى كه بر ملل گوناگون سايه افكنده اين حقيقت الهى را در تنگنا قرار نمي‌دهد.
قرآن مىفرمايد: «قل يا ايّها النّاس انّى رسول اللّه اليكم جميعاً؛() (اى پيامبر) بگو اى مردم، من فرستاده خداوند بر همه شما هستم.» «و اوحى الىّ هذا القرآن لانذركم به و من بلغ…؛()اين قرآن بر من وحى گرديده است تا شما را و هر كس را كه به او برسد بيم دهم.» «تبارك الّذى نزّل الفرقان على عبده ليكون للعالمين نذيرا؛() بزرگوار و مبارك است آن كسى كه اين فرقان را بر بنده‌اش فرو فرستاد تا جهانيان را بيم دهنده‌اى باشد.» «و ما ارسلناك الّا كافّةً للنّاس بشيراً و نذيراً و لكنّ اكثر النّاس لايعلمون؛() تو را به عنوان پيامبر خويش نفرستاديم مگر بر همه مردم بشارت دهنده و بيم دهنده ولى بيشتر مردم نمي‌دانند.» «ان هو الّا ذكر للعالمين؛() و اين جز يادآورى و اندرزى براى مردم جهان نمىباشد.»
بر اساس همين ديدگاه جهان شمولى رسول اكرم(ص) بعد از آن كه در منطقه حجاز آرامش و امنيت را حاكم ساخت و از ناحيه مشركان، كافران و ديگر دشمنان در شبه جزيره عربستان آسوده گرديد، فرصت را غنيمت شمرد و با زمامداران وقت، رؤساى قبايل و رهبران مذهبى مسيحيان جهان آن روز باب مكاتبه را گشود و آئين اسلام را به ملل زنده آن روز جهان عرضه داشت. البته اگر
لجاجتهاى خصم داخلى با نبردهاى خونين، جامعه اسلامى را به خود مشغول نمىساخت، پيش از اين پيامبر رسالت خود را در جهان علنى مىساخت.
مجموع يكصد و هشتاد و پنج نامه از ميان مكتوبات پيامبر كه جهت تبليغ و دعوت به اسلام و يا به عنوان ميثاق و پيمان در دست مىباشد كه محدثان و مورخان آنها را ضبط كرده‌اند، از محتواى اين نامهها بر مي‌آيد كه روش اسلام در فراخوانى ملل جهان به آيين محمّدى بر اساس منطق، برهان، اندرز و نصيحتهاى حكيمانه توأم با لطافتهاى اخلاقى و نرمشهاى پيامبر بوده است و اين اسناد و مدارك ادعاى دروغين برخى خاورشناسان و مورّخان را كه خواسته‌اند پيشرفت اسلام را محصول خشونت و زور و شمشير بدانند، باطل مىسازد.()
گروهى از مغرضان و محرومان از خرد و ايمان، اين رسالت جهانى را به ديده ترديد نگريسته‌اند و اين اتهام يا سخن واهى را مطرح كرده‌اند كه موضوع عموميت رسالت پيامبر بعدها بوجود آمد و اين برنامه در آغاز مطرح نبوده است، سر ويليام موير انگليسى در رأس اين دسته از خاورشناسان قرار مىگيرد. اما چنان كه اشاره كرديم هم آيات قرآن و هم مكاتبات پيامبر، خلاف اين تفكّر غير واقعى را به اثبات مي‌رساند.()
بطور قطع آن چه كه بر خلاف نقشههاى مخالفين، كارشكنىهاى مشركين و تبليغات زهرآگين يهود و نصارا، موجب موفقيت اين عقيده گرديد آن است كه در درجه اول تعليماتش توسط خالق هستى و خداوند جهانيان بنياد نهاده شده و در درجه دوم اين آيين بر اساس سرشت و فطرت آدميان، بنا گرديده و خردهاى سالم
و منطق خالصانه حقايق آن را مىپذيرد. البته خوش رفتارى مسلمانان در هنگام تبليغ اسلام با مردمان ديگر مذاهب و اهتمام فوق العاده مسلمين صدر اسلام به رهبرى رسول اكرم(ص) گسترش و نشر اسلام را تسريع نمود و قرآن كريم چه زيبا اين روند را بيان فرموده است: «هو الّذى أرسل رسوله بالهدى و دين الحقّ ليظهره على الدّين كلّه و لوكره المشركون؛() او پروردگارى است كه پيامبر خود را براى هدايت مردم فرستاد، با دينى بر حق(و آيينى استوار) تا او را بر تمام دينهاى ديگر غالب گرداند، هر چند مشركان را خوش نيايد» و در جاى ديگر مىفرمايد: «يريدون ليطفئوا نور اللّه بأفواهم و اللّه متمّ نوره و لو كره الكافرون؛() اراده نموده‌اند نور خداوند را با دهانهاى خويش خاموش كنند ولى خدا كامل كننده نور خود است اگرچه كافران(از اين روند) اكراه دارند.»
عبدالنبى مغربى استاد دانشگاه الجزيره مىنويسد:
«…اسلام لزوماً فراگير و جهانى است و دستورها و هم چنين بينش آن از اين جهان، تنها ناظر به نژاد خاص يا قوم معيّن نمىباشد بلكه به همه افراد بشر در روى كره زمين مربوط مىشود بنيانگذار اسلام (رسول اكرم(ص)) كمى پس از تصويب قانون اساسى مدينه پيامهايى به سلاطين خاورميانه فرستاد و آنان را به قبول اسلام دعوت نمود…دين اسلام از سال 660 ميلادى، تقريباً سى سال پس از رحلت پيامبر به چنان وسعتى دست يافته بود كه از همان موقع از امپراتورى اسلام سخن به ميان مي‌آمد…»()
پروفسور سرتوماس آرنولد عقيده دارد:
«…عاملى كه مسلمانان را به حمل پيام و رسالت اسلام، به سوى مللى كه بر آنان وارد مىشدند بر مي‌انگيخت و آنان را به جنبش وا مي‌داشت حرارت و شورى بود كه نسبت به حقيقت دين داشتند…با گذشت يك قرن از وفات پيامبر، پيروانش از غرب به اسپانيا رسيده و از شرق رود سند را درنورديدند و چيزى نگذشت كه در رأس يك امپراتورى عظيمى قرار گرفتند كه از امپراتورى روم در اوج قدرتش بزرگتر بود. با اين كه در قرون بعد پايههاى اين امپراتورى عظيم شكاف برداشت، پيروزىهاى فكرى و معنوى آن هم چنان به پيشرفت خود ادامه داد.»()
لوئى گارده فيلسوف و محقق مسيحى و متخصّص در انديشه اسلامى و هم چنين تحليل گر ساختارهاى جوامع اسلامى يادآور شده است:
«ارزشهاى متعالى مذهب اسلام كه منبع ادراكات مسلمانان است از يك سو و صفت نزديك خالق به مخلوق و نيز هادى و رحمان و رحيم بودن او نسبت به انسان از سوى ديگر، از جمله مسايلى هستند كه دنياى مادى امروز را مورد استيضاح قرار مي‌دهند.»()
مارسل بوازار، اسلام شناس سوئيسى گفته است:
«اصل توحيد در قرآن، علاوه بر اعتقاد به يگانگى خدا، عامل رهبرى و دستگيرى انسانها به سوى وحدت و تفاهم جهانى مىباشد، اين ديدگاه اسلام روشنگر ارج نهادن به انديشههاى سياسى و اجتماعى و پيوستگى و تفاهم جهانى در مسير اتحاد ملل اسلامى است.»()
وى در جاى ديگر مىنويسد:
«اسلام قادر است مستقيماً در پي‌ريزى نظام تازه‌اى براى روابط بين ملتها كوشش كند و در پيشاپيش جنبشهاى ضد استعمارى مردمى كه
به خاطر آزادى و برابرى و عليه تبعيض نژادى مىجنگند، نقش رهبرى قاطع را بر عهده گيرد.() در آينده‌اى نه چندان دور اسلام نقش خود را در روابط بين المللى دوباره باز خواهد يافت و امّت مسلمان، عظمت و افتخار پيشين را از سر خواهد گرفت. پيام آسمانى قرآن در عين حال كه بر انگيزنده خلق هاست آرام بخش دلها نيز هست، در حقيقت اسلام تنها نصيحت گر فضيلتها نيست بلكه برانگيزنده روح فضيلتهاست…»()
مارسل بوازار در اثر ديگر خود پاسخ برخى ترديدها را درباره ويژگىهاى جهان منشى اسلام داده و گفته است اين خصوصيت از چند جنبه ثابت مىگردد، يكى توحيد مطلق و وحدت جهان و حاكميت خداى واحد بر تمامى عالم، دوم خطابهاى قرآن غالباً به خصوص در سورههاى مكّى يا ايّها الناس است، سوم عامل پيوند دهنده افراد مسلمان، قوميت، اشتراكهاى تاريخى، مسايل اقليمى و فرهنگى ملّت و سرزمينها نمىباشد، بلكه اقرار به وجود خداى يكتا و اعتقاد به قرآن كريم، قبله‌اى واحد و مشتركات معنوى ديگر امّت مسلمان را منسجم و متحد مىسازد، حتى غير مسلمانان در صورت اعتقاد به يكى از اديان آسمانى به عضويت در اين امّت فراخوانده مىشود و مىتواند پيرو دستورات آيين خود باشد به شرط آن كه مقرّرات اسلامى را مراعات كند و براى جوامع اسلامى اختلالى بوجود نياورد،() او پس از اين بررسىها مىنويسد:
«…از آن جا كه هدف ارشاد دينى به آينده متعالى و ابدى انسان مربوط مىشود پس جهان منش است و نيز اعتقاد به خداى يگانه عالم هر اصل نژادى و يا عصبيّت ملّى را از ميان مىبرد. بى شك جهان منش بود ن شريعت مبيّن تعميم ايمان است…»()
پرتو افشانى در نقاط ديگر
انقلاب اسلامى ايران نيز پرتوى از بعثت نبوى، مشى عَلَوى و حماسه حسينى مىباشد و در واقع ارزشهاى الهى و بنيانهاى قرآنى در شكلگيرى، پيروزى و استقرار آن دخالت داشت، بنابراين نمىتواند در مرزهاى ايران محصور بماند، به فرمايش امام خمينى، ملت ايران در اين حركت با تعاليم اسلامى پيشرفت كرد، با خواست الهى بيدار شد و با اتحاد كلمه و بدون برخوردارى از ساز و برگ قيام نمود و موانع را كنار زد.() ملت خداجوى ايران در دوازدهم فروردين شناسنامه به دست به سوى مراكز رأىگيرى هجوم برد تا به نبوّت محمّد صلى اللّه عليه و آله و ولايت على عليه السلام گواهى دهد و به پيامبر عرض كند: لبيك يا رسول اللّه! سخنانت را در روز غدير شنيدم و اكنون آمده‌ام به جانشين بر حقّت دست بيعت دهم، بيعتم را پذيرا باش. به على عليه السلام بگويد: فريادهاى مظلومانه ات را شنيدم و براى دفاع از تو و آرمانهايت آماده‌ام، قبول كن. به امام حسين(ع) عرض كند اگر در صحراى كربلا نبودم به نداى ” هل من
ناصرت ” لبيّك بگويم اكنون با جان و دل آمده‌ام تا در عمل ثابت كنم سرباز توأم، پذيرايم باش. به ولىّ عصر ارواحنا فداه عرضه بدارد: اكنون كه ايران را از دست ظالمان باز گرفته‌ايم تو ما را پناه ده و حق ما را از ظالمان بستان و به خانه دل ما قدم بگذار. كرم نما و فرودآ، كه خانه خانه توست. و به نايب بر حق امام زمان(عج) خمينى بت شكن بگويد: من به جمهورى اسلامى رأى مي‌دهم، نه يك كلمه كم و نه يك كلمه زياد.
و شامگاهان آغاز نشده بود كه ماه تابان «جمهورى اسلامى» دميد و نه تنها ايران كه خانههاى مستضعفان و كوخهاى محرومان را در سراسر گيتى روشن ساخت و روح تازه‌اى به كالبد ستمديدگان جهان دميد.
و امام امت در پيامى از اين يوم اللّه بزرگ چنين ياد كردند:
«من در اين روز مبارك، روز امامت امت و روز فتح و ظفر ملّت، جمهورى اسلامى ايران، را اعلام مىكنم…مبارك باد بر شما روزى كه پس از شهادت جوانان برومند و داغ دل مادران و پدران و رنجهاى طاقت فرسا، دشمن غول صفت و فرعون زمان را از پاى درآورديد و با رأى قاطع به جمهورى اسلامى، حكومت عدل الهى را اعلام نموديد. حكومتى كه در آن جميع اقشار ملت با يك چشم ديده مىشوند و نور عدالت الهى بر همه و همه به يك طور مىتابد…
صبحگاه دوازده فروردين كه روز نخستين حكومت اللّه است، از بزرگترين اعياد مذهبى و ملّى ما است. ملت بايد اين روز را عيد بگيرند و زنده نگهدارند. روزى كه كنگرههاى قصر دوهزار و پانصد سال حكومت طاغوتى فرو ريخت و سلطه شيطانى براى هميشه رخت بر بست و حكومت مستضعفين كه حكومت خدا است به جاى آن نشست…
هان! اى ملت عزيز كه با خون جوانان خود،حقّ خود را بدست آورديد، اين حق را عزيز بشمريد و از آن پاسدارى كنيد و در تحت لواى اسلام و پرچم قرآن، عدالت الهى را با پشتيبانى خود اجرا نمائيد. من با تمام قوا در خدمت شما كه خدمت اسلام است اين چند روز آخر عمر را مىگذرانم و از ملت انتظار دارم كه با تمام قوا از اسلام و جمهورى اسلامى ايران پاسدارى كنند».
امام خمينى تأكيد كرده‌اند:
«…اگر…متاع بزرگمان را آن طور كه هست به عالم عرضه كنيم كه اين جمهورى اسلامى است همه مىپذيرند و ممالك اسلامى يكى پس از ديگرى به شما اقتدا مىكنند…() نهضت ايران مخصوص به خودش نبوده و نيست براى اين كه اسلام اختصاص به طايفه خاصى ندارد. ما كه نهضت كرديم براى جمهورى اسلامى بوده است. نهضت براى اسلام نمىتواند محصور يك كشور باشد و نه حتى به تمام كشورهاى اسلام…() همه ما با هم قيام كرده‌ايم كه اسلام را در اينجا زنده كنيم و ان شاء اللّه انقلاب را به همه جا صادر مىكنيم…».()
اصولاً صدور معنويت و پرتوهاى فكرى و فرهنگى اين انقلاب بر اثر برنامه ريزىهاى سياسى، فعاليتهاى تبليغى و تلاشهاى بين المللى انجام نگرفته و وقتى خورشيدى از اوج آسمان ايمان نور افشانى مىكند خود انوارش معرّف و مبلّغ و ناشرش خواهد بود. اين نكته را امام مورد توجه قرار داده است.
«آن طور كه ملّتهاى اسلامى خارج، اطلاع پيدا كردند و بر وقايع اينجا، نه اين بوده است كه ما يك تبليغاتى داشتيم و آنها را با تبليغات خودمان آن طور عاشق اين انقلاب كرديم. اين انقلاب خودش منعكس شده در آنها و آنها كه بى غرض بودند فهميده‌اند كه تا يك حدودى شماها چه مىخواهيد…() انقلاب ما متكى به معنويات و خداست همان خط معنويتى كه (بر اثر آن) مردم دنيا متوجه انقلابمان شدند…»()
انقلاب اسلامى همانگونه كه مورد اقبال مسلمين و محرومان جهان قرار گرفته، قدرت بزرگ را دچار هراس نموده است زيرا مظلومان عالم راه اميدى را يافته‌اند كه مىتواند براى استبكار خطرآفرين باشد و بساط تجاوزها، زورگويىها و ناراستىهاى آنان را بر هم مي‌ريزد، از اين روى كوشيد با اجراى نقشههاى گوناگون، توطئههاى متعدد، شايعه افكنى، نشر اكاذيب، ايجاد تفرقه بين مردم‌و… اين فروغ فروزان را خاموش كنند امّا به لطف خداوند انقلاب ايران از گزند اين نيرنگها مصون مانده است.
امام خمينى فرموده‌اند:
«انقلاب اسلامى ايران با تأييد خداوند منان در سطح جهان در حال گسترش است ان شاء اللّه با گسترش آن قدرتهاى شيطانى به انزوا كشيده خواهند شد و حكومت مستضعفان برپا و زمينه براى حكومت جهانى مهدى آخرالزمان (عج) مهيا خواهد شد.»()
«اين انقلاب اسلامى ايران همچو در دنيا چهره پيدا كرده است كه همه قدرتهاى بزرگ را به وحشت انداخته است كه مبادا اين انقلاب با آن چهره واقعى كه دارد، همه جا توجه به آن بكنند و يك وقت ابرقدرتها ببينند كه ممالك اسلامى و ممالك ديگر هم از دست آنها رفت، از اين جهت كوشش مىكنند كه اينجا (را) كه هسته مركزى اين انقلاب و نهضت اسلامى، بكوبند…»()
بنيان گذار نظام اسلامى ايران و رهبر كبير انقلاب، امام خمينى اظهار اميدوارى كرده است:
«اگر چنانچه اين قدرت كه از ناحيه خدا به اين ملت اعطا شد و توانايى آن را پيدا كرد تمام قدرتهاى مجهز به ضد ملّت را خنثى كند و همه دستها را از ذخاير خودش و از ملت خودش قطع كند، اگر اين محفوظ بماند اميد اين است كه اين مطالب در همه ممالك اسلامى و در همه جاهايى كه مستضعفين جهان تحت سلطه مستكبرين بودند اين مسأله انجام گيرد() ما انقلابمان را به تمام جهان صادر مىكنيم، چرا كه انقلاب ما اسلامى است و تا بانگ: لا اله الّا اللّه و محمد رسول اللّه بر تمام جهان طنين نيفكند مبارزه هست و تا مبارزه در هر جاى جهان عليه مستكبرين هست، ما هستيم…»()
اما تأكيد مىنمايند صدور انقلاب به معناى كشورگشايى نمىباشد:
«اين كه مىگوئيم بايد انقلاب ما به همه جهان صادر بشود، اين معنى غلط را از او برداشت نكنند كه ما مىخواهيم كشورگشايى كنيم. ما همه
كشورهاى مسلمين را از خودمان مي‌دانيم، همه كشورها بايد در محل خودشان باشند. معنى صدور انقلاب ما اين است كه همه ملتها بيدار بشوند و همه دولتها بيدار بشوند و خودشان را از اين گرفتارى كه دارند و از اين تحت سلطه بودنى كه هستند و از اين كه همه مخازن آنها دارد به باد مي‌رود و خودشان به نحو فقر زندگى مىكنند نجات بدهد.»()
مقام معظم رهبرى حضرت آيت اللّه العظمى خامنه‌اى در تبيين اين مفهوم مىفرمايند:
«…صدور انقلاب يعنى صدور فرهنگ انسان ساز اسلام و صدور صفا و خلوص و تكيه و اصرار بر ارزشهاى انسانى. ما به اين كار و انجام اين وظيفه افتخار مىكنيم. اين راه انبياست و ما بايد اين راه را ادامه دهيم…چرا بايد شرم كنيم از اين كه غيرت و حميّت و ايستادگى در مقابل قدرتهاى باطل را به صورت درس عملى به ملتهاى ديگر ارائه و تعليم بدهيم؟ ملتها باور نمىكنند كه بشود با عوامل و مزدوران قدرتهاى استكبارى در افتاد. ما در افتاديم و پيروز هم شديم. چرا اين عمل و تجربه خودمان را در اختيار افكار عمومى ملتها نگذاريم؟ ما اين انقلاب را صادر مىكنيم. اگر منظور اين است كه ما مواد منفجره صادر مىكنيم، اين ادعا دروغ است، اين كار را خود دستگاههاى پليد خبيث استكبارى مىكنند.»()
اصولاً شخصيتهاى مذهبى، سياسى و فرهنگى جهان و نيز رسانههاى كشورهاى گوناگون انقلاب اسلامى را يك حركت اميدوار كننده براى مسلمانان جهان و محرومين ملل تلقّى كرده‌اند. چنان چه شيخ يوسف شبلى امام جمعه شهر مينتوكانادا آن را نجات دهنده مسلمانان سراسر جهان دانسته است، ابومسلم رهبر مسلمانان گويان رشد فكرى و آگاهى سياسى مسلمين اين سرزمين را متأثر از انقلاب اسلامى مي‌داند، شهيد سيد عارف حسين حسينى از علماى پاكستان، يادآور گرديد: اين حركت، مردم پاكستان را از درون منقلب نمود، علامه سيد محمد حسين فضل اللّه دانشور برجسته لبنانى يادآور شد اين انقلاب، به تمام مسلمانان و مستعضعفان جهان تعلّق دارد. شهيد حجة الاسلام و المسلمين سيّد محمد باقر حكيم رئيس مجلس اعلاى انقلاب اسلامى عراق (در سالهاى حاكميت حزب بعث بر عراق) انقلاب را اميد محرومان به شمار آورد. سر دبير نشريه تحقيقات اسلامى سنگال گفت: انقلاب اسلامى ايران باعث شكوفايى در اين كشور شد. محمد خليل ابراهيم، مسلمان اهل سودان اظهار داشت: اين انقلاب بر پايگاههاى مردمى تكيه دارد و سرانجام موفق مىشود حقيقت را براى جهانيان آشكار سازد.
دكتر كليم صديقى(ره) رئيس سابق انيستيتوى اسلامى انگلستان در بخشى از سخنان خود يادآور شد:انقلاب اسلامى ايران هدف ما بود و در انتظارش بسر مىبرديم. ما فكر مىكنيم تحت رهبرى امام خمينى انقلاب صدر اسلام دوباره تكرار شود. رئيس دانشكده الهيات دانشگاه عليگره هند و از رهبران برجسته شيعيان اين سرزمين طى اظهاراتى گفت: انقلاب ايران نشان داد كه زنده نگاه داشتن خاطره كربلا و تكرار هر ساله آن بيهوده و بى حاصل نبوده است. بلكه چنان تأثير شگرفى در دگرگون سازى وجدانهاى انسانى دارد كه با گذشت چهارده قرن هنوز مىتواند بساط طاغوتها را برچيند. يكى از شخصيتهاى برزيلى كه در سال 1361 ش به
ايران سفر نمود، از فراگيرى انقلاب ايران سخن گفت و افزود: افكار مسلمانان در سراسر جهان و همه نيروهاى آزادى بخش كره زمين امروز انقلاب اسلامى ايران و امام خمينى را تأييد مىكنند. ما اطمينان داريم كه صداى اين انقلاب در تغيير سرنوشت همه ملتهاى دربند و نهضتهاى رهايى بخش و مبارز مؤثر خواهد بود، چرا كه نظامى كه هم اكنون در ايران حاكم است بر اساس قرآن و اسلام مىباشد.
دكتر احمد هوبر متفكر مسلمان اهل سوئيس در حاشيه كنفرانس انديشه اسلامى، در تهران، گفت: همه ما شاهد هستيم كه امروز جمهورى اسلامى نه تنها در سطح جهان اسلام بلكه در عرصه سياست جهانى، بسيار با ثباتتر و قوىتر شده است. ابراهيم امين از مسلمانان لبنانى كه در جماران به ديدار امام خمينى نايل گرديده گفت: پيام امام براى تمام مسلمين و محرومين جهان است و به همين دليل همه كسانى كه از نژادهاى مختلف و كشورهاى متفاوت آمده بودند، به هنگام ديدار با امام به گريه افتادند.
عبدالمجيد مسعود مسلمان اهل كنيا گفت: وقتى امام را ديدم، اين احساس را پيدا كردم كه ايشان امام و رهبر تمام مسلمانان جهان مىباشد. رهبر جنبش اتحاد اسلامى تونس در مقاله‌اى نوشت: كمترين تأثير انقلاب اسلامى ايران در تونس اين است كه عدّه زيادى را به اين فكر واداشته كه مىشود مذهب را به متن آورد، مىشود تبعيضها، استعمار شدنها و به بردگى كشيدن انسانها را از ميان برد. نماينده آزادى بخش كشور بحرين در مصاحبه‌اى خاطرنشان ساخت: تنها آرزوى ملت بحرين پيروزى انقلاب در ايران بود و اهميت اخبار ايران به جايى رسيد كه در بحرين هر كسى فكر مىكرد اين اخبار در داخل بحرين جريان دارد و به خود مردمش مربوط است. عبدالحميد أجل سفير سابق الجزاير در ايران گفت: انقلاب اسلامى ايران از نظر ما با امپرياليسم و صهيونيزم مبارزه مىكند و حركتش در جهت ترقى، پيشرفت و آزادى ملتهاست. عبدالحليم خدّام وزير امور خارجه سابق سوريه يادآور شد: انقلاب ايران نه فقط براى ايران، بلكه براى سراسر منطقه و جهان انقلاب عظيمى است و تحكيم آن به نفع همه خواهد بود.
حبيب شطّى دبير كل سابق سازمان كنفرانس اسلامى ضمن ستايش از نقش انقلاب اسلامى گفت: انقلاب اسلامى ايران به همه نشان داد كه اسلام چقدر قدرتمند است و اين كه ايمان مىتواند به مسلمين كمك كند تا به حكومت دلخواه خود برسند. ما دوست
داريم اين بيدارى در كشورهاى اسلامى ديگر نيز مشاهده گردد. دانشمند برجسته لبنانى شيخ محمد مهدى شمس الدين طى بياناتى گفت: پيروزى انقلاب اسلامى در تقويت روح دينى و معنويت مسلمانان جهان تأثير بسزايى داشته است و به همين دليل ابرقدرتها عليه آن قد علم كرده‌اند. ما بخوبى درك مىكنيم كه اين انقلاب تمام هستى ملّت خود را در راه اسلام و رهايى مستضعفان دنيا در طبق اخلاص نهاده است.
هنرى كيسينجر وزير اسبق امور خارجه آمريكا طى مقاله‌اى به واقعيت هايى اشاره كرد: پيروزى ايران عقايد راديكال اسلامى را از جنوب شرقى آسيا تا سواحل اقيانوس اطلس گسترش خواهد داد. برونوكرايسكى صدر اعظم سابق اتريش چنين گفته است: انقلابى كه در ايران رخ داد موجب علاقه بيشتر به اسلام در خارج از جهان اسلام شده است، اين انقلاب در خارج از جهان اسلام نفوذ فراوانى كرده است.()
تأثيرگذارى بر تكاپوگرىهاى جهان اسلام
علامه محمد اقبال لاهورى متفكر و شاعر پاكستانى در كتاب خود پيش بينى كرده است كه تهران در آينده قرارگاه مسلمانان خواهد شد.() سخن وى محقق گرديد و كشور ايران پس از پيروزى انقلاب اسلامى به صورت ام القراى جهان اسلام درآمد، اين تحوّل شگرف كه برآمده از مذهب است به تجديد حيات اسلام در جهان مدد رسانيد كه از مهمترين نمودهاى آن تولد، تداوم و گسترش جنبشهاى سياسى اجتماعى در دهههاى اخير است.
در برخى كشورهاى مسلمان تا قبل از وقوع اين انقلاب حركتهاى مذهبى يا به طور كلّى وجود نداشتند و چنانچه از موجوديت برخوردار بودند، فعاليّت برجسته‌اى نداشتند و حتى برخى از اين جنبشها در برابر استبداد و استكبار انعطاف، انفعال و نرمش نشان مي‌دادند كه با الهام گرفتن از انقلاب ايران موضع فعّالى پيش گرفتند و از نظر كمّى و كيفى به رشد قابل ملاحظه‌اى دست يافتند، حتى در پاره‌اى از ناطق خاورميانه، آسياى جنوب و جنوب شرقى و آفريقاى شمالى و شرقى جنبش هايى جوشيدند كه رويش شكوهمند خود را مديون انقلاب اسلامى مي‌دانند.
نماينده سودان در كنفرانس قدس گفت: اين انقلاب به اين زودى آغوش خود را بر روى جنبشهاى آزادى بخش باز كرده است.() رهبر جنبش اتحاد اسلامى تونس تصريح نمود: مبارزان
مسلمان تونس از انقلاب اسلامى ايران الهام مىگيرند.()
دبير كلّ سازمان آزادى بخش فطانى (واقع در جنوب تايلند) در يك اظهار نظر پيرامون انقلاب اسلامى خاطرنشان ساخت: ما پيروزى انقلاب ايران را پيروزى اسلام مي‌دانيم و چون مردم فطانى مسلمانند، پيروزى آن، روحيه رزمى و مقاومت آنها را بيشتر و اميدها را به پيروزىهاى بزرگ چند برابر كرد.() يكى از مبارزين فلسطينى گفته است: فلسطينىها فكر مىكنند اگر چند پايگاه و يا چند منطقه را از دست بدهند مهم نيست و مىتوان آن را در آينده باز گرداند ولى اگر انقلاب اسلامى با شكست روبرو شود همه چيز را از دست مي‌دهند و امروز با وجود انقلاب اسلامى ما مىگوئيم همه چيز داريم و آن روزهايى كه مىگفتيم تنها هستيم از بين رفت، زيرا رمز پيروزى انقلاب فلسطين با پيروزى انقلاب اسلامى بدست مي‌آيد و حتماً با اتّحاد مسلمانان، قدس و سرزمينهاى اشغالى از زير سلطه صهيونيسم خارج خواهد شد.()
نماينده جنبش آزادى بخش اريتره يادآور شد: پيروزى انقلاب اسلامى براى سازمان آزادى بخش اريتره يك رويداد بزرگ و جنبش آزادى بخش مورو در اين باره متذكر گرديد: هنگام فرار شاه ايران، اطمينان پيدا كرديم انقلاب اسلامى پيروز خواهد شد، خصوص وقتى امام از پاريس به تهران عزيمت فرمودند و ديگر علماى دين تحت رهبرى ايشان به حركت درآمدند، ما دريافتيم خون بر شمشير پيروز است و اين درس بزرگى براى ما بود.()
سيف الدّين ايّوبى رهبر جمعيت اسلامى جزاير آنتيل گفت: زمانى كه انقلاب اسلامى در ايران به ثمر رسيد مسلمانان اين جزاير آن را انقلاب خود دانستند، رهبر نظام اسلامى ايران قائد تمامى مسلمانان جهان اسلام و از جمله جزاير آنتيل مىباشد.() ابوبكر محمّد، نايب رئيس شوراى اسلامى در آفريقاى جنوبى اظهار داشت: مسلمانان اين سرزمين همواره در آرزوى يافتن يك حكومت اسلامى اصيل بودند تا آن را الگوى حركت انقلابى خود قرار دهند كه هم اكنون با تحقق يافتن انقلاب اسلامى به آرزوى ديرينه خود دست يافته‌اند.()
در مقاله‌اى درباره تأثير انقلاب اسلامى بر نيجريه چنين مىخوانيم: زعامت امام خمينى در ايران و توفيق وى در برپايى جمهورى اسلامى در نيجريه تأثير شگرفى داشته است به گونه‌اى كه فعاليتهاى معارضه جويانه مردم نيجريه هم اكنون شامل طيف گسترده‌اى حركتهاى خود جوش مىباشد كه از الگوى انقلابى ايران متأثرند.()
نفوذ انقلاب اسلامى ايران بر جنبشهاى كشور عراق در زمان اختناق حزب بعث و ديكتاتورى صدام حسين، هنگامى آشكار گرديد كه مجلس اعلاى انقلاب اسلامى عراق از طرف گروهى از علما و روحانيان عراقى تحت رهبرى شهيد سيّد محمد باقر حكيم پايه گذارى شد. اين مجلس در سال 1361 براى متحد كردن و پيش بردن مبارزه عليه رژيم بعث شكل گرفت.()
ظهور جنبشهاى اسلامى در كشورهاى حوزه خليج فارس و جزيرة العرب پديده‌اى كاملاً تازه است و تحت تأثير مستقيم انقلاب اسلامى ايران بوجود آمده است البته عوامل ديگر هم در تسريع اين
روند دخالت داشته‌اند مثل شكاف اجتماعى عميق ميان اقشار گوناگون مردم، حاكميت موروثى و خانوادگى بر اين سرزمينها، سركوب آزادىهاى اساسى، شكست جنبشهاى ملى گرايى عربى و راه حلهاى چپ گرايانه برخى روشنفكران سوسياليست و چون غالب ناراضيان، شيعه مىباشند و از اين تبعيضها بيش از ديگران رنج برده‌اند، گرايش يه سوى انقلاب اسلامى ايران شكل حادترى به خود مىگيرد.
تأثير انقلاب اسلامى ايران بر جنبشهاى خاورميانه، بيش از هر كجا در كشور لبنان مشهود است. جنبش امل در اوايل دهه 1970 م توسط امام موسى صدر جهت سازماندهى جامعه شيعه بوجود آمد و اگرچه فعاليتهاى چشمگيرى انجام مي‌داد اما در سياستهاى لبنان جايگاه خاصى نداشت، اما بعد از پيروزى انقلاب و ناپديد شدن امام موسى صدر گسترش يافت و از سال 1982 م به بعد از بازيگران عمده صحنه سياستهاى لبنان تبديل شد. سرانجام بر اثر سياستهاى خاصى كه نبيه برى، رهبر جنبش امل، داشت، گروهى از مبارزان شيعه كه به شدت از انقلاب اسلامى پيروى مىكردند و خود را از نظر سياسى حامى امام خمينى مي‌دانستند، تشكلى تحت عنوان امل اسلامى بوجود آوردند. آنان پس از چندى به مهمترين گروه شيعه يعنى حزب اللّه لبنان پيوستند.()
شهيد سيد عباس موسوى كه در صف مقدم جهاد عليه رژيم صهيونيستى قرار گرفت با هم فكرى جمعى از دوستان و شاگردانش جنبش انقلابى حزب اللّه لبنان را بوجود آورد كه در سال 1984 م اعلام موجوديت كرد. بر اثر فشارهاى نظامى اين جنبش، رژيم اشغالگر قدس كه بخش هايى از لبنان را اشغال كرده بود در چهاردهم ژانويه 1985 م تصميم به عقب نشينى از لبنان نمود و نخستين شكست رسمى خود را تجربه كرد.
مقاومت قهرمانانه مردم اين سرزمين كه در حزب اللّه تبلور يافت بار ديگر برگ زرينى بر تاريخ لبنان مظلوم افزود و در ماه مه 2000 ميلادى مطابق خرداد 1379 بعد از 22 سال به مرزهاى بين المللى باز گشت.
در سال 2006 ميلادى، تير 1385 ش ارتش رژيم صهيونيستى به بهانه آزادسازى اسراى خود و به تحليل بردن توانمندىهاى حزب اللّه و منزوى كردن اين تشكّل شيعى تهاجم گسترده، وحشيانه و خونينى را عليه لبنان آغاز كرد اما حزب اللّه در مقابله با ارتشى قدرتمند و مورد حمايت استكبار جهانى مقاومت كرد و در نبردى سى و سه روزه جايگاه خود را به عنوان نيروى دفاعى و باز دارنده به اثبات رسانيد و با تكيه بر ايمان و همبستگى ملّى لبنانىها اشغالگران را وادار به عقب نشينى نمود و افتخارات ارزشمندى را به ارمغان آورد.()
در مصر انقلاب اسلامى تأثيرى عميق اما غير مستقيم بر جنبشهاى اسلامى داشته است، اين اثرگذارى هم باعث راديكال شدن برخى جنبشها شده و هم تحركات ميانه رو را براى رسيدن به اهداف خود تشويق كرده است. اوج اين برنامه ترور انور سادات در اكتبر 1981 م توسط خالد اسلامبولى از سازمان الجهاد تحت رهبرى عبدالسلام فرج بود. مخالفت قوانين مصر با احكام شرعى،
صلح سادات با اشغالگران قدس، دستگيرى، آزار و تحقير مبارزين مسلمان دلايل از بين بردى وى بود.()
جنبش اليسار الاسلامى به شدت از انقلاب اسلامى تأثير پذيرفت و در نشريه خود از اين نهضت بارها به دفاع برخاست و رهبرش بر كتاب حكومت اسلامى امام خمينى مقدمه مبسوطى نوشت و آن را به زبان عربى برگردانيد، يكى از اعضاى اين جنبش يعنى دكتر ابراهيم دسوقى كتابى درباره انقلاب اسلامى نوشت و تعدادى از آثار دكتر على شريعتى را به عربى ترجمه كرد.
جنبش اخوان المسلمين دوران سادات، پس از پيروزى انقلاب اسلامى ايران انگيزههاى جديدى براى فعاليتهاى خود پيدا كرد و در نشريات خود به دفاع از انقلاب ايران پرداخت و مصاحبه‌اى با امام خمينى انجام داد و آن را منتشر ساخت، جنبش مذكور در سال 1979 م كتابى تحت عنوان خمينى آلتروناتيو اسلامى به طبع رسانيد، در مقالات تحقيقى كه در مجله المختار الاسلامى درج مىكرد مسير نهضت ايران را بررسى نمود و از تشيع به عنوان يكى از مذاهب رسمى اسلام دفاع كرد. اين حركت اسلامى در انتخابات سال 1984 م تعدادى نماينده به پارلمان مصر فرستاد.()
نفوذ معنوى انقلاب اسلامى مشوّق رهبران برجسته جنبشهاى اسلامى تونس بوده است مهمترين آنها حركة الاتجاه الاسلامى است كه بعدها تحت عنوان حركة النهضة تغيير نام داد، توسط راشد الغنوشى و عبدالفتاح مورو رهبرى مىشود، اين حركت بارها در نشريات خود انقلاب اسلامى را مورد ستايش قرار داد و امام خمينى را نمونه رهبر بيدار و انقلابى جهان اسلام توصيف كرد، يكى از رهبران آن در مقاله‌اى نوشت: پيروزى انقلاب اسلامى در ايران رويداد عظيمى بود كه نسلهاى مسلمان را از ركود و گوشهگيرى نجات و انسان را به حركت واداشت و ثابت كرد اسلام قادر است بر دشمنان پيروز گردد و گستاخترين نظام ضد مذهبى را واژگون نمايد. به نظر راشد الغنوشى انقلاب ايران در مسير بعثت پيامبراكرم(ص) قرار دارد.()
مهمترين جنبش اسلامى در الجزاير كه پس از انقلاب اسلامى در الجزاير شكل گرفت جبهه نجات اسلامى است كه در مارس 1989 توسط دكتر عباس مدنى وعدّه‌اى ديگر از روشنفكران مسلمان بوجود آمد.
در ژوئن 1990 م در جريان انتخابات شهردارىها از بين 612 كرسى جبهه نجات اسلامى با كسب 327 كرسى در مقابل 200 كرسى اكتسابى جبهه آزادى بخش ملّى به پيروزى رسيد، پيروزى مزبور نظام حاكم بر الجزاير را چنان نگران ساخت كه اصلاحات دموكراتيك را محدود نمود و به دنبال آن عباس مدنى و على بلحاج را به اتهام توطئه عليه امنيت كشور بازداشت كرد. با اين وجود
انتخابات سال 1991 به پيروزى بلامنازع جبهه نجات اسلامى منجر گرديد امّا متأسفانه ارتش الجزاير به بهانه اختلال در امنيت كشور نتايج انتخابات جديد را لغو كرد و افراد زيادى از جمله رهبران جبهه نجات اسلامى را دستگير و تحويل دادگاه نظامى داد.()
در افغانستان جمعيتها، احزاب و تشكّلهاى سياسى براى مبارزه با نظام حاكم بر اين كشور و سلطه شوروى و نيز گروه طالبان بوجود آمده‌اند كه از انقلاب اسلامى متأثر بوده‌اند، برخى از آنها عبارتند: از حزب اسلامى به رهبرى گلبدين حكمتيار، جمعيت اسلامى با هدايت برهان الدين ربانى، جبهه نجات اسلامى افغانستان به رهبرى صبغت اللّه مجدّدى.
در سال 1368 هفت حزب شامل سازمان نصر نهضت اسلامى، پاسداران جهاد اسلامى، حزب دعوت اسلامى، نيروى اسلامى، شوراى اتفاق اسلامى و جبهه متحد اسلامى كه همگى شيعه بودند حزب وحدت را تشكيل دادند كه بعدها به دوشاخه خليلى و اكبرى تقسيم شدند، دليل اين تفكيك همكارى يا عدم همكارى با دولت ربّانى بود، آصف محسنى در سال 1328 حزب حركت اسلامى افغانستان را تشكيل داد. مهمترين تشكل سياسى و نظامى ازبكهاى شمال افغانستان جنبش ملى اسلامى شمال افغانستان است، پايگاه اصلى آن در نواحى شمالى خصوص مزار شريف قرار داشت.()
مردم مسلمان كشمير علاقه فراوانى به انقلاب اسلامى دارند. شيخ تجعل از اعضاى برجسته جمعيت جامو و كشمير در سال 1980 در سرينگر اعلام كرد: انقلاب اسلامى كه توسط امام خمينى در ايران به وقوع پيوست بهترين سبك براى ماست تأثير اين انقلاب در تحوّلات اخير كشمير در انتخاب مساجد به عنوان پايگاههاى مبارزه و نيز در شعارهاى مبارزين اين سرزمين قابل مشاهده است.()
راستى چرا انقلاب اسلامى بر جنبشهاى اسلامى معاصر اين گونه تأثير گذاشته است؟ در پاسخ بايد گفت آنان وجوه مشتركى كه با يكديگر همگرايى پيدا كرده‌اند دارند كه عبارتند از: توحيد كلمه و مصالح مشترك، آرمان مشترك، دشمن يكسان، وحدت گرايى و انسجام اسلامى، مردم گرايى و پايگاه قوى در ميان ملّتها.
محورهاى اين تأثيرها عبارتند از:
ـ1 تلاش براى دست يابى به نظامى اسلامى و تجديد حيات دينى و اجراى احكام شريعت.
ـ2 بدست آوردن هويتى اصيل بر پايه بنيانهاى مذهبى و افزايش اعتماد به نفس.
ـ3 برداشت نوينى از اسلام كه مسلمان را براى نيل به حقوق خويش استوار و مقاوم مىكند.
ـ4 رهايى از دايره تنگ ملّى گرايى، چپ گرايى و روى آوردن به اتحاد اسلامى.
5 ـ نقش برجسته علما در رهبرى جنبش و حركتهاى سياسى.
ـ6 بوجود آوردن ارزشهاى فرهنگى نوين در هنگام مبارزه مثل جهاد، دفاع، شهادت، مقاومت، نهراسيدن از دشمن.
ـ7 بسيج تودههاى مردمى به جاى تكيه بر خواص و برخى روشنفكران.
8 ـ قراردادن كانونهاى مقاومت و مبارزه در مساجد و محافل عبادى و تبليغى.
ـ9 گسترش حجاب اسلامى و حفظ شؤونات دينى در مناسبات اخلاقى و اجتماعى.
ـ10 متداول گرديدن شعارهاى مردم ايران در جنبشهاى اسلامى و تظاهرات به سبك ايران.()
پىنوشتها:ـــــــــــــــــــــــ
. سوره اعراف، آيه .158
. سوره انعام، آيه 19 بخشى از آيه.
. سوره فرقان، آيه .1
. سوره سباء، آيه .28
. سوره ص، آيه .87
. پروفسور محمد حميد اللّه حيدرآبادى، استاد دانشگاه پاريس در كتاب الوثائق السياسيه كه در ايران توسط دكتر محمد مهدوى دامغانى ترجمه شده و نيز مرحوم آيت اللّه على احمدى ميانجى در كتاب مكاتيب الرسول اين نامهها را گرد آورده‌اند.
. فروغ ابديت، آيت اللّه جعفر سبحانى، ج 2، ص 209 ـ .208
. سوره توبه، آيه 33 و نيز سوره صف،آيه 9.
. سوره صف، آيه 8.
. دنياى اسلام از پيدايش تا تجديد حيات، عبدالغنى مغربى، ترجمه شيوا رضوى، ص .25
. چگونگى گسترش اسلام، توماس آرنولد، ترجمه حبيب اللّه آشورى، ص 46 ـ 44.
. اسلام، ديروز فردا، لوئى گارده و محمد ارغون، ترجمه محمد على اخوان، ص 34.
. اسلام در جهان امروز، مارسل بوازار، ترجمه د.م. ى، ص 82.
. همان، ص 153.
. همان، ص 182.
. انسان دوستى در اسلام، مارسل بوازار، ترجمه محمد حسن مهدوى اردبيلى، غلامحسين يوسفى، ص 138 ـ 132.
. همان، ص 140 ـ 139.
. در جستجوى راه از كلام امام (دفتر دهم: انقلاب اسلامى)، ص 434 ـ .433
. همان، ص .434
. همان، ص .435
. همان، ص .438
. همان، ص .444
. همان.
. همان، ص .445
. همان، ص .446
. همان، ص 444 ـ 443.
. صحيفه امام، ج 12، ص .148
. همان، ج 13، ص .281
. حديث ولايت، ج 1، ص .359
. اقتباس و گزينش از كتاب انقلاب اسلامى در چشم انداز ديگران.
. اسرار خودى و رموز بى خودى، محمد اقبال لاهورى، محمد حسين مشايخ فريدنى، ص 73.
. روزنامه جمهورى اسلامى، بيستم مرداد .1359
. روزنامه اطلاعات، نهم فروردين .1361
. روزنامه جمهورى اسلامى، 16/2/.1359
. نشريه امّت اسلامى، ش 22، 20/11/1359.
. همان، مأخذ.
. همان.
. انقلاب اسلامى در چشم انداز ديگران، ص .89
. روزنامه جمهورى اسلامى 19/11/.1360
. انقلاب اسلامى در گستره نظام بين الملل، سيد نادر علوى و عليرضا قربانى، .78
. همان، ص .84
. همان، ص 95 ـ 94، مشاهير سياسى قرن بيستم، احمد ساجدى، ص426.
. امّت مسلمان، ديروز، امروز، از نگارنده، ص 132.
. جنبش اسلامى در جهان عرب، هراير كميجان، ترجمه حميد احمدى، ص 152 ـ .151
. انقلاب اسلامى در گستره نظام بين الملل، ص 117 ـ .116
. تونس از استقلال تا امروز، كيهان، 26/8/1366 مجله العالم، ش 54 22 فوريه 1985 م، ص 66، مقالات حركة الاتجاه اسلامى فى تونس، دارالكروان الطباعه و النشر و التوزيع، پاريس 1984 م، ص 79 ـ 77.
. سرزمين اسلام، ص 364 ـ 363، فصلنامه قرائات سياسيه، ش 2، سال 1992 م.
. انقلاب اسلامى در گستره نظام بين الملل، ص 142 ـ .136
. همان، ص .149
. نك: انقلاب اسلامى ايران و جنبشهاى جهان اسلام، مرتضى شيرودى، رواق انديشه ش 30، خرداد 1383.
