چه کنیم تا بیمارنشویم؟
دکتر سید حسن عارفی
خطر دخانیات
علت شایع برونشیت مزمن در بزرگ سالان و آمنیزم رویی که با تنگی نفس و خارج کردن خلط و ناتوانی و ضعف توام است، مصرف دخانیات است.
طب پیش گیری به ما می آموزد که برای آنکه ریه سالم داشته باشیم و در طول عمر نفس راحت بکشیم و با سرفه و خلط مزاحم دیگران نشویم، باید دخانیات مصرف نکنیم.
بیماری های متعددی وجود دارند که با رعایت اصول بهداشتی و گوش دادن به نکات طبی بهداشتی از بروز آنها می توان جلو گیری نمود.
مصرف و نوشیدن آب آلوده چاه و یا قنات سبب مبتلی شدن افراد به بیماری های انگلی و میکروبی و بیماری های تب زا مثل حصبه (تب روده) می شود و یا نوشیدن شیر آلوده به میکروب تب مالت بدون آن که جوشیده شود سبب بروز بیماری تب مالت خواهد شد و نوشیدن شیر خام که حاوی میکروب سل گاوی باشد و نجوشیده یا پاستوریزه نباشد، سبب بروز بیماری سل گاوی در انسان می شود.
عدم شستشوی صحیح پوست بدن و سر ممکن است سبب ظاهر شدن بیماری پوستی و کچلی سر شود.
عدم رعایت اصول بهداشتی و استفاده از وسائل آلوده به میکروب تراخم سبب بروز بیماری عفونی تراخم چشم می شود.
مسواک دندانها و تمیز کردن لابلای دندانها و خارج کردن بقایای غذائی از دهان بخصوص قبل از خوابیدن در شب، مانع خراب شدن دندانها می شود. بقول دندان پزشکان: اگر اصول بهداشتی چه از نظر مواد غذائی لازم و چه از نظر رعایت بهداشت دهان و دندان اجرا شود، اکثر انسان ها در سنین بالا با دندانهای خدادادی خود خواهند مرد نه با دندان های مصنوعی.
طب پیشگیری به ما می آموزد که با عدم مصرف دخانیات، مانع ایجاد سرطان ریه و برونشیت مزمن و امنیزم ریوی و عوارض قلبی و عروقی آن شویم.
محققین همه معتقدند که علت شایع سرطان ریه مصرف دخانیات است بنابراین با ترک دخانیات، احتمال سرطان ریه در انسان کاهش چشم گیری دارد.
مصرف مشروبات الکلی در ممالکی که شرب آن آزاد است سبب بروز بیماریهای گوارشی کشنده مثل سیروز کبد، بیماری قلبی ناشی از الکل و خرابی سلولهای مغز و ایجاد نارسائی و اختلالات مغزی عمیق و شدید خواهد کرد. عدم استفاده از مشروبات الکلی مانع بروز بیماریهای فوق خواهد شد.
مصرف دخانیات نه تنها باعث خرابی بافت ریه و بروز برونشیت مزمن و امنیزم ریوی و سرطانهای کشنده ریه و مری، حنجره و حلق و زبان و معده و روده می شود.
بلکه دود حاصل از سوختن توتون، سمی است که برای یک یک سلول های بدن ایجاد بیماری می کند. زخمهای معده و روده و سکته های قلبی و مغزی زودرس در سنین جوانی و عدم رسیدن خون به پاها و دستها در نتیجه انسداد عروق اندام ها از اثرات سمی دود حاصل از سوختن توتون است.
طب پیشگیری به ما می آموزد که با اراده خود و با دسترنج خود با آتش زدن بر سیگار آتش بر خرمن کانون گرم خانوادگی خود نزنیم. و با دود حاصل از سوختن این گیاه کشنده، بیماری های مختلف قلبی و عروقی و ریوی و گوارشی برای خود به ارمغان نیاوریم و با دود حاصل از سوختن توتون مرگ زودرس برای خود بوجود نیاوریم، و فرزندان عزیز و خانواده خود را با مرگ خود بماتم ننشانیم. و با این باروت زرد که تحفه استعمار و نابود کننده انسان ها است قلب، مغز، ریه، و اعضای دیگر خود را هدف نابودی قرار ندهیم.
طب پیشگیری بما می آموزد که با درمان گلودردهای میکروبی بخصوص در سنین ۱۳-۴ سالگی با پنی سیلین می توان مانع مبتلی شدن به روماتیسم حاد مفصلی و گرفتاری های دریچه قلب شد.
می دانیم ضایعات دریچه های قلب بعلت روماتیسم حاد مفصلی و گرفتاری قلب در مجامعی که از اصول بهداشتی خوب برخوردار نیستند و بعلت شرایط اجتماعی چند نفر که در یک اطاق زندگی می کنند و با یک لیوان و چند قاشق همه غذا می خورند و آب می نوشند، فراوان تر است.
طب پیشگیری بما می آموزد که استفاده از لیوان شخصی خود و استفاده از قاشق شخصی خود و عدم زندگی چند نفر در یک محیط بسته و رعایت اصول بهداشتی دیگر و درمان زودرس گلودرد های چرکی، مانع از گرفتاریهای دریچه قلب و جلوگیری از جراحی های قلب خواهد شد.
بروز علائم بعضی بیماریها مثل مرض قند در سنین متوسط با درمان طبی و رژیم غذائی تحت کنترل قرار می گیرد کنترل مناسب با متد درمان های طبی جدید ممکن است از بروز ضایعات عروقی بیماری قند جلوگیری کند.
بنابراین طب پیشگیری بما خواهد آموخت که درمان صحیح و بموقع بعضی بیماری ها سبب عدم ظاهر شدن یا ظاهر شدن دیررس تر عوارض آن بیمای خواهد شد. و گاهی با درمان بعضی بیماری ها مانع بیماری کشنده دیگری خواهیم شد.
مثلاً درمان عفونت استخوانی که سال ها چرک از استخوانی خارج می شده است سبب عدم مبتلی شدن به بیماری امیلوئیدوز ثانویه که کلیه‌ها مبتلی خواهند شد، می شود.
پیشگیری از بیماری های گوارشی
پیشگیری اسهالها که ناشی از بیماریهای عفونی روده یا انگل ها می باشند بسیار ساده است. عدم استفاده از سبزیجات آلوده به میکروها و انگل ها و عدم استفاده و نوشیدن آب های آلوده میکروبها و انگل ها (آب چاه ها و قنات ها) مانع بروز اسهالهای عفونی می شود.
طب پیشگیری به ما می آموزد که استفاده از لیوان شخصی خود و قاشق شخصی خود و عدم زندگی چند نفر در یک محیط بسته و رعایت اصول بهداشتی دیگر و درمان زودرس گلودردهای چرکی، مانع از گرفتاری های دریچه قلب و جلوگیری از جراحیهای قلب خواهد شد.
در مواردی که علت اسهال پرخوری و مصرف غذاهای نا مناسب است با کم خوردن و مصرف غذاهای سازگار با دستگاه گوارش درمان پذیر خواهد بود.
برای مثال اشخاصی که با خوردن ادویه جات دچار اسهال و دردهای گوارشی می شوند، راه پیشگیری و درمان راحتی گوارشی این اشخاص عدم مصرف ادویه جات است. یا شخصی که با نوشیدن شیر به اسهال مبتلی می شود و یا نفخ شکم و درد شکم او را ناراحت می کند تنها راه پیشگیری از درد و نفخ و اسهال در چنین شخصی ننوشیدن شیر و مشتقات آن است.
همانگونه که پرخوری در انسان ها سبب بروز ناراحتی های زیاد می شود. کم خوری نیز باعث بروز علائم و عوارضی خواهد کرد.
بنا بر این یکی از راه های پیش گیری و سالم زیستن مصرف غذا و نوشابه ها بمقدار متعادل است. هر شخصی آن غذا و آن نوشا به هائی را باید بخورد و بنوشد که می داند دستگاه گوارش او قادر به هضم و جذب آنها می باشد.
برای مثال با آنکه خوردن عسل برای اغلب مردم مفید و ایجاد ناراحتی نمی کند برای عده معدود افراد بشر ایجاد دل پیچش و نفخ و درد شکم می کند، بنابراین تنها راه پیشگیری از بروز ناراحتی دستگاه گوارش مصرف غذاهائی است که برای شخص معین بدون شایعه و ناراحتی است.
پیشگیری از بیماریهای گوارشی با خوردن و نوشیدن مواد غذائی قابل هضم و جذب برای هر شخص معین و خوردن غذا در سه وعده صبح ظهر و شب ممکن خواهد بود. مصرف بعضی مواد غذائی مثل پیاز و سیر در شخصی ممکن است ایجاد نفخ و درد شکم و طپش قلب نماید و در شخص دیگر بدون ایجاد مشکلی هضم و جذب شود.
مشکل بزرگی که دنیای متمدن و صنعتی امروز را تهدید می کند، یبوست مزاج است بقول معروف و مطابق نوشته های مجلات آمریکائی یبوست مزاج بعد از پرداخت مالیات، دومین مشکل مردم آمریکا می باشد! یبوست مزاج غیر از موارد نادری که ناشی از بیماریهای عضوی یا متابولیک می باشد، در اکثر موارد ناشی از عدم خوردن و نوشیدن مواد غذائی مناسب است.
برنج از مواد نشاسته ای تشکیل شده است بنابراین مصرف آن در بدن سوخته و به انرژی تبدیل می شود و یا بصورت چربی در بدن جمع خواهد شد و چون تفاله ای ندارد چیزی در مدفوع باقی نخواهد ماند.
آب میوه از مقداری آب و ویتامینها و املاح آن در بدن بمصرف سوخت و ساز می رسد. مجدداً ملاحظه می کنیم با خوردن آب میوه تفاله ای تحویل روده بزرگ داده نشده است تا دفع شود بهمین ترتیب مصرف گوشت که با خوردن آن به اسیدهای امینه تبدیل شده و در جایگزین شدن پروتئین های بدن و در سوخت و ساز شرکت خواهد کرد. بزبان ساده تر: آنچه مدفوع را تشکیل می دهد عبارت از تفاله غذاها می باشد، و اگر غذائی مصرف کنیم که تفاله نداشته باشد به یبوست مزاج مبتلی خواهیم شد.
علّت آن که بعضی اشخاص متجدد و مطابق آمار مردم آمریکا و اروپا به یبوست مزاج مبتلی می شوند، این است که در غذای روزانه آنها مقداری آب میوه وجود دارد که از راه ادرار دفع می شود و کمی برنج یا نان بدون سبوس می خورند که چون نشاسته خالص است در بدن می سوزد و از بین می رود بنابراین تفاله ای در مدفوع ندارد. و مقداری گوشت می خورند که آن هم می سوزد و یا جایگزین کننده پروتئین های بدن خواهد بود. بنابراین با غذای فوق باید یبوست مزاج ظاهر شود. چنانکه در عمل دیده ایم افرادی که سیب را با پوست و همراه با چوب و تخمه های آن می خورند و روزانه از انواع سبزیجات استفاده می کنند و یک پاکت انگور را با چوب و هسته های آن می بلعند نه تنها به یبوست مبتلی نمی شوند بلکه از اسهالهای مکرر یا دفع مدفوع مکرر شاکی می باشند.
طب پیشگیری به ما می آموزد که با شستن دست ها و صورت قبل از خوردن غذا می توان میکروبهائی که موجود است میکروسکپی ریزی هستند و دستها و صورتها را در فعالیت روزانه آلوده کرده اند، از خود دور نمود.
طب پیشگیری به ما می آموزد که چه بخوریم و چه بنوشیم تا نه به اسهالهای مزاحم و نه به یبوست های سمج مبتلی شویم.
می دانیم با پیشگیری از یبوست مزاج می توان از بروز بواسیرها و ناراحتی متعدد مقعد و روده بزرگ جلوگیری نمود. پیشگیری از یبوست مزاج بخصوص در دوران جوانی و بلوغ می تواند از بروز بیماریهای بیضه و عدم تولید مثل جلوگیری کند، زیرا یبوست مزاج در دوران بلوغ می تواند سبب واریس وریدهای بیضه و وجود این واریسها سبب خرابی اسپرم شود که در نازائی مردان اهمیّت بسزائی دارد.
بنابراین پیشگیری از یبوست مزاج و جلوگیری از عوارش ان، عبارت از خوردن غذا و سبزیجات و میوه جات بمقدار کافی و مناسب و نوشیدن آب بمقدار کافی و فعالیت بدنی مناسب بشکل نرمش صبحگاهی یا ورزش و راه پیمائی بمقدار کافی خواهد بود.
طب پیشگیری بما می آموزد که با شستن دست ها و صورت قبل از خوردن غذا می توان میکروبهائی که موجودات میکروسکپی ریزی هستند و دست ها وصورت ها را در فعالیت روزانه آلوده کرده اند از خود دور نمود. تعداد زیادی بیماری های عفونی و انگلی و ویروسی فقط با شستن دستها قبل از مصرف غذا قابل پیشگیری می باشند.
چند نکته مهم
با دقت بیشتر در طب پیشگیری، طبیب و مریض و توده مردم می توانند مانع از بروز بعضی بیماریها شوند، عدم استفاده از قرص های جلوگیری از حاملگی سبب عدم مبتلی شدن به بعضی بیماری های قلبی و عروقی و کبدی و سکته های مغزی می شود.
عدم استفاده از قنداق در دوران ابتدائی زندگی مانع عفونت های ادراری و ضایعات پوستی و ناراحتی های عصبی در نوزاد می شود.
ثابت شده است علت شیوع عفونت های ادراری در بعضی خانم ها بعلت عدم تخلیه مثانه در اولین دقایق احساس دفع ادرار است و با دفع و تخلیه ادرار از مثانه در ابتدائی ترین لحظات احساس دفع می توان از عفونت ها ی ادراری جلوگیری نمود.
با علم به اینکه مبتلی شدن به سنگ های ادراری اکثراً مبنای ارثی دارد، ولی اکثر محققین معتقدند که مصرف مایعات و آب معمولی به مقدار ۱۲ لیوان بزرگ در روز مانع بوجود آمدن اکثر سنگ های مجاری ادرار خواهد شد.
طب پیشگیری بما آموخته است که بزرگی پروستات در مردان و ایجاد انسداد در دفع ادرار و تخلیه کامل مثانه سبب بروز بیماری های کشنده کلیه می شود. بنابراین درمان طبی و یا اکثراً جراحی پروستات سبب جلو گیری از بیماریهای متعدد در مردان مسن خواهد شد.
افراط در دفع شهوت یا عدم ارضاء غریزه جنسی سبب بوجود آمدن بیماریهای عضوی و روانی متعدد می شود.
اخیراً گزارش می کنند که دفع شهوت از راه غیر طبیعی در مردان جوان (و طی) سبب بوجود آمدن بیماری های متعدد و بخصوص سرطان مخصوصی بنام Kaposi’s sarcoma می شود.
اخیراً متعتقدند که زندگی در محیط سرد سبب افزایش احتمال پر کاری تیروئید و مصرف آب و مواد غذائی که محتوی «ید» کمتر از مقدار مورد احتیاج باشد سبب بروز گواتر و بزرگی غده تیروئید می شود.
و نیز طب پیشگیری بما می آموزد که بدی تغذیه و کم غذائی سبب ایجاد بیماری های متعدد مغزی، عصبی، کبد و کلیوی، قلبی و عروقی می شود. و با مصرف غذائی مناسب می توان از بروز یک عده بیماریها جلوگیری نمود.
طب پیشگیری بما می گوید: قبل از بیمار شدن هر چند وقت یکبار باید توسط پزشک داخلی از کلیه اندام ها و اعضا بررسی کامل بعمل آید.
برای مثال بالا رفتن فشار داخل چشمها ممکن است در ابتدا علائم مختصری در شخص پیر بوجود آورد که توجه کافی به آن نکند و با مرور زمان آب سیاه که آنرا کلوکوم نامند کوری غیر قابل علاج بوجود آورد. یا بروز سردرد در شخصی بالاتر از سن ۵۴ ساله ممکن است در صورت عدم توجه، به کوری چشم منجر شود که کوری او ناشی از بیماری معروف تمپورال ارتیت است. و یا بررسی منظم اشخاص بظاهر سالم باعث تشخیص بیماریهای قلبی و عروقی و گوارشی و ریوی و غیره شود که در صورت تشخیص می توان از پیشرفت آن بیماری ها جلوگیری نمود.
مصرف بی مورد بعضی داروها و بر عکس عدم استفاده از داروهای ضروری می تواند سبب بروز بعضی بیماریها و یا پیشرفت بعضی بیماریهای خطرناک شود.
مثلاً خوردن داروهای مسکن برای درد های مختصر عضلات و استخوان ها ممکن است سبب ایجاد خونریزی معده یا اثنی عشر و یا ایجاد بیماری های گوارشی و کلیوی نماید و عدم مصرف داروهای تجویز شده برای درمان فشار خون شریانی در آینده باعث افزایش احتمال سکته های قلبی و مغزی خواهد شد.
طب پیشگیری به ما می آموزد که بدی تغذیه و کم غذائی سبب ایجاد بیماری های متعدد مغزی، عصبی، کبد و کلیوی، قلبی و عروقی می شود و با مصرف غذائی مناسب می توان از بروز یک عده بیماریها جلوگیری نمود.
طب پیشگیری تنها بمطالب فوق ختم نمی شود و با رعایت اصول بهداشتی و درمانی در محدوده یک فرد خاتمه نمی پذیرد برای آنکه از تصادفات حادث شده در کارخانه های صنعتی بکاهیم، استفاده از وسائل ایمنی برای کارگران ضروری است. عدم دقت در بهداشت کار سبب بروز ضایعاتی مثل قطع انگشتان یا زیر چرخ له شدن اندامها و یا مرگ کارگران می شود. رعایت اصول رانندگی مانع تصادفات جاده ها و شکستگی و قطع عضوها و مرگ و میر ناشی از خونریزی های مغزی و غیره خواهد شد.
رعایت اصول پیشگیری در کانون گرم خانواده مانع سوختن اطفال معصوم با آب جوش کتری و سماور و مانع از خفه شدن نور چشمان عزیزمان در آب استخر ها و حوض ها خواهد شد.
رعایت اصول پیشگیری از بروز بیماری ها در اجتماع مثل عدم انداختن خلط سینه یا آب دهان در معبر عبور مردم یا در کوچه و خیابانها و پارک ها و عدم استعمال دخانیات در اماکن عمومی و عدم ریختن زباله های خود در معابر عموم، سبب پیشگیری از بیماری های متعدد خواهد شد.
عدم روبوسی و دست دادن با مردم در مواردی که مبتلی به سرماخوردگی هستیم مانع انتقال بیماری به اشخاص سالم خواهیم شد.
آنچه در قبل نوشتیم ذکر بعضی مطالب در ارتباط با علم پیشگیری بود. آنچه باید دقت شود برای پیشگیری و جلوگیری از ظاهر شدن بیماریها در نسل های آینده بشری و بشر زنده موجود فعلی رعایت اصولی است که دقیقاً باید رعایت نمود و برای رسیدن به این هدف، قبل از ازدواج در انتخاب همسر و در دوران بارداری و در تمام طول عصر مسائل مختلف راجع به پیشگیری از بیماریهای مختلف و سالم زیستن را مورد بررسی و دقت قرار داد.