مسئولین محترم دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم پیش از ظهر روز پنجشنبه پنجم اسفند ماه۱۳۶۱باحجهالاسلام والمسلمین خامنه ای رئیس جمهور محبوب دیدار وگفتگو کردند. در این دیدار ابتدا مسئولین مختلف بخشهای دفتر تبلیغات گزارشاتی از فعالیت بخشهای خود را به استحضار رئیس جمهوری رساندند.آنگاه حجِهالاسلام والمسلمین خامنه ای سخنانی ایراد کردند، که در اینجا قسمتی از سخنان مهم ایشان را برای اطلاع عموم برادران وخواهران محترم،نقل می کنیم :
بسم الله الرحمن الرحیم
دفتر تبلیغات – همانگونه که خود آقایان اشاره فرمودند- بدون شک از برکات وتفضلات الهی است،هم برحوزه علمیه وهم برملت ایران، واین ارزیابی هم درست است که گاهی یک طلبه ساده می تواند به اندازه یک لشکر، یک نیروی مهم انتظامی یا یک نیروی مهم سیاسی به این انقلاب وبه این جمهوری خدمت کند. و ما نمونه این را در کارخانه ها، شهرها،مراکز آسیب خیز در مقابله با تبلیغات ضد انقلاب و همچنین در ادرات وارتش ملاحظه می کنیم. سیر تشکلّ تبلیغات ضد انقلاب وهمچنین در ادارات وارتش ملاحظه می کنیم. سیر تشکلّ تبلیغات گرچه یک فکر قدیمی است ولی همیشه این فکر نو است، به این معنی که قدیمی بودن آن دلیل بر کهنه یا منسوخ بودن آن نیست بلکه به این معنی است که این فکر، دیرین وریشه دار است. همیشه در حوزه یکی از آرزوها وامیدهای ما این بود که شاید روزی مقداری نظم به امر تبلیغات داده شود، وشما همت کردید واین نظم رافراهم نمودید. البته باید بگویم که انقلاب این کار را کرد همچنانکه انقلاب این جمهوری اسلامی را نیز درست کرد اما نقش فعالیتهای مخلصانه عزیزانی که در اول کاربودند-ومن می دانم که چقدر زحمت کشیدند – وهمچنین نقش همه شما برادران وهمکارانتان،یک نقش غیر قابل انکاری است. شما واقعا زحمت کشیدید.”سعیکم مشکور انشاءالله “.گمان میکنم در آنشبی که در قم خدمت شما بودیم نقطه نظرهای خود را مختصرا عرض کرده باشم، باز هم عرض می کنم : نظم تبلیغاتی به اعتقاد بنده نظم تبلیغاتی دارای شرایطی است تا بتواند کاربرد واقعی خودش را داشته باشد زیرا صرف نظم اگر به معنای یک حرکت شکلی دور از محتوائی انجام بگیرد، کار بردی نخواهد داشت نظم آن وقتی کاربرد واقعی واساسی داردکه غیر از یک حرکت شکلی، حرکتی محتوائی هم باشد. حرکت همین است که شمامشخص کنید: کی برود وکجا وچه وقت برود وچه نشر کند وچه کسی بنویسد ؟این یک کار شکلی است که از نیروهای موجود استفاده ای توام با نظم بکنیم وگرچه اینکار مفید وخوب است ولی آن وقتی می توانیدقطعا معتقد بشوید که این حرکت واین اقدام کاربرد واقعی خودش را دارد که در این نظم، به تنظیم محتوا هم توجه بفرمائید. البته این سخن به معنای این نیست که تاالان توجه نشده است،بلکه بنده تاکید می کنم که قطعا به این موضوع توجه شده،زیرا کار حوزه – در حقیقت – کاری محتوائی است وجوهر کارطلاب،محصلان،مدرسان استادان وشاگردان محتواوی است ونظم،عَرَض است برکار آنها.ولی می خواهم توجه بدهم به دقایقی در این گوشه وکنار که در کارمان پیشرفت بیشتری ایجاد کنیم.
خود جوشی
وقتی می گوئیم :کار محتوائی،یک مقصود این است که درخود مجموعه دفتر تبلیغات وشعاع وسیعی که شما به وجود آورده اید، معلومات وتفکر اسلامی بجوشد. شما وام گیرنده اندیشه های اسلامی از این و آن نباشید. البته لازم نیست هر متفکر اسلامی جزو دفتر تبلیغات اسلامی قم باشد بلکه می توانید از نوشته های متفکرینی دیگر نیز استفاده کنید ولی آن استفاده کننده باید در خودش هم یک منبع جوششی وجود داشته باشد والا کارش به سستی واحیانا غلط کشیده خواهد شد. عناصری راجزو دفتر کنید که اهل تفکر باشند و عناصری که در اینجا وجود دارند، اینها رابه طرف تفکر وعمق تفکر سوق دهید واین سیر تحصیلی را شتابنده نمائید بدینوسیله که بخش آموزش راتقویت کرده و توسعه دهید. وبرادرانی که می خواهند تبلیغ کنند، بنویسند،تألیف ویا تحقیق کنند فرصت ومجال کافی داشته باشند برای جوشش درونی فکری وذهنی وشکفتن استعدادهایشان. این مسئله رابا جدیت برنامه ریزی کنید.ملاحظه کنیداین واحدهای تبلیغی که الان درکشور هستند دوگونه اند: برخی منعکس کننده آثار وافکار دیگر ان می باشند ولی برخی دیگر درخودشان جوشش هست آن کسی که در خودش جوشش هست ابتکار عمل دست خودش می باشد،می داند کجا وچه بخشی از تفکر اسلامی رابکار ببرد،ولی بطور کلی بعضی از واحدهای تبلیغی کپیه ای ودیکته ای اند. بنابراین،از این بخش اول دو نتیجه می گیریم :
۱ – افراد را درکار آموزش،تحقیق، مطالعه،نگارش ونگارش عمیق تشویق کنید افراد لایقی را وابسته به دفتر تبلیغات کنیدکه دفتر ازخودش غالبا تغذیه شود علاوه بر اینکه جاهای دیگر راتغذیه نماید.
۲- برادرانی که آموزش می بینند – چه زبان وچه غیر زبان – فوری به فکر بهره گیری دولتی وغیر دولتی از آن نباشند.طلبه باید بتواند طلبه بماند،من بر این مسئله اصرار دارم. البته فرمایشی راکه امام امت فرمودند – دقیقا- قبول دارم که طلبه ها مشغول کارشوند زیرانیاز به آنهاهست- بویژه در بخشهای قضائی – ولی در هر صورت کاراصلی طلبه درس خواندن است واگر هم مشغول کاری شود،پس از اتمام کارباید به کار اصلی خود رجوع کند. ما امروز داریم ازمایه می خوریم !وبایستی مقداری هم از این مایه،برای آینده ذخیره شود. ما یک روز درفضای فکری این جامعه سخنانی می گفتیم که با سخنان معمولی وذهنیتهای دینی آن زمان تفاوت داشت واز همین رو سیل جمعیت به طرف ما سرازیر می شد. آن روز هرجا پرچمی برافراشته می شد که زیر آن پرچم سخنانی درباره توحید، نبوت،امامت وسیاست گفته می شد سیل علاقمندان ومشتاقان به آنجا سرازیر بود ونتیجه همین گفتنها وشنیدنها،انقلاب شد یعنی زمینه ذهنی انقلاب راهمان سخنها وبحثها فراهم کرده بودکه درظرف بیست سال گفته شد، اما آنها حرف برای همیشه نیستند. برای حرکت وخیز بعدی بفکر باشید وزمینه ذهنی را آماده نمائید. این انقلاب باید دائما حرکت کند واین مردم همواره نیاز به تغذیه ذهنی واسلامی دارند واسلام هم بی نهایت است. “لو کان البحر مداداً لکلماتِ ربی ” ” لنفد البحر قبل اَن تنفد کلمات ُ ربی”این قرآنی که در دسترس شما است،از همه اقیانوسها عریض تر وعمیق تروطویلتر است. آنقدر معارف وعلوم برای ساختن دنیاهائی نوین در آن هست که جمهوری اسلامی رابخشی از آن دنیاها باید به حساب آورد،ولی چه بسیار افراد که این را نمی فهمیدند ودرک نمی کردند اما امام امت می فهمید،از قرآن آیه می آورد، به قرآن اتکا می کرد، وهمره با ایشان،بسیاری از افراد،در ضمن این حرکت،حرکت می کردند. حال باید دید آن همه مطلب که در قرآن احادیث،نهج البلاغه وکلمات بزرگان یافت می شود،کی وکجاباید فراهم شود ؟ آیا می توان در دانشگاه ها، ادرات، هیات دولت، ودرمجلس شورای اسلامی،اینها رافراهم کرد،یا حوزه ؟قطعا باید از حوزه استفاده کرد. واینک ما،اگر از این منبع استفاده نکنیم، یاباید مصرف کننده ذخیره های خودمان باشیم – اگر ذخیره ای باقی شد- ویا اینکه مصرف کننده ذخائر دیگران باشیم ! و این اشتغالاتی که ما داریم،آن حقیقتها وآن هرگوهرهای درخشان وآن آگاهی ها را از انسان می رباید وانسان باز نیاز به تغذیه وتقویت دارد. مرحوم جلال همائی که در گذشته بااو ملاقتها داشتیم ورشته اصلیش فلسفه بود، گرچه اخیرا درادبیات کار می کرد، روزی می گفت : یک ورق از کلیله در گوشم شد سیصد ورق ازشفا فراموشم شد. “وامروز در مورد خودمان می گوئیم : تا یک ورق ازاین بخشنامه ها وآئین نامه ها ودستور العملهاو… در گوشمان یاقلممان رفت،سیصد ورق از معارف فقه وفرهنگ اسلامی فراموشمان شد.حقیقت این است که ما مصرف کننده شدیم ولی حوزه نباید مصرف کننده باشد. حوزه باید تولیدکننده باشد. حوزه باید تولید کننده باشد.حوزه باید به ائمه جمعه خط بدهد.حوزه باید به تمام گویندگان و مبلغین خط بدهد. بنابراین، بگذارید در حوزه کار تحقیقی انجام بگیرد واین را تقویت کنید زیرا این به عهده شما است. نباید شعله تحقیق،تدریس،تعلیم وتعلم درحوزه علمیه خاموش شود، اگر هم برادرها درجائی دستشان بند می شود وبه کاری مشغول می شوند،قصدشان این باشد که در اولین فرصت به کار اصلیشان برگردند.
قم، مرکز ثقل روحانیت
امروز قم مرکز ثقل روحانیت است. امروز با گذشته خیلی فرق دارد. در گذشته آن روضه خوان سرکوچه و مداح پا به رکاب موتور یا دوچرخه هم از نظر مردم یک روحانی بود حالا مردم رشدوفرهنگ اسلامیشان بالا رفته ومی دانند آن چیزی که مورد تایید امام واهتمام جمهوری اسلامی است، آن روحانیت پاک،متعهد، عمیق وپخته ای است که مظهر آن قم است. بنابراین، این طلبه ای که به شهرستانها ودهات می رود، مظهری از قم است، لذا اولا : بایستی درست وخوب حرف بزند. ثانیا : بایستی اخلاق خوت داشته باشد. ثالثا: بایستی علاوه بر اخلاق خوت، عقل داشته باشد. اگر چنانچه کسی برای تبلیغ رفت، عالم ومتدین هم بود ولی عاقل نبود ودر آنجا سفاهت به خرج داد،این خیلی مشکلات ایجاد می کند. ما نقش عقل را –انصافا – به یک معنی در همه بخشها وقشرها وطبقات گوناگون داریم می بینیم که چقدرمهم است. امام را ملاحظه کردید ؟ در مسئله گزینشها اشاره فرمودند که گزینندگان دارای برخی از خصوصیات باشند،یکی از آن خصوصیات،عقل بود. عقل جزء شرایط عامه است که هر تبلیغی بدون آن امکان ندارد.عقل یعنی تدبیر وپختگی وفطانت. طلبه ها گاهی زمینه ذهنی وعقلانیشان خیلی خوب است، اما عدم شناختی که از جامعه واز طبقات مردم دارند،آنان رادچار کارهای خلاف قاعده وخلاف رویه ای می کند،لذا خوب است برای اینگونه مسائل درس مستقلی گذاشته شود.
نقش هنر در تبلیغات
یک مسئله همرا جمع به هنر هست. استفاده از هنر بایستی به حداکثر ممکن برسد واز اینکه برادران کار آموزش هنری هم دارند،مایه بسی خرسندی است که باید این مسئله بدیع رابه تکامل برسانند ودر این رابطه باید از استعدادها ومایه های هنری هنرمندانمان استفاده کرد زیراهیچ چیز جای هنر را درتبلیغات نمی گیرد واین مطلب در دنیا ثابت شده است. یک جمله :” این کار را بکن ” یا ” این کار را نکن “،با یک شیوه هنری اگر گفته شود، چنان در اعماق وجود شنونده جا می گیرد که می پندارد : باید آن کار را انجام دهد. تبلیغات باهنر همراه است وباید از هنر – دراین راه – اکثر استفاده بشود وبرای خروج در راه هنر امساک نشود. قبلا از همه آقایان متشکریم وامیدواریم که در کارتان موفق ومؤید باشید وآثار این کار طیب را انشاءالله خودتان ببینید و روز بروز کارتان توسعه وتعمیق یابد وما هم بتوانیم در آن حدی که توان داریم،کمک بکنیم. بهر حال هنوز جلساتی که اشاره کردید که در قم بود،برایم خاطره شیرینی است. “ما اشفقنی الی قم والی الحوزه”