ضرورت رسالت انبیاء – مجله عقیدتی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی

آیت الله جوادی آملی

عضو شورای عالی قضائی و عضو جامعه مدرسین

قسمت سوم:

* * *

در بحث گذشته بیان شد که عقل بشر در شناخت به تنهائی کافی نیست، چرا که عقل آن بینش وسیع را ندارد که تمام نیازهای ضروری بشر را درک کند و راه حلها را دریابد، لذا می بینیم آنهائی که در برابر پیامبران موضع گرفتند و به اندیشه های محدود خود اکتفا کردند. قرآن آنها را نکوهش کرد و فرموده:

آنها را به مقصد نمیرسند.

* * *

معیار عقل و خرد از نظر قرآن

در قرآن کریم آیاتی هست که معیار عقل و خرد را بیان میکند، و عاقل از سفیه را مشخص مینماید، از جمله در آیه ۱۳۰ سوره بقره آمده است:

`tBur Ü=xîöt `tã Ï’©#ÏiB zO¿Ïdºtö/Î) wÎ) `tB tmÏÿy ¼çm|¡øÿtR

هر کس از دین و آئین ابراهیم اعراض کند عاقل نیست. از این آیه معلوم میشود که معیار عقل وخرد دین ابراهیم است.[۱]

و آن روایتی که از امام صادق(ع) نقل شده است که یکی از اصحاب سؤال میکند عقل چیست؟ امام میفرماید:

«العَقلُ ما عُبِدَ بِهِ الرَّحمنُ وَ اکتُسِبَ بِهِ الجِنانُ»

ریشه قرآنیش همین آیه است، زیرا میفرماید عقل آن چیزی است که با او خدا عبادت شود و بهشت بدست آید، نه چیز دیگر، و آیه هم میفرماید: کسی که از دین ابراهیم اعراض کند وروی گرداند عاقل نیست، یعنی عقل آن است که انسان را به این دین راهنمائی کند. و در بحثهای گذشته نیز بیان شد که عقل چراغ است نه راه، عقل میگوید: باید راه را پیدا کرد و انبیاء هستند که راه را نشان میدهند، پس اگر کسی از راه انبیاء دوری جوید عاقل نیست.

همانطور که قرآن سفاهت را روشن ساخته رشد را هم بیان کرده، در آیه ۷ سوره حجرات میفرماید:

(#þqßJn=÷æ$#ur ¨br& öNä۳Ïù tAqßu «!$# ۴ öqs9 ö/ä۳ãèÏÜã Îû ۹ÏWx. z`ÏiB ÍöDF{$# ÷LêÏYyès9 £`Å۳»s9ur ©!$# |=¬۷ym ãNä۳øs9Î) z`»yJM}$# ¼çmuZyur Îû ö/ä۳Î/qè=è% on§x.ur ãNä۳øs9Î) tøÿä۳ø۹$# s-qÝ¡àÿø۹$#ur tb$uóÁÏèø۹$#ur 4 y7Í´¯»s9’ré& ãNèd crßÏ©º§۹$#

بدانید که رسول خدا در بین شما است و اگر به خواسته های شما در بسیاری از امور صحه بگذارد و خواسته های شما را عملی کند به زحمت می افتید، برنامه ای که برای شما مطرح میکند ضامن رشد و عقل شما است ایمان محبوب و زینت شما قرار گیرد آنچنانکه هدف پیامبر بود، و از سد چیز دوری کنید: کفر و فسق و گناه، در این هنگام دارای رشد خواهید بود.

نتیجه اینکه با ایمان محبوب آدمی باشد یا غیر ایمان یا هر دو. اگر هر دو باشد امکان ندارد چون آدم یک دل دارد، و یک دل نمیتواند به دو چیز تعلق بگیرد.

$¨B @yèy_ ª!$# ۹@ã_tÏ۹ `ÏiB Éú÷üt7ù=s% Îû ¾ÏmÏùöqy_

(سوره احزاب، آیه ۴)

بنابرانی انسانی که بیش از یک قلب ندارد نمیتواند بیش از یک محبوب داشته باشد. و اگر غیر ایمان محبوب انسان باشد سفاهت است، و اگر محبوب آدمی ایمان باشد این رشد است و عقل.

ایمان زینت دل است:

در آیه ای که ذکر شد ایمان را زینت دل معرفی کرده است:

وَ لکِنَّ اللهَ حَبَّبَ اِلَیکُمُ الایمانَ وَ زَیَّنَۀٌ فی قُلُوبِکُم

هر چه در دنیا است و هرچه خارج از جان انسان است زینت نیست بلکه ایمان و اعتقاد که در درون انسان جای دارد زینت است. مثلا این اختران زینت آسمانها هستند.

$¨Zyur uä!$yJ¡¡۹$# $u÷R۹$# yxÎ۶»|ÁyJÎ/

(سوره فصلت آیه ۱۲)

و در آیه ۷ کهف میفرماید:

$¯RÎ) $oYù=yèy_ $tB n?tã ÇÚöF{$# ZpoYÎ $ol°;

آنچه در زمین است زینت زمین است ولی اینگونه زینتهای آسمان و زمین و آنچه در عالم طبیعت چشمگیر است فانی و پژمرده خواهند شد.

$¯RÎ)ur tbqè=Ïè»yfs9 $tB $pkön=tæ #YÏè|¹ #·ãã_

(سوره کهف آیه ۸)

چیزی که فناپذیر است وپژمردگی و خشکی در او راه دارد نمیتواند زینت انسان باشد، تنها چیزی که میتواند زینت انسان باشد ایمان است که در دل او جای دارد.

وَ زَیَّنَۀٌ فی قُلُوبِکُم

بنابراین اگر این صفت خلقت را داشتید و آن صفات منفی را کنار گذاشتید رشید خواهید بود.

پیامبران الگو هستند

این مطالبی را که از قرآن بیان شد دستورات کلی و حقایی است که از قرآن کریم بما رسیده است، و برای این که ما این دستورات را دریابیم و در انسان کامل مجسم و محقق بیابیم، خود قرآن بما الگو میدهد در آیاتی از قرآن می فرماید که رسول الله (ص) اول المسلمین است و باید به او اقتدا کنیم:

آیه ۱۴- سورۀ انعام:

ö@è% þÎoTÎ) ßNóÉDé& ÷br& cqà۲r& tA¨rr& ô`tB zOn=ór&

بگو که من مأمور شده ام که اولین مسلمان باشم

آیه ۱۶۲- سوره انعام:

وَ بِذلِکَ أَمِرتُ وَ اَنا اَوَّلَ المسلِمِینَ…

و به آن مأمور شدم و من اولین مسلمانم

آیه ۱۳- سوره زمر:

ö@è% þÎoTÎ) ßNöÏBé& ÷br& yç۷ôãr& ©!$# $TÁÎ=øèC çm©۹ tûïÏe$!$#

بگو به من امر شده است که خدا را با اخلاص عبادت کنم.

اینها آیاتی است که رسول الله را اول المسلمین معرفی کرده است.

در آیاتی دیگر از قرآن کریم پیامبران و پیامبر بزرگ اسلام و گاهی پیروان و شاگردان آنان اسوه و مقتدا معرفی شده اند.

آیه ۲۱- سوره احزاب:

ôs)©۹ tb%x. öNä۳s9 Îû ÉAqßu «!$# îouqóé& ×puZ|¡ym

رسول الله الگوی خوبی برای شما است.

آیه ۴ سوره ممتحنه:

ôs% ôMtR%x. öNä۳s9 îouqóé& ×puZ|¡ym þÎû zOÏdºtö/Î) tûïÏ%©!$#ur ÿ¼çmyètB

ابراهیم و آنان که با او بودند، برای شما الگوی خوبی هستند.

آیه ۶- سوره ممتحنه :

ôs)s9 tb%x. ö/ä۳s9 öNÍkÏù îouqóé& ×puZ|¡ym `yJÏj9 tb%x. (#qã_öt ©!$#

هرکس که خدا را میخواهد، در آنان الگوی خوبی برایتان هست.

نتیجه بحث:

انسان نمیتواند غیر از اسلام را بپذیرد زیرا سفاهت است، و نمیشود اسلام و غیر اسلام را هر دو پذیرفت زیرا انسان دو قلب ندارد، و از طرفی در آیه شریفه آمده است:

وَمَن یَبتَغَ غَیرَ الإسلامِ دیناً فَلَن یُقبَلَ مِنهُ

هر کس غیر از اسلام را بجوید هرگز از او پذیرفته نمیشود.

در بحث قبل نیز روشن شد که حق با هیچ باطلی سازش ندارد و آمیخته شدن باطل با حق، حق را هم باطل میکند.

قُل جاءَ الحَقُّ وَ ما یُبدِیُّ الباطِلُ وَ ما یُعیدُ

یعنی جائی برای باطل نیست نه نو و نه کهنه. و ما نتیجه میگیریم که رسول الله مقتدا است و باید از او پیروی کرد. او آمده است تا جاهلیتها را نور بدهد آنچنان که جاهلیت زمان خودش را نور داد.

محیطی بود که در اثر جهل، پدر فرزندش را میکشت و افتخار میکرد و این عمل را برای خود زینت می دانست و این مسائله کشتن فرزند در چند جای قرآن مطرح شده است.

آیه ۳۱- سوره اسراء:

wur (#þqè=çGø)s? öNä.y»s9÷rr& spuô±yz 9,»n=øBÎ)

یعنی از ترس فقر فرزندان خود را نکشید.

۲- آیه ۸- سوره تکویر:

#sÎ)ur äoy¼âäöqyJø۹$# ôMn=Í´ß Ädr’Î/ ۵=/Rs ôMn=ÏGè%

و آن هنگام که موئوده سؤال کند چه گناهی کرده بود که کشته شد. و موئوده یعنی دخترانی که در جاهلیت زنده به گور می کردند.

خلاصه کشتن فرزند عواملی داشت ولی آنچه مهم بود اینکه برای تقرب به بت ها این عمل را بد را انجام می دادند و به خیال خود عبادت می کردند.

در آیه ۱۳۷ سوره انعام می فرماید:

بت ها به قدری برای آنها محبوب شده بود که فرزندان خود را برای آنها قربانی میکردند. اینجا است که سرپیچی از دین سفاهت و جهل است.و پیامبر آمد که به جاهلیت نور بدهد و او مقتدا و الگو برای همه است و همگان باید از او پیروی کنند زیرا ما خیلی از مسائل را نمی دانیم و از آینده بی اطلاعیم. و از مضار و منافع نسبت به خود بی خبریم. تنها راه همان است که پیامبران نشان داده اند.

چگونه باید پیغمبر را اسوه قرار داد و از او پیروی کرد؟

این حقیقت را از قرآن بشنویم که می فرماید:

(سوره حجرات آیه ۱)

دنبال پیامبر حرکت کنید و از او جلو نیافتید قبل از او قدم بر ندارید یعنی به میل و هوای خود حرکت کنید اگر به میل خود رفتار کردید دیگر پشت سر او نخواهید بود.

در دنباله آیه می فرماید: تقوی را شعار خود قرار دهید، زیرا هنگامی که تقوا داشتید هرگز این کار را نخواهید کرد.

خداوند وقتی اوصاف فرشتگان را بیان می فرماید چنین می گوید:

لا یَسبِقُونَهُ بِِالقََولِ وَ هُم بِاَمرِهِ یَعمَلُونَ

(سوره نساء آیه ۲۷)

یعنی همانطور که فرشتگان تابع دستورات الهی هستند شما هم باید روش زندگی خودتان را اینچنین قرار دهید،

آنها با این عمل مکرم شدند شما هم مکرم خواهید شد.

مؤمن آل فرعون که قیام کرد و شهید شد از مکرمین قرار گرفت، برای همین مطلب خداوند از قول او چنین حکایت می کند:

$yJÎ/ txÿxî Í< În1u ÓÍ_n=yèy_ur z`ÏB tûüÏBtõ۳ßJø۹$#

(سوره یس آیه ۲۷)

میگوید خداوند مرا از مکرمین قرار داد و این همان صفتی است که پروردگار برای فرشتگان بیان میکند.

قرآن از کنار مطالب بی تفاوت نمی گذرد و اغراق هم نمی گوید در همین ایه نکاتی است که آنها را برای مردم گوشزد می فرماید.

آیه ۲۰ به بعد سوره یس می گوید:

uä!%y`ur ô`ÏB $|Áø%r& ÏpuZÏyJø۹$# ×@ã_u ۴Ótëó¡o tA$s% ÉQöqs)»t (#qãèÎ۷®?$# úüÎ=yößJø۹$# ÇËÉÈ (#qãèÎ۷®?$# `tB w ö/ä۳é=t«ó¡o #\ô_r& Nèdur tbrßtGôgB

از ایه استفاده می شود: دو چیز پذیرش را فوریت میدهد، یکی حرفهای حق زدن، دوم طمع ماده نداشتن.

حسن فعل و حسن فاعل. گاهی شخص خوبی است ولی حرفش خوب نیست، گاهی حرف خوب است جان پاک ندارد. بنابراین این دو چیز لازمه رهبری است که هر دو در پیامبران هست ولذا خود این شهید فورا پذیرفت و فرمود:

چرا من عبادت نکنم کسی که مرا افریده است و برگشت همه به سوی او است.

بنابراین اگر تابع محض پیامبران شدید مکرم خواهید شد.

ادامه دارد.

[۱] – البته دین ابراهیم چیزی بجز خداپرستی و اسلام نیست. در آیه ۶۷ از سوره آل عمران دین ابراهیم را بیان کرده است. می فرماید: $tB tb%x. ãNÏdºtö/Î) $wÏqåku wur $|ÏR#uóÇnS `Å۳»s9ur c%x. $ZÿÏZym $VJÎ=ó¡B

ابراهیم علیه السلام یهودی نبود و نصرانی هم نبود بلکه مسلمان و پایدار در دین بود ، ودرجایی دیگر خطالب به رسول اکرم می فرماید که بگو خداوند مرا به صراط مستقیم و دین حنیف ابراهیم هدایت کرد.

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ