در آخرین روزهای تیر ۹۷، عالم ربانی و معلم اخلاق آیه‌الله العظمی آقای حاج آقا مرتضی تهرانی رحمه‌الله‌علیه در جوار آستان ملکوتی علی بن موسی الرضا(ع) دار فانی را وداع گفت و دوستداران و علاقمندان این عارف واصل را سوگوار ساخت.
حضرت آیتاللهالعظمی حاج شیخ مرتضی تهرانی همراه با برادر کوچک‌ترشان، مرحوم آیت‌الله حاج‌آقا مجتبی تهرانی از جمله برجسته‌ترین و قدیمی‌ترین شاگردان حضرت امام خمینی به شمار می‌آیند. ایشان در سن هجده سالگی با مهاجرت به قم در زمره جوان‌ترین شاگردان درس خارج مرحوم آیتاللهالعظمی بروجردی و حضرت امام خمینی قرار گرفت. هنگام عزیمت ایشان به قم، با وجود آنکه پدر بزرگوارشان با عموم مراجع وقت، مراوده داشتند، اما به مرتضایش، پیوند خاص با حاج‌آقا روح‌الله را توصیه کرد.
حاج آقا مرتضی در طول سالیان اقامت در قم همپای دوست صمیمی‌اش مرحوم حاج‌آقا مصطفی خمینی از مائده حکمت، معرفت و اخلاق امام خمینی بهره مستوفی می‌گیرد. اما انس و محبت متقابل بین حاج آقا مرتضی و حضرت امام خمینی فراتر از استاد و شاگردی بود. تا آنجا که حتی در برخی تابستان‌ها که امام در روستای امام‌زاده قاسم تهران مستقر میشدند، حاج‌آقا مرتضی از بیشترین انس و مجالست با مراد محبوب خود برخوردار بود و گاهی با اشاره امام به‌طور شبانه‌روز در محضر معظمله ماندگار می‌شد.
عشق و علاقه به امام، حاج‌آقا مرتضی را در نیمه دوم دهه ۴۰ نیز به نجف اشرف کشاند و در همان فرصت راقم این سطور توفیق یافت تا ۴۷ سال پیش به‌طور خصوصی بخشی از کفایه‌الاصول را در محضر ایشان به شاگردی بنشیند.
در دهههای اخیر، هر چند آیت‌الله حاج‌آقا مرتضی تهرانی در شمار برترین علمای تهران شناخته می‌شد، اما به اعتقاد اهل نظر، اگر نبود گریز ایشان از عناوین مرجعیت و ریاست و چنانچه در حوزه علمیه قم مانده بودند بی‌گمان اکنون از بالاترین مراتب مرجعیت برخوردار بودند. اما ایشان راه دیگری را برای خدمت به اسلام برگزیدند و با مراجعت به تهران به امر ابلاغ و تبیین معارف دینی برای مردم پرداختند. حتی در سالهای اخیر علی‌رغم شرایط سخت جسمی ایشان، جلسات پرمغز و تأثیرگذار منبر و وعظ شب جمعه حاج آقا مرتضی در منزلشان برقرار بود. جلساتی که صدها و هزاران نفر از جوانان، دانشگاهیان و فرهیختگان را از معارف ناب سیراب میشدند.
همه کسانی که این عالم بزرگ را در طول بیش از ۷۰ سال گذشته از نزدیک می‌شناختند، مهم‌ترین ویژگی برجسته ایشان را در وارستگی و اخلاص معظمله یافته بودند. اخلاصی که در گفتار و رفتار ایشان موج می‌زد. اخلاصی که در عبادات، دعاها و باران اشکی که با یاد معصومین «علیهم‌السلام» و ذکر مصائب آنان می‌درخشید. روضه‌‌خوانی ایشان دل‌ها را آتش می‌زد، نه به خاطر بیان مکشوف مصائب اهل‌بیت (ع) و تکیه به صوتش که با های‌های گریه‌ای که از عمق جان‌اش برمی‌خاست و بر دل‌ها می‌نشست.
ایشان آن‌گاه که از قیامت، بهشت و جهنم می‌گفت گویی از مشاهداتش در برزخ و قیامت سخن می‌راند. برخی از اهل معنی حتی از باز بودن چشم برزخی این بزرگوار سخن می‌گفتند.
از شگفتی‌های دیگر این انسان الهی آن بود که هر چند به ظاهر حضور مشهودی در جامعه و حاکمیت نداشت، اما از میان اقران و امثال ایشان کمتر کسی یافت می‌شد که به اندازه او بر مسائل اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و… و زیر و بم امور کشور و عملکرد مسئولان اشراف و آگاهی داشته باشد.
آیت‌الله حاج‌آقا مرتضی تهرانی گرچه گنجینه‌ای ناب از خاطرات شخصیت‌ها، اعاظم علما و حوادث ۷۰ ساله گذشته را در حافظه و ذهن تیزبین خود داشت، اما به دلایلی که خود می‌دانست و شاید به خاطر گریز از شهرت، همواره به درخواست‌های مکرر اصحاب رسانه پاسخ مثبت نداد، اما با این حال زمانی که توفیق زیارت معظمله فراهم شد، به مناسبتی از ویژگی‌های متمایز رهبر معظم انقلاب جملاتی را بیان کردند، با این مضمون که «آقا ذخیره الهی است… صحبت و تصمیم‌های ایشان نمی‌تواند بدون تأییدات الهی باشد و….»
از آنجا که این نگاه آن‌هم از منظر عارفانه این شخصیت الهی، افق متفاوتی را برای شناخت عمیق‌تر حضرت آیتاللهالعظمی خامنه‌ای «مدظله‌العالی» می‌گشود، درخواست تبیین بیشتر آن مباحث را پذیرفتند و چند روز بعد در محضر معظمله به دریافت افاضات ایشان نشستیم. معظمله در این جلسه که بیش از یک ساعت به طول انجامید، به نکات بدیعی درباره مراتب اخلاص و خودسازی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای اشاره کردند. در شروع صحبت اولین مرتبه‌ای که به ایشان اشاره داشتند بلافاصله تعبیر «سلام الله علیه» به کار بردند. تصور شد شاید سبق لسان بوده است، اما وقتی تا آخر همین عبارت را برای آقا تکرار کردند، معلوم شد از روی توجه و حساب‌شده از این تعبیر استفاده کرده‌اند.
او بر این نکته تاکید داشت که در مراجع قطعاً چنین فردی با این جامعیت نداریم. یعنی وقتی به سراغ مسائل سیاسی می‌روند و مطالعه و جمع‌آوری و مقایسه می‌کنند، یک نفر غیر از ایشان نیست. در مسائل فقهی که وارد می‌شوند و جواب می‌دهند، کاملاً پیداست که سراپا اخلاص و تقواست… این را من تا الان لمس کرده‌ام.
آن گفت و گوی به یادماندنی در شماره ۴۰۷ و ۴۰۸ پاسدار اسلام در سال ۱۳۹۴ منتشر شد و بسیار مورد استقبال قرار گرفت .
امروز در سوگ او نشسته‌ایم و از درگذشت‌اش بسیار متاثریم، امیدواریم در راه مستقیمی که او بر آن تاکید اصرار داشت، ثابت قدم باشیم. انشاء‌الله.
محمد حسن رحیمیان
.