تابستان ۱۳۶۹ روند رخدادها در حوزه بین‌الملل شتاب گسترده‌ای به خود گرفت، صدام در نامه‌های متوالی به همتای ایرانی خود به تمامی شروط ایران تن داده، معاهده الجزایر را پذیرفت و بازگشت به مرزهای پذیرفته شده بین‌المللی که در جنگ هشت‌ساله نقض کرده بود را آغاز کرد، متعاقب ارسال این نامه‌ها و دریافت جواب از سوی ایران، طارق عزیز وزیر خارجه عراق به ایران آمده و روابط دیپلماتیک دو کشور از سر گرفته شد.
بازگشت اولین گروه از آزادگان به میهن اسلامی یکی از آثار تبادل این نامه‌ها می‌تواند محسوب شود.
یازده مرداد ۱۳۶۹ که مصادف با دوم اوت ۱۹۹۰ عراق با حمله ای برق‌آسا، کویت را اشغال و پس از چند روز به خاک خود ملحق کرد، این حمله پای قدرت‌های بین‌المللی را به منطقه باز کرده و سرآغاز مصیبت‌های بزرگی برای مردم عراق و دیگر کشورهای منطقه شد.
درگذشت آیتالله العظمی مرعشی نجفی از مراجع بزرگ تقلید نیز از دیگر رخدادهای تابستان ۱۳۶۹ است که به آن در این مختصر پرداخته‌ایم.
صدام تسلیم ایران شد و کویت را اشغال کرد!
۸ مرداد ۱۳۶۹ صدام در نامهای برای هاشمی رفسنجانی رئیس جمهور اسلامی ایران اعلام کرد ظرف مدت دو ماه نیـروهایش را به پشت مـرزهای ایران عقب خواهد نشاند و طی همین مدت اقـدام به آزادسازی اسیران خواهد کرد. وی در این نامه اروندرود را «شط‌العرب» خـواند و مدعی حاکمیت کامل عراق بر آن شـد.
۱۷ مرداد همین سال حجه‌الاسلام والمسلمین هاشمی رفسنجانی رئیس جمهور در پاسخ به نامه ۸ مرداد صدام حسین تأکید کرد در مورد مالکیت اروندرود، معاهده ۱۹۷۵ الجزایر باید مبنا قرار گیرد. وی سقف دو ماه برای عقب‌نشینی نیروها و آزادی اسیران را غیرقابل توجیه خواند و افزود این‌کار ظرف یکی دو روز قابل انجام است.
۲۳ مرداد ماه این سال نیز صدام در نامه دیگری به هاشمی رفسنجانی رئیس جمهوری اسلامی ایران در پاسخ به نامه ۱۷ مرداد ایشان اعلام کرد با پیشنهاد مبنا قراردادن معاهده ۱۹۷۵ الجزایر موافق است و عقب‌نشینی نیروها و آزادی اسیران را از روز ۲۶ مرداد آغاز خواهد کرد.(۱) یک روز بعد صدام، با ارسال نامهای دیگر برای رئیس جمهور ایران، پیمان الجزیره را بار دیگر پذیرفت.
۲۵ مرداد ماه این سال نیز هاشمی رفسنجانی در پاسخ به نامه صدام که خواستار ملاقات با وی شده بود نوشت: «ملاقات دو رئیس جمهور فقط در شرایطی امکان پذیر است که مسائل مهم و کلیدی دو طرف حل شده باشد.»
۲۷ مرداد نیز هاشمی رفسنجانی در نامهای به صدام اعلام کرد پذیرش معاهده الجزایر از جانب شما و شروع عقب‌نشینی نیروهای عراق به پشت مرزها و آزادی اسیران ایرانی راه اجرای قطعنامه و حل اختلافات در چارچوب قطعنامه ۵۹۸ و تبدیل آتش بس موجود به صلح دائم و پایدار را هموار ساخت.
۳۰ مرداد ماه این سال نیز ستاد فرماندهی کل قوا اعلام کرد کلیه اراضی اشغالی کشورمان از وجود نیروهای عراقی تخلیه شده و نیروهای بعثی در طول ۱۲۵۰ کیلومتر مرز مشترک عقب نشینی کرده‌اند.
۱۸ شهریور ماه این سال نیز در حالی که مذاکرات صلح میان ایران و عراق هنوز به نتیجه مورد انتظار نرسیده است طارق عزیز وزیر امور خارجه عراق امروز در رأس هیأتی از مقامات بلندپایه کشورش وارد تهران شد.(۲)
۲۰ شهریور ماه ۱۳۶۹ ایران و عراق، روابط دیپلماتیک خود را از سر گرفتند. روزنامه «کیهان» در این روز نوشت: طارق عزیز وزیر امور خارجه عراق که در رآس هیئتی به تهران سفر کرده بود پریروز پس از یک دیدار ۲۴ ساعته، تهران را به مقصد بغداد ترک کرد.(۳)
متعاقب تبادل این نامه‌ها و پذیرش شرایط ایران از سوی صدام، جورج بوش رئیس جمهور آمریکا با تأکید بر اینکه عراق آغازگر جنگ با ایران بود، از موافقت عراق با تمامی شرایط ایران برای خاتمه جنگ اظهار تعجب کرد.
آغاز بازگشت آزادگان به وطن
درپی پذیرش مجدد پیمان الجزیره توسط صدام، موج بازگشت اسیران ایرانی در عراق آغاز شد. در همین‌حال وزیر امور خارجه ایران در نامهای به دبیرکل سازمان ملل خواستار نظارت نیروهای ناظر بر آتش بس این سازمان (یونیماگ) بر عقب‌نشینی نیروهای عراقی از خاک ایران بر مبنای عهدنامه ۱۹۷۵ الجزایر شد.
روزنامه «اطلاعات» در شماره ۲۷ مرداد ۱۳۶۹ نوشت: یک هزار نفر از آزادگان صابر و نستوه که اولین گروه از اسرای آزاد شده ایرانی را تشکیل می‌دهند بعد از ظهر دیروز (جمعه ۲۶ مرداد) پس از سال ها تحمل اسارت، در میان بی‌شائبه‌ترین و شورانگیز‌ترین ابراز احساسات عمومی وارد قصر شیرین شدند. تحویل اولین گروه از آزادگان از ساعت ۹ و ۳۰ دقیقه بامداد دیروز با استقرار نیروهای حافظ صلح سازمان ملل متحد (یونیماک) در خط حائل میان نیروهای ایرانی و عراقی در منطقه «ناصر خان» واقع در منطقه عمومی خسروی شروع شد.(۴)
حمله برق آسای عراق و اشغال کویت!
سه روز پس از ارسال نامه صدام به رئیس جمهور ایران، در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۶۹/ عاشورای ۱۴۱۱ و دوم اوت ۱۹۹۰ عراق در حمله‌ای برق آسا کویت را به اشغال خود در آورد.
برادر امیر کویت و تعداد زیادی از نیروهای این کشور در جریان مقاومت در برابر نیروهای عراقی، کشته شدند. عراق اعلام کرده است به تقاضای انقلابیون کویت که با یک کودتا حکومت «شیخ‌جابر الاحمد‌الصباح» را سرنگون کردند وارد کویت شده است. حمله عراق به کویت در پی دو هفته جنگ تبلیغاتی بغداد علیه همسایه کوچکش صورت گرفت.
خبرگزاری عراق به نقل از یک بیانیه که از رادیوی این کشور پخش شد گفت: «دولت موقت آزاد کویت» نیز با خروج نیروهای عراقی موافقت کرده است. در این بیانیه آمده است: با برقراری ثبات و امنیت در کویت پس از هماهنگی با رهبری کشور برادر عراق، ما موافقت کردیم نیروهای عراق که به کمک برادران خود آمده بودند از تاریخ یکشنبه ۵ اوت خروج خود را از کویت آغاز کنند. اعلام خروج نیروهای عراقی از کویت در پی فشار شدید بین‌المللی که با محکومیت گسترده تهاجم عراق همراه بود صورت می‌گرفت.
علیرغم این ادعا که عراق به دنبال خروج نیروهای خود از کویت است، دولت بعثی این کشور هشت اوت علیرغم استقرار نیروها و هواپیماهای جنگنده آمریکایی در خاک عربستان سعودی و فشار فزاینده نظامی و اقتصادی بین‌المللی، کویت را به خاک خود ضمیمه کرد.
متعاقب الحاق کویت به عراق، وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در بیانیه‌ای این اقدام را غیرقانونی و محکوم دانست. و تأکید کرد جمهوری اسلامی ایران هرگونه تغییری در جغرافیای سیاسی منطقه را مردود می‌شمارد.
فرانسه با قطع صدور تسلیحات به عراق، به ۱۶ سال روابط نزدیک خود با این کشور پایان داد.
ایران نیز طی نامهای به دبیرکل سازمان ملل در محکومیت تجاوز عراق به کویت خواستار عقب‌نشینی سریع و کامل نیروهای عراقی به مرزهای شناخته شده بین‌المللی و حل اختلافات با کویت از طریق صلح‌آمیز شد.(۵)
افشای رسوایی آمریکا در تحویل سلاح میکروبی به صدام!
۴ تیر ۱۳۶۹ منابع خبری اعلام کردند که رژیم عراق طی سال ۱۳۶۴ سه محموله سلاح‌های میکروبی به نامهای «ویروس تب‌آور غرب نیل» از آمریکا دریافت کرده است. این سلاح‌ها مستقیماً از آمریکا به عراق بارگیری شد.
روزنامه «کیهان» در شماره ۴ تیر ۱۳۶۹ نوشت: رژیم عراق از آمریکا سلاح‌های میکروبی وارد کرده است. هفته‌نامه المجله چاپ لندن فاش ساخت که رژیم عراق در سال ۱۹۸۵ سه محموله شامل سلاح‌های میکروبی به نام «ویروس تب‌آور غرب نیل» را از آمریکا دریافت کرده این سلاح‌ها مستقیماً از آمریکابه عراق بارگیری شد.
این هفته نامه همچنین فاش ساخت که آمریکا و کشورهای غربی در زمینه ساخت سلاح و اعطای کمک‌های فنی و صنعتی به رژیم عراق، کمال همکاری را داشتند و ارسال اسلحه آمریکایی به عراق زیر چتر ارسال کالاهای کشاورزی صورت می‌گرفت.(۶)
بی‌کفایتی آل‌سعود بیش از هزار حاجی را به کشتن داد!
۱۱ تیر ۱۳۶۹ تعداد ۱۴۲۶ نفر از زائران خانه خدا از جمله چند ایرانی بر اثر آتش‌سوزی در تونل منی جان خود را از دست دادند.
روزنامه «اطلاعات» در شماره ۱۳ تیر این‌سال نوشت: به گفته شاهدان عینی، هجوم هزاران زائر بیت‌الله‌الحرام برای دست‌رسی به هوا در داخل تونلی نزدیک اماکن مقدس مکه، در روز دوشنبه ۱۱ تیر موجب کشته شدن صدها تن از حجاج شد.
یک زائر مصری در تماس تلفنی به خبرگزاری رویتر در نیکوزیا گفت: قطع برق موجب از کار افتادن سیستم تهویه شد و مردم به واسطه نبود اکسیژن وحشت زده به اطراف هجوم بردند.
یکی از مقامات وزارت کشور سعودی قبلاً گفته بود که تنها تعدادی کشته شده و برخی نیز بیهوش گشتند!
در همین‌حال، شاهزاده نایف بن‌عبدالعزیز وزیر کشور عربستان دیروز اعتراف کرد: در فاجعه تونل منا ۱۴۲۶ تن از زائران کشته شده‌اند. مقامات سعودی قبلاً کشته شدن ۱۴۰۰ تن در تونل منا که از سوی خبرگزاری‌ها مخابره شده بود را اغراق‌آمیز خوانده بودند.(۷)
تعیین مجازات اعدام برای اخلالگران نظام اقتصادی
مجلس شورای اسلامی در جلسه ۲۷ تیر ۱۳۶۹ طرح مجازات اخلالگران نظام اقتصادی کشور را مورد بررسی قرار داده و به تصویب رساند.
بر اساس بندهای دیگر ماده واحده این طرح وصول وجوه کلان به صورت قبول سپرده اشخاص حقیقی یا حقوقی تحت عنوان مضاربه و نظایر آن که موجب حیف و میل اموال مردم یا اخلال در نظام اقتصادی شود و نیز اقدام باندی و تشکیلاتی به منظور اخلال در نظام صادراتی کشور به هر صورتی از قبیل تقلب در سپردن پیمان ارزی و تعبیه آن و تقلب در قیمت‌گذاری کالاهای صادراتی و آثار فساد دیگر مترتب بر آن می‌تواند حسب مورد نظر مراجع ذیربط را نیز جلب کند و در هر یک از موارد یاد شده چنانچه اخلال به صورت مقابله با نظام جمهوری اسلامی یا ضربه زدن به آن انجام شده باشد مرتکب به اعدام محکوم و در غیر این‌صورت به حبس از ۵ تا ۲۰ سال محکوم خواهد شد و در هر دو صورت دادگاه به عنوان جزای مالی به ضبط کلیه اموالی که از طریق خلاف قانون به دست آمده باشد حکم خواهد داد. (۸)
شکایت ایران علیه جنایت آمریکا به دیوان لاهه!
جمهوری اسلامی ایران دوم مرداد ماه ۱۳۶۹ شکایت نامهای علیه جنایت آمریکا در ساقط کردن هواپیمای مسافری جمهوری اسلامی ایران در خلیج فارس، تسلیم دیوان بین‌المللی دادگستری لاهه کرد.
روزنامه «کیهان» در شماره این‌روز خود نوشت: جمهوری اسلامی ایران شکایت نامهای علیه آمریکا در ارتباط با جنایت غیر انسانی ناو وینسنس آمریکایی به هواپیمای غیر نظامی ایران در آب‌های خلیج‌فارس تسلیم دیوان بین‌المللی دادگستری لاهه می‌کند.
به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی در این شکایت‌نامه که در بیش از ۲۵۰ صفحه همراه با دو جلد ضمائم تنظیم گردیده، موارد متعدد اقدامات غیر قانونی مغایر با اصول و مقررات حقوق بین‌المللی، آمریکا و همچنین عمل عامدانه ارتکابی ناو آمریکایی در حمله به هواپیمای ایرباس ایرانی به روشنی و صراحت بیان شده است.(۹)
وزارت امورخارجه جمهوری اسلامی ایران صبح امروز در بیانیه‌ای که به مناسبت دوم مردادماه روز ثبت شکایت ایران علیه آمریکا در دیوان بین‌المللی دادگستری لاهه منتشر کرد آورده است: ارتکاب جنایت غیر‌انسانی غیرقابل تصور حمله به هواپیمای مسافربری ایرباس پرواز شماره ۶۵۵ که در تاریخ ۱۲ تیر ۱۳۶۷ توسط ناو آمریکایی «وینسنس» صورت پذیرفت و انهدام کامل هواپیما و شهادت ۲۹۰ نفر سرنشین و خدمه آن را به‌بار آورد، هرگز از ضمیر پاک و وجدان آگاه انسان‌های آزاده فراموش نخواهد شد.
از آن‌جا که جامعه بین‌المللی قبلاً و در موارد مشابه بیزاری خود را از حمله به هواپیماهای غیر نظامی ابراز داشته و این‌گونه اقدامات غیر قانونی مغایر با ملاحظات اولیه انسانی و اصول حقوق بین‌المللی را محکوم ساخته بود، دولت جمهوری اسلامی ایران نیز این فاجعه باورنکردنی را در شورای امنیت سازمان ملل متحد و همچنین در شورای «ایکائو» شورای سازمان هواپیمایی بین‌المللی کشوری مطرح ساخت با این انتظار به حق که عمل جنایتکارانه انهدام هواپیما بر فراز قلمرو هوایی ایران و در آب‌های سرزمینی جمهوری اسلامی ایران را شدیداً محکوم سازند. متاسفانه شورای ایکائو بعد از قریب یک‌سال تحقیق و بررسی، برخوردی ملاحظه‌کارانه با این فاجعه نمود و در تاریخ ۱۷ مارس ۱۹۸۹ ضمن ابراز تقبیح حمله به هواپیمای مسافربری جنایت مذکور را ناشی از خطا و به‌طور تصادفی اعلام داشت بدون آن که صریحاً آمریکا را محکوم سازد و مسئولیت آن دولت را در جهت پرداخت غرامات و تعهد به جلوگیری از بروز حوادث مشابه شناسایی کند!
دولت جمهوری اسلامی ایران ضمن اعتراض به تصمیم نادرست شورای ایکائو در تاریخ ۱۷ اردیبهشت ۱۳۶۸ برابر با هفدهم ماه مه ۱۹۸۹ بر اساس مقررات کنوانسیون هواپیمایی بین‌المللی کشور (شیکاگو ١٩۴۴) و کنوانسیون راجع به جلوگیری از اعمال غیر قانونی علیه امنیت هواپیمایی کشوری (مونترال ۱۹۷۱) درخواست شکایتی را نزد دیوان بین‌المللی دادگستری در لاهه علیه دولت آمریکا ثبت نمود و چون به موجب دستور دیوان مذکور تاریخ دوم مرداد ماه ۱۳۶۹ جهت ثبت لایحه تفصیلی جمهوری اسلامی ایران علیه آمریکا به خاطر فاجعه انهدام ایرباس تعیین گردیده است بنابراین به منظور آگاهی عموم به اطلاع می‌رسد که بامداد امروز شکایت نامهای در بیش از دویست و پنجاه صفحه همراه با دو جلد ضمائم به دفتر دیوان بین‌المللی دادگستری تسلیم گردید.
درگذشت شاعر پرآوازه
۴ شهریور ۱۳۶۹ مهدی اخوان ثالث شاعر و استاد زبان و ادبیات فارسی در سن ۶۲ سالگی در تهران درگذشت. پیکر وی در جوار آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی در شهر طوس به خاک سپرده شد.
روزنامه «اطلاعات» در شماره ۵ شهریور در این زمینه نوشت: مهدی اخوان ثالث شاعر معاصر یکشنبه شب در سن ۶۳ سالگی در بیمارستان مهر درگذشت.
از اخوان ثالت در شعر فارسی آثاری به جای مانده و کتاب‌های «ارغنون»، «زمستان»، «از این اوستا»، و «آخر شاهنامه» وی بارها تجدید چاپ شده است.
آخرین دفتر شعر او «تو را ای کهن بوم و بر دوست دارم» نام دارد. (۱۰)
درگذشت آیت‌الله‌العظمی مرعشی نجفی
هفتم شهریور ماه ۱۳۶۹ آیت‌الله‌العظمی سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی، از مراجع بزرگ تقلید در ۹۶ سالگی درگذشت.
حضرت آیتالله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب به دنبال درگذشت این مرجع تقلید طی پیامی تصریح کردند: ارتحال عالم جلیل‌القدر و فقیه اهل‌بیت علیهم‌السلام آیتالله العظمی سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی رضوان‌الله علیه را به حضرت ولی عصر ارواحنا‌فداه و جهان تشیع، مخصوصاً مراجع عظام و علمای اعلام و حوزه‌های علمیه و بالاخص خانواده‌ی محترم ایشان تسلیت می‌گویم. آن بزرگوار یکی از اساطین حوزه‌ی علمیه و از ارکان علمی و عملی آن محسوب می‌شدند و عمر بابرکت خود را به تعلیم و تدریس و تربیت و تزکیه مصروف نمودند.
گفتنی است ۱۶ شهریور ماه این سال نیز آیت الله محمدتقی قمی از مراجع فعال در پیشبرد طرح تقریب مذاهب در یک سانحه اتومبیل در پاریس به رحمت ایزدی پیوست. او از شاگردان مراجعی چون آیت‌الله‌العظمی بروجردی، آیتالله محمدحسین کاشف الغطاء و آیتالله سیدعبدالحسین شرف‌الدین بود.
پی نوشت‌ها
- اطلاعات، ۲۴ مرداد ۱۳۶۹، صص ۱ و ۲
- جمهوری اسلامی، ۱۹ شهریور ۱۳۶۹، ص ۳
- کیهان، ۲۰ شهریور ۱۳۶۹، صص ۱ و ۳
- اطلاعات، ۲۷ مرداد ۱۳۶۹، صص ۱ و ۲ و ۳
- روزنامه های کیهان، اطلاعات، جمهوری اسلامی، ۱۳ و ۱۸ مرداد ۱۳۶۹
- کیهان، ۴ تیر ۱۳۶۹، ص ۲۰
- اطلاعات، ۱۳ تیر ۱۳۶۹، ص ۱۳
- جمهوری اسلامی، ۲۸ تیر ۱۳۶۹، ص ۱۲
- کیهان، ۲ مرداد ۱۳۶۹، ص ۱۸
اطلاعات، ۵ شهریور ۱۳۶۹، ص ۲