ويژه نامه نماز, براساس فتاوى حضرت امام خمينى ـ قدس سرهـ
سوال
كسى كه از سن بلوغ نمازهاى خود را شروع كرده ولى چند روز خوانده و چند روز نخوانده و نمازهاى زيادى از او قضا شده و نمى داند كه چقدر بوده و از حساب خارج است, چنين فردى در مورد قضاى آن نمازها تكليفش چيست؟
پاسخ:
آن مقدار نماز كه يقين دارد نخوانده است يا باطل بوده است بايد قضا كند و مقدار مشكوك لازم نيست.
سوال
1ـ در هنگام نماز اگر انسان اسم حضرت محمد ـ صلى الله عليه وآله ـ را شنيد آيا لازم است صلوات بفرستد؟
2ـ آيا فرد جانبازى كه يك پاى خود را در راه خداوند هديه كرده است, مى تواند امام جماعت شود؟
پاسخ:
1ـ اگر در حال نماز نام پيامبر(ص) را شنيديد, مستحب است صلوات بفرستيد.
2ـ كسى كه يك پاى او قطع شده است, نمى تواند امام جماعت بشود. بلكه حتى اگر انگشت بزرگ پاى او قطع باشد, نمى تواند امام جماعت بشود.
سوال
1ـ آيا نمازهاى مستحبى را مى توان به جماعت خواند؟ در صورتى كه جواب منفى است چرا نماز عيد را به جماعت مى خوانند؟
2ـ اين جانب يك سال نماز قضا داشتم كه به ترتيب قضا شده بود ولى من بعضى از روزها كه نماز قضا, مى خواندم ترتيب را رعايت نكردم آيا اعاده نمازهاى قضا لازم است چون به ترتيب نبوده؟
پاسخ :
1 ـ نماز عيد استثنا شده است.
2 ـ آن چه در ترتيب قضا لازم است رعايت شود, اين است كه نماز مغرب هر روز را قبل از عشاى آن روز بخوانيد و هم چنين نماز ظهر هر روز را قبل از نماز عصر همان روز بخوانيد. ترتيب ديگرى لازم نيست.
سوال
1ـ كسى كه به خاطر خودنمايى در نمازهاى جماعت حاضر شود و حتى خواندن نماز صحيح را هم بلد نيست, تكليف كسانى كه هم صف و هم رديف او ايستاده اند چيست؟ آيا شخص بى نماز در قبال نماز ديگران مسووليتى دارد يا نه؟
2ـ آيا انسان مى تواند نمازهاى ظهر و عصر را با جماعت دوبار بخواند مثلا يك بار در مسجد و يك بار هم در مدرسه, و اولى را نماز قضا نيت كند و دومى را نماز واجب قرار دهد؟
3 ـ اگر نمازگزار زن باشد آيا گذاشتن آرنج به زمين در سجده واجب مى باشد؟
4ـ بستن چشم در نماز چه حكمى دارد؟
5 ـ آيا زن مى تواند امام جماعت باشد؟
پاسخ:
1 ـ اگر يقين نداريد كسى كه واسطه اتصال شما به جماعت است نمازش باطل است, مى توانيد اقتدا كنيد.
2 ـ شركت در نمازهاى جماعت متعدد به قصد نمازهاى گذشته اشكال ندارد.
3 ـ مستحب است زن در سجده آرنج خود را بر زمين بگذارد.
4 ـ بستن چشم در حال نماز, مكروه است و حرام نيست و شايد دليل آن اين باشد كه معمولا اين حالت ها را صوفيان و كسانى كه تظاهر به حالات خاص معنوى دارند, براى فريب مردم انجام مى دهند و ائمه ـ عليهم السلام ـ تشبه به آنها را منع فرموده اند.
5 ـ به نظر حضرت امام ـ قدس سره ـ به احتياط واجب زن نمى تواند امام جماعت بشود. البته به فتواى همه علما ـ ظاهراـ زن نمى تواند امام جماعت, براى مردان, بشود.
سوال
اگر انسان از مسافرت برگردد به محل سكونت اصلى و قصد كند كه تا ده روز ديگر جايى نرود و نمازش را تمام بخواند, اما پنج يا شش روز نگذشته, كارى پيش آيد كه مجبور شود مسافرت كند, آيا نمازهايى را كه در طول آن پنج يا شش روز خوانده بايد قضا كند و قصر بخواند يا همان كه تمام خوانده اشكالى ندارد؟
پاسخ:
اگر محل سكونت, وطن او باشد, قصد ده روز لازم نيست حتى اگر به مقدار يك نماز هم بماند نمازش تمام است و اگر وطن وى نيست, با قصد اقامت ده روز, نمازش تمام است و با قصد ماندن ده روز اگر يك نماز چهار ركعتى را خواند نمازهاى بعد از آن, همه تمام است حتى اگر فقط به مقدار يك نماز ديگر بماند. بنابراين نمازهاى ياد شده صحيح است.
سوال
نمازى كه قضا شده; مثلا نماز صبح كه بايد با صداى بلند خوانده شود آيا در هنگام ظهر كه قضايش را مى خوانيم بايد با صداى بلند بخوانيم يا آهسته؟
پاسخ:
نماز جهريه; مانند نماز صبح, بايد قرائتش را بلند بخوانيد, هرچند در ظهر, آن را قضا كنيد.
سوال
1 ـ ممكن است در حال نماز خواندن, مهر توسط كودكى ناآگاه برداشته شود حكم چيست ؟
2 ـ در مكانى كه عكس افراد شخصى يا تابلو در طرف قبله وجود دارد حكم نماز چيست؟
پاسخ:
1 ـ اگر كاغذى در جيب داشته باشيد, مى توانيد بر آن نماز بخوانيد و اگر نه مهر و نه كاغذ و نه سنگ و نه برگ درخت و نه خاك و نه هيچ چيز ديگر كه سجده بر آن جايز است در دسترس نباشد, اگر وقت باشد نماز را بشكنيد و اگر وقت تنگ باشد بر لباسى كه از كتان يا پنبه است سجده كنيد و اگر چنين لباسى نداريد به پشت دست خود سجده كنيد.
2ـ نماز رو به عكس يا در جايى كه عكس نصب شده كراهت دارد.
سوال
خواندن نمازهاى واجب روزانه در پنج وقت چه حكمى دارد و آيا افضل از خواندن آن در سه وقت است؟ و اين كه مى گويند نماز را سر وقت بخوانيد به معناى اين است كه بايد در پنج وقت خواند؟
پاسخ:
خواندن نمازها, در پنج وقت بهتراست, ولى چون نمازهاى جماعت به خاطر آسان تر بودن, در سه وقت برگزار مى شوند و فضيلت جماعت از درك فضيلت وقت بالاتر است, لذا بهتر است در سه وقت بخوانيد.
سوال
اگر در حين نماز از بينى نمازگزار, خون بيايد تكليف چيست؟ و اگر همين عمل خون ريزى بينى در هنگام گرفتن وضو و موقع كشيدن مسح پا باشد وضو چه حكمى پيدا مى كند؟
پاسخ:
اگر بدن يا لباس او نجس شده است و خون تقريبا بيش از دو ريالى است و وقت تنگ نيست بايد نماز را بشكند و پس از تطهير, دوباره بخواند و اما اگر در حال وضو باشد و موجب نجاست مواضعى كه مى خواهد بشويد يا مسح كند نشود ضررى به وضوى او نمى زند.
سوال
1ـ چرا نماز و روزه قضا شده پدر و مادر, بر پسر بزرگ تر واجب مى گردد؟ و باتوجه به اين كه ترك واجبات, مستوجب قهر و غضب الهى است, مى خواستم بپرسم اگر كسى اين واجب را انجام ندهد آيا بر او گناهى است؟ و در روز قيامت به خاطر اين كار عذاب مى گردد؟ اگر چنين است آيا اين عمل با عدل الهى سازگاراست؟ كسى كه تمام واجبات و محرمات خود را رعايت كرده است آيا صرفا به خاطر كوتاهى ديگران (والدين) مستوجب خشم و غضب الهى است؟ آيا اين ظلم نيست كه بنده اى را بخاطر كارهاى ديگران (حتى اگر والدينش باشند و حقى براو داشته باشند)مجازات كنند؟
2 ـ آيا عدم ترس از خشم و غضب و جهنم خدا از ضعف ايمان است؟ من با وجود آن كه زياد هم به آخرتم مطمئن نيستم هيچ گونه ترسى از خداوند بزرگ و مهربان در خود احساس نمى كنم چون خشم و غضب خدا كه بى دليل دامن كسى را نمى گيرد و معتقدم كه اگر با توجه به اين كه خدا به هيچ كس ظلم نمى كند من جهنمى هم باشم اين جهنم و عذاب خدا نتيجه اعمال من است و من مستحق اين عذاب هستم؟
پاسخ:
1ـ به فتواى حضرت امام ـ قدس سرهـ فقط نماز و روزه پدر بر پسر بزرگ تر واجب است. و اين يك تكليف مستقلى است بر خود فرزند, گرچه موضوع اين تكليف را پدر به وجود آورده است و البته اگر ترك شود مانند ترك هر واجب ديگر مستوجب عقاب است. نه اين كه اگر ترك كرد عقابى كه پدر مستحق است به فرزند وارد مى شود. پدر خلافى كرده است كه عقاب خود را دارد و پسر اگر آنها را انجام ندهد, خلافى ديگر مرتكب شده است و عقاب او هم جدا است و هرگز پسر را به خاطر گناه پدر عقاب نمى كنند, البته ممكن است با قضا كردن پسر, عقاب از پدر برداشته شود يا عقوبت او كم شود ولى اگر انجام نداد, عقوبت پدر به جاى خود باقى است و او هم به خاطر ترك يك تكليف ديگر مستحق عقاب است. اين كه نوشته ايد اين شخص همه تكاليف خود را انجام داده است صحيح نيست زيرا اين هم يك تكليف است بر عهده او كه انجام نداده است.
2 ـ آنهايى كه از خدا و روز جزا مى ترسند از همان عدل الهى مى ترسند. از خدا كه به جز عدل و فضل توقع نيست. كسى از ستم روز قيامت نمى ترسد. در دعاها آمده است:
((اللهم عاملنى بفضلك و لاتعاملنى بعدلك; خدايا با من با لطف و تفضل خود عمل كن, نه با عدالتت)). البته اگر عقوبتى باشد حتما ما مستحق آن هستيم و چون مى دانيم كه با اين همه گناه, مستحق عقوبتيم از آينده خود مى ترسيم.
سوال
در اقتدا به امام جماعت, تا چه حد ملزم به تحقيق و تجسس هستيم و هم چنين جهت شنيدن صداى قرائت امام جماعت, چقدر بايد سعى كنيم؟
پاسخ:
در امام جماعت, عدالت شرط است و عدالت صفتى است نفسانى كه انسان را از گناه باز مى دارد. دقت كنيد! تنها گناه نكردن نيست بلكه داشتن آن ملكه و صفت نفسانى شرط است. ولى براى اطلاع از عدالت انسان, حسن ظاهر كافى است ; يعنى اگر كسى به حسب ظاهر, انسان باتقوايى است كه از گناه اجتناب مى كند و در اداى تكاليف سستى نمى ورزد, اين حالت, دليل بر عدالت اوست; مگر اين كه بدانيم اين يك تظاهر و رياست. پس اگر كسى را بشناسيم كه چنين حالتى به حسب ظاهر حال, دارد مى توانيم به او اقتدا كنيم و هم چنين اگر كسى از سوى دو نفر به عنوان عادل معرفى شود كه خود آنها عادلند يا ببينيم كه دو نفر عادل به او اقتدا مى كنند, اينها دليل عدالت آن شخص است. و هم چنين كسى كه در ميان جامعه, معروف به عدالت باشد, به طورى كه انسان اطمينان به عدالت او پيدا كند, بلكه از هر راهى انسان اطمينان به عدالت امام جماعت پيدا كند, كافى است; مثلا از اقتداى چند نفر از متدينين مسإله دان, ممكن است اطمينان به عدالت شخص پيداشود و همين كافى است. و اما كسى كه از رفتار او هيچ اطلاعى نداريم و اقتدا كنندگان او را هم به هيچ عنوان نمى شناسيم نمى توان به او اقتدا كرد. و اما صداى قرائت لازم نيست شنيده شود ولى اگر قابل شنيدن بود, مستحب بلكه احتياط مستحب است كه بهآن گوش دهيد.
سوال
1 ـ اگر كسى در نيت نماز, اشتباه كند; مثلا در نماز عصر, نيت نماز ظهر كند, آيا نماز او صحيح است؟
2 ـ در ركوع آخر نماز معمولا ذكرى براى تعجيل ظهور حضرت حجت
(عجل الله فرجه) خوانده مى شود آيا خواندن اين ذكر در ركوع هاى ديگر اشكال دارد و همچنين خواندن ذكر ((سمع الله لمن حمده)) بجاى ((استغفرالله)) پس از سجده و استغفار به جاى آن ذكر پس از ركوع اشتباها آيا موجب بطلان نماز است؟
3 ـ انسان اگر هنگام نماز خميازه بكشد و در همان حال ذكرى را بگويد, آيا صحيح است؟
4 ـ اگر در نماز ظهر و عصر اشتباها حمد و سوره را بلند بخوانيم يا در نماز مغرب و عشاو صبح اشتباها آهسته بخوانيم و در اثناى خواندن متوجه شويم چه بايد كرد؟
پاسخ:
1 ـ اگر در لفظ اشتباه كند يا در تصور خود نام نماز را اشتباه كند ولى قصد او نماز عصر باشد نماز صحيح است. البته نيتى كه در نماز معتبر است همان انگيزه است, و همين كه انگيزه انسان درانجام عمل خواندن نماز عصر(مثلا) باشد و براى خدا و تقرب به او كافى است و لازم نيست چيزى را درقلب خود خطور دهد يا بر زبان بياورد.
2 ـ ظاهرا منظور شما جمله (و عجل فرجهم) است كه بعد از صلوات گفته مى شود. اين جمله, دعايى است كه گاهى بعداز صلوات گفته مى شود و اختصاص به ركوع ركعت آخر ندارد. و خواندن ذكرهاى مستحبى در غير مورد, اشتباها اشكالى ندارد.
3 ـ اگر حروف و كلمات را درست اداكند اشكال ندارد و گرنه بايد تكرار كند.
4 ـ بعد از اين كه متوجه شديد, قرائت را طبق وظيفه, آهسته يا بلند بخوانيد و قسمت خوانده شده هم صحيح است و لازم نيست دوباره بخوانيد و اگر بعد از پايان حمد و سوره بود نيز نماز صحيح است و اعاده لازم نيست.
سوال
1 ـ اگر نماز ظهر و عصر را بخوانيم و بعد از خواندن نماز عصر متوجه شويم كه به علتى نماز ظهر ما باطل شده است, آيا بايد هر دو نماز را دوباره به جا آوريم يا اين كه فقط نماز ظهر را كه باطل شده است؟
2 ـ اگر نماز را با جماعت مى خوانديم و هنگام گفتن تسبيحات اربعه به خاطر كند خواندن آن, امام جماعت زودتر از ما به ركوع برود آيا نماز ما درست است; يعنى آيا مى توانيم بعد از اين كه امام جماعت به ركوع رفت و از ركوع برخاست به ركوع برويم يا نه؟
3 ـ آيا زن حائض مى تواند نماز آيات را بخواند؟
4 ـ آيا اشكال ندارد در مسجد, جايى را براى زن هاى حائض در نظر گرفته, جزء ساختمان مسجد كنند البته جايى كه زمين وقفى مسجد نباشد و سقف مشتركى برروى آن بكشند و آيا در اين صورت زن هاى حائض مى توانند از در مسجد داخل شده و به جايگاه بروند يانه؟
پاسخ:
1 ـ فقط نمازظهر را كه باطل بوده است بايد بخوانيد.
2 ـ تسبيحات اربعه يك بار هم كافى است و بايد زودتر به ركوع برويد كه متابعت از بين نرود.
3 ـ نمى تواند بخواند و اگر در طول مدت ماه گرفتگى يا آفتاب گرفتگى در حال حيض يا نفاس باشد بعداز پاك شدن هم از او ساقط است. در غير اين صورت احتياط اين است كه بعداز پاك شدن بخواند.
4 ـ اگر جزء مسجد قرار ندهند اشكال ندارد.
سوال
آيا مى توان جملات و كلمات نماز را كه به زبان عربى است ترجمه كرده,يعنى به فارسى درآورده و جملات نماز را به صورت فارسى خواند؟ چون براى ما فارسى زبان ها درك معنا و مفهوم نماز بيشتر روشن مى شود؟
پاسخ:
اذكار و اوراد واجب نماز و هم چنين اذكار مستحبى كه به خصوص وارد شده است بايد به همان صورت كه وارد شده است خوانده شود و ترجمه آن كافى نيست. و همچنين قرائت سوره حمد و يك سوره ديگر بايد به همان زبان عربى ـ كه زبان قرآن است ـ خوانده شود. و اگر ترجمه آن كافى بود پيامبر ـ صلى الله عليه وآله و سلم ـ يا ائمه ـ عليهم السلام ـ اجازه مى فرمودند. ولى دعا چه در قنوت و چه در ساير مواضع مانند سجده, مانعى ندارد كه به زبان ديگرى خوانده شود. گرچه باز هم عربى بهتر است.
پاورقي ها: