آیت الله مشکینی
کیفیت آموزش باطنی
در مقالات گذشته که صحبت از آموزگاران بشر بود ، به این مطلب اشاره شد که یکی از معلمان دلسوز وی ،فرشتگانند . این گروه را قسم دوم از مربیان او خواندیم . و اینک سخنی چند در باره این طائفه . نخست باید فهمید که که اینان کیانند و سپس پی برد که چگونه با انسان تماس دارند و بتعلیم وی اشتغال می ورزند .
مأموران الهی و پیکهای با قداست ربوبی
اما آنان موجوداتی دارای عقل و قداست ، پاکیزه از هر گناه و پلیدی ، گواهان توحید ذات و صفات ، معتقدان نبوت و معاد ، طائفان علی الدوام عرش الله ، بلند پروازان فضای عالم قدس ، پرستندگان با اخلاص معبود حقیقی ،تسبیح گویان ذات اقدس حق ، پیام آوران پیامبران الهی ، روابط فیض میان خالق و خلق ، ساجدان خاشع مقام ربوبی ، خدمت گزاران تکوینی انسانها ، اداره کنندگان عالم وجود ، وسائط تکوینی جهان هستی ، بالا برندگان اعمال بشری ،الهام دهندگان دلهای مومنان ،امداد یان غیبی رزمندگان ، ماموران سرسخت دشمنان حق ، نفرین کنند گان کافران و منا فقان ، جان ستانان با شدت ستمگران .
آری طبق بیان قرآن کریم فرشتگان کسانی هستند که به امرحق صف آرائی کنند ،از ستم و ستمکاران جلو گیرند ،آنها هستند که پیوسته ذکر حق خوانند ، در انجام فرامین او چون باد بشتابند .
بارهای سنگین تکلیف بر دوش گیرند ، امور مختلف جهان تدبیر نمایند ، ارزاق جانداران تقسیم کنند ، علوم و دانش بر دلهای بشر الهام دارند ، غذاهای ابدان را توزیع نمایند ، میان نیکان و بدان در شمول الطاف حق امتیاز نهند ،بر دلهای صادقان امید رحمت دهند ، بر قلوب طاغیان هراس و بیم گذارند ، از ستم پیشگان بشر بسختی جان ستانند، روان دوستان حق را بنشاط گیرند و در فضای جهان دیگر بسوی قرب الهی به همراه برند .
کیفیت تدریس باطنی
واما چگونگی تعلیم و تربیت آنها بر طبق استفاده از آیات و احادیث زیاد که در این باره وارد است خداوند توانا بر دلهای بندگان خویش بوسیله آنان الهام می فرماید و آنان را موظف داشته که قلب انسان را پیوسته زیر نظر دارند و حرکات و عزمها و اراده های دل رامراقب شوند گاهی که صلاح است از طرف گوش قلب انجام کار خیری را بر و ی القاء کنند و در حال غفلت او را بغفلت خویش متنبه سازند وهنگامی که خود توجه بامری پیدا کرده و می خواهد تصمیم جدی بگیرد اگر آن عمل نیکو است تصمیمش را تقویت نمایند و با تذکر مصالح و پی امد های خیر آن اراده اش را تحکیم بخشند و وعده امداد ویاری حق را بر اقدام آن بدهند و چنانچه آن عمل زشت و گناه و ظلم بر نفس و دیگران باشد بکوشند تا او را از تصمیمش منصرف سازند مفاسد عمل و عاقبت وخیم آن را از نظر خلق و جامعه دراین جهان و عذاب خداوند در جهان دیگر در ذهن وی مجسم سازند و تا حد میسور از حرکت و اقدام مانع گردند و البته معلوم باشد که این القاآت فرشتگان از ماقبل البلوغ و در اوائل آن شروع می شود و در ان ایام که نوعا جوان نورس دلی پاکیزه و قلبی صاف و روحی آلوده نشده بگناه دارد این پیک های الهی مشغول انجام وظیفه و تعلیم و تربیت می شوند و همانند معلمی دلسوز و آموزگاری نستوه شبانه روز دور خانه دل می چرخند و آن خانه پاک و مقدس را که باید مهبط ورود الهامات حق و فرود گاه دائمی الطاف الهی باشد پیوسته در حفظ و حراست میگیرند وکوششی بی دریغ در اینکه اغیاری در خانه یار راه نیابد مبذول می دارند حال اگر صاحب دل صاحبدلی آگاه و انسانی گوش بفرمان و قلبی دارای صفا و جاذبه و انقیاد گردند و این معلمان ناصح را پذیرا شد آنان کوشش خود را ادامه می دهند و بر حسب تکامل آن را ، اینان نیز تعالیم الهی خویش را در بعد کمی و کیفی افزایش می دهند تا آنجا که انسانی عظیم الشان و در خور خلافت و جانشینی الله تحویل جامعه بشری داده شود .
و اگر انسانی ضعیف آسیب پذیر و دستخوش هوی و اسیر هوس گردید وسوسه شیاطین داخلی و خارجی در وی اثر گذاشت و او را به هر سوکشانید و بالاخره مسیر او را از هدف خلقت و راه مستقیم تکامل و انسانیت منحرف ساخت و در لجن زار معاصی افتاد بتدریج الهامات فرشتگان بی اثر و از آن دل بریده می شود و آنچنان دور از معنویت می گردد که ممکن است مرتکب دهها گناه بزرگ گردد و در روحش حرکت و درک و تاثر و انفعال و احساس شرمندگی پیدا نکند چه آنکه معلمان دلسوز خود را از محیط خانه بیرون رانده و خانه قلب را به اغیار سپرده است از امام صادق (ع) در تفسیر آیه شریفه ( و ایدهم بروح منه ) آمده است که آن حضرت فرمود: « للقلب اذن ینفث فیه الملک فیوید الله المومن »
« بالملک و ذلک قوله و ایدهم بروح منه »
قلب انسان و روان وی را گوشی است درونی که پیوسته پیک الهی هدایتهای مختلف را در ابعاد گوناگون زندگی مادی و معنوی در آن می دمد و این چنین خداوند رحمان گرونده توحید رابا گماردن این فرشتگان در پیمودن راه سعادت یاری می دهد قرآن مجید بدین معنی اشاره می کند .
محافظین غیبی ، انسان را تا دم مرگ هدایت و حراست می کنند .
در کتاب آسمانی ما چنین آمده است:
« و هو القاهر فوق عباده و یرسل علیکم حفظه حتی »
« اذا جاء احدکم الموت توفته‌رسلنا ( انعام ۶۱)
او خدای مقتدر و مسلط و قاهر بر همه موجودات و قدرت قاهر او بر سر همه بندگان است او بسوی شما وبمنظور هدایت و تعلیم و حفظ دلهای شما از انحراف و تن های شما از آسیب ، نگهبانانی گسیل می دارند آنان پیوسته مشغول انجام و ظیفه اند تا آنگاه که ماموران قبض ارواح بسراغ شما بیایند .
واژه (حفظه ) جمع حافظ بمعنی نگهبان است و آنکه گروه های مختلف اند که گروهی مخصوص حفظ افکار بشر از انحرافات اعتقادی هستند و چون خداوند بشر را در همه کارهای خویش حتی در انتخاب مکتب و دین نیز آزادی تکوینی داده محافظت فرشتگان تنها از راه نصیحت و رهنمود و القا مفاسد راههای باطل ارائه مصالح راههای حق است و درست همانند معلمی می باشند که حق زدن و اجبار کودک رانداشته باشد و لی موظف گردد از راه تعلیم وهدایت او رابسوی کمال برد .
در معنی آیه شریفه « فالزاجرات زجرا » ( صافات ۳) چنین گفته اند :خداوند سوگند یاد می کند بمقام فرشتگانی که موظف به حال انسانندو پیوسته بر دلهای آنا ن سخنانی را که از زشتی باز دارد و از هوی وهوس منصرف کند می خوانند و بدین وسیله او را از سقوط و انحطاط مصون می دارند .
در خاتمه به عنوان تذکر عرض می شود غرض از تو صیف فرشتگان قبل از آنکه از خدمات نهانی آنان سخن گوییم آن بود که مساله فرشتگان در میان جوامع ما بدان اندازه که باید مورد توجه قرار گیرد نبوده است در حالی که قرآن مجید ا ز آنها بسیار نام می برد و تجلیل می کند به طوری که اعتقاد بدانها را جزء عقائد لازمه و در شمار عقیده به تو حید و رسالت و معاد در می آورد و انکار برخی از آنها را کفر می داند ، و چون به دقت بنگریم مطلب را چنین می یابیم :چه آنکه آنها متصدیان تام الاختیار در مدیریت عالم وجودند و هیچ حرکت و سکونی در شئون جهان هستی انجام نمی گیرد جز آنکه تحت اراده آنها که نشأت یافته از اراده الله و واسطه در مشیت الله است و به تدبیر اتم آنها انجام مییابد آری هرگاه خدا در کلام آسمانی خویش از ذات یکتای خود به عنوا ن جمع تعبیر می کند که ما چنین گفتیم وچنین کردیم مقصود از این تعبیر خود حق و فرشتگان است که مقربان درگاه اویند و در برخی از دعاهای وارده که امامان ما آنها را وسیله سوگند در حوائج خویش قرار داده اند و در قرآن آنها را جزشفاعت کنندگان بشر معرفی می کند و بالجمله اینان انوار بی نهایت علوی هستند که یکی از نهادها و شعبه هایشان طواف کنندگان حرم دلها و الهام بخشندگان قلوب انسانها می باشد امید آنکه از این آموزگاران صمیمی و با اخلاص تعالیم عالیه الهی را فرا بگیریم آنگاه که چیزی در قلب ما الهام نمودند شتابان به سویش حرکت کنیم و عمل نمائیم تا شکرانه نعم حق و زحمان آنان فراهم آید .
و بسی جای تاسف است از جامعه بشری امروز که چگونه چشم دل از حقایق پشت پرده فرو بسته و از خدای بزرگ و مقربان درگاه و مطیعان حیطه قدرتش غفلت کرده اند .
خداوندا از کرمت آن خواهیم که چشم قلبمان به سوی حقایقی که باید دریابد بنگرد و روحمان با معارفی که باید درک کند آشنا شود ومغز و فکرمان عقایدی راکه باید بفهمد باور نماید و انداممان حرکات و رفتاری راکه سزاوار شدن است تحقق بخشد وهمت و عزممان و ظایفی راکه شایسته عمل است پیاده کند‌آن باشیم که تو می خواهی آن کنیم که تو دستور دادی و آن شویم که تو می پسندی.
و السلام
پیامبر اکرم (ص)
« من سَلَک طَریقاً یَطلُب فیه عِلماً سَلک الله به طَریقاً الی الجَنه ِ و انّ الملائکه‌َ لَتَضعُ أجنِحَتَها لِطالبِ العلم رضاً به … و َ فَضلُ العالم ِ عَلی العابدِ کفضلِ القمر علی سائِرِ النجوم لیله البَدر….»
( کافی ج ۱ ص ۴۲)
کسی که راهی را به سوی فراگیری دانش بپیماید ، خدا او رابه راهی سوی بهشت برد . وهمانا فرشتگان با خرسندی بالهای خود را برای دانش پژوهان بگسترانند … و برتری عالم برعابد مانند برتری ماه شب چهارده است بر دیگر ستارگان.
