معاد

قسمت سوم

آیت الله جوادی آملی

نشانه های قیامت

هدف رسالت انبیا که قیام مردم به قسط است « لِیَقومَ النّاسُ بِالقِسط» مهمترین عاملی که این هدف را احیا می کند، ذکری الدار است.به یاد معاد بودن باعث می شود که این هدف احیا شود. و برای اینکه انسان بیاد معاد  و قیامت باشد، قران ازقیامت اوصافی را نقل می کند، گاهی به عنوان این که این حتمی است وگاهی به عنوان اینکه نزدیک است و گاهی به عنوان این که قیامت به منزله فردا است( از بس نزدیک و قطعی است، گویا فردا است) . گاهی از قیامت به عنوان« آزفه » یعنی وقتش نزدیک است، و گاهی به عنوان «یَومَ التَّلاق» یاد می کند ، یعنی روز تلافی و برخورد انسانها است باهم یا برخورد انسان و اعمالش یا برخورد انسان و پیشوایانش می باشد.

گاهی قران از قیامت یادمی کند به عنوان این که جریان مهمی است و آن «نبأ عظیم» و خبری سنگین است.

• Ntã tbqä۹uä!$|¡tFtƒ * Ç`tã Î*t6¨Z9$# ÉO‹Ïàyèø۹$# * “Ï%©!$# ö/ãf Ïm‹Ïù tbqàÿÎ=tGøƒèC

خبر مهم ، جریان قیامت است که مردم درمورد این نبأ عظیم، اختلاف دارند: عده ای می گویند واقع می شود و عده ای هم انکار می کنند.

آنگاه می فرماید . žxx. tbqçHs>÷èu‹y™ *  ¢OèO žxx. tbqçHs>÷èu‹y™

پس از مدتی نزدیک، تحقیقا ، قیامت را و این نبا عظیم را از نزدیک ادراک می کنند و می بینند .در هر صورت چیزی را که خدا به عنوان نبا عظیم یاد میکند، معلوم می شود خیلی مهم است.

درسوره «ص» آیه ۶۸ نیز از جریان مرگ و قیامت به نبا عظیم یاد کرده است:

ö@è% uqèd (#îst7tR îLìÏàtã *  ÷LäêRr& çm÷Ztã tbqàÊ̍÷èãB

قیامت یک جریان مهمی است، شما از آن روبرگرداندید و صرف نظر کردید. اگر چیزی را خدا به عنوان نبا عظیم بداند – همان گونه که اشاره شد- معلوم می شود نهایت عظمت را دارد. بعضی از بزرگان هم در لوح قبرشان، این نبا عظیم را نوشته اند .

گاهی خدا از قیامت به شدت و گاهی به طول مدت یاد میکند .گاهی می فرماید: قیامت صحنه ای است پایدار و طولانی. این طول مدت غیر از آن نزدیکی است، نزدیک بودن یعنی وقوع آن نزدیک است . طول مدت یعنی بقا و دوام دارد.

بنا براین قیامت سه صفت دارد: ۱- قرب وقوع ۲- طول مدت۳- شدت.

آیاتی که تا کنون نقل شد مربوط به قرب وقوع بود. اما در سوره حج (آیه ۲) هنگامی که از شدت قیامت یاد می کند چنین می فرماید:

$yg•ƒr’¯»tƒ â¨$¨Z9$# (#qà)®?$# öNà۶­/u‘ ۴ žcÎ) s’s!t“ø۹y— Ïptã$¡¡۹$# íäóÓx« ÒOŠÏàtã

در زلزله قیامت این چنین نیست که گوشه ای ، از زمین بلرزد نظیر زمین لرزه های دنیا ، یا اینکه تنها کره زمین بلرزد، بلکه تمام نظام طبیعت می لرزد. چون اگر بخواهد ÏMn=ÏHäqur ÞÚö‘F{$# ãA$t7Ågø:$#ur $tG©.߉sù Zp©.yŠ Zoy‰Ïnºur[1] بشود یا tPöqtƒ ãA£‰t7è? ÞÚö‘F{$# uŽöxî ÇÚö‘F{$# ßNºuq»yJ¡¡۹$#ur ( ([2]

یاtPöqtƒ “ÈqôÜtR uä!$yJ¡¡۹$# Çc‘sܟ۲ Èe@ÉfÅb¡۹$# É=çGà۶ù=Ï۹ ۴ [۳]  بشود، کل نظام عوض خواهد شد.

در سوره ابراهیم می فرماید: زمین و آسمانها عوض می شود « یَومَ تُبَدُّل ُ الاَرض غَیرَالاَرض ِ» یعنی برای تحقق قیامت زمین عوض میشود و آسمانها دگرگون می شوند. دران هنگام است که باید گفت زلزله ای و تحولی است همگانی که گستردگی اش تمام آسمانها و زمینها را در بر میگیرد.

روی این اصل که زلزله قیامت، زلزله ی عالم طبیعت است می فرماید : #sŒÎ)ur Ü=Ï.#uqs3ø۹$# ôNuŽsYtGR$#  [۴]#sŒÎ) ߧ÷K¤±۹$# ô [۵]Nu‘Èhqä.         yìÏHädur ߧ÷K¤±۹$# ãyJs)ø۹$#ur  [۶]

قران نشانه هایی هولناک از عظمت آ ن روزنقل می کند، می فرماید : tPöqtƒ $ygtR÷rts? ã@ydõ‹s? ‘@à۲ >pyèÅÊöãB[7] !$£Jtã ôMyè|Êö‘r& ßìŸÒs?ur ‘@à۲ ÏN#sŒ @@ôJym $ygn=÷Hxq [8]

آن روز بقدری شدید است که اگر بخواهند از شدت حادثه آن روز ما را با خبر کنند، با این بیان ما را آگاه می کنند، بهترین حالی که مادر نسبت به فرزند دارد، آن حالتی است که مادر ، بچه را در دامن گرفته وپستان درکام او گذاشته ، مشغول شیر دادن او است. این نهایت عاطفه مادری است. اگر آن مادر شیرده در چنین حالی هم باشد- در روز قیامت از شیردادن نوزادش غفلت می کند.

«و تَضَعُ  کُلُّ ذاتٍ حَمل حَملَها»

هرزن بارداری هم از شدت آن سانحه،حملش را به زمین می نهد.

«وَتَرَی النّاسَ سُکاری وَ ماهُم بِسُکاری وَلکنَّ عَذابَ اللهِ شَدیدٌ»

مردم را به حالت مست و مدهوش می بینی ولی آنان مست نیستند، آن چیزی که آنان را به مستی و دیوانگی وا داشته است ، سنگینی عذاب خدا است.

مؤمنین در قیامت:

قیامت با اینکه نبأیی است عظیم و عذاب قیامت بسیار سنگین وشدید است، ولی برای انسان وارسته و مؤمن هیچ وحشت و دهشتی ندارد، عذاب قیامت را که خدا به عنوان فزع اکبر نام می برد، مؤمنین از این فزع اکبر مصون هستند: Ÿw ãNßgçRâ“øts† äít“xÿø۹$# çŽy9ò۲F{$# [9] قیامت که فزع وناله و لابه های آن از همه حوادث دردناک سنگین تراست مؤمنین وارسته را محزون نمی کند.

در دو آیه قبل از این ، چنین می فرماید:

¨bÎ) šúïÏ%©!$# ôMs)t7y™ Nßgs9 $¨YÏiB #Óo_ó¡ßsø۹$# y7Í´¯»s9’ré& $pk÷]tã tbr߉yèö۶ãB [10] آنهایی که سابقه خوب داشتند ، ازجهنم به دورند«لایَسمَعوُنَ حَسیسَها» آنچه که از جهنم به احساس سمع و بصر می رسد، آن خروش و جوشش جهنم را نمی شنوندو نمی بینند و از این نظر معذب نخواهند بود «وَهُم فی مَااشتَهَت اَنفُسَهُم خالدُون »این مؤمنین مخلد و جاوید دربین لذائذند یعنی آنچه که جانشان می طلبد، برآن مشتهیات جانشان خالد و جاویدند سپس می فرماید«لایَحزُنُهُم الفَزَعُ الأکبَرُ» .

فزع اکبر آنها را حتی غمگین و نگران هم نمی کند، چون در باره ی مؤمنین به صورت اطلاق چنین آمده است:

Iwr& žcÎ) uä!$uŠÏ۹÷rr& «!$# Ÿw ê’öqyz óOÎgøŠn=tæ Ÿwur öNèd šcqçRt“øts† [۱۱]

طولانی بودن قیامت:

گاهی قران از روز قیامت به عنوان یک روز طولانی و ماندنی نام می برد.می فرماید:

ßlã÷ès? èpx6Í´¯»n=yJø۹$# ßyr”۹$#ur Ïmø‹s9Î) †Îû ۵Qöqtƒ tb%x. ¼çnâ‘#y‰ø)ÏB tûüÅ¡÷Hs~ y#ø۹r& 7puZy™ [۱۲]

اگر قیامت امری باشد قریب الوقوع و عظیم و شدید و همچنین امری باشد طولانی می بایست از این روز خوف داشت.

«فَاصبِر صَبراً جَمیلَاً اِنَّهُم یَرونَهُ بَعیداً وَنَراهُ قَریبَاً » صبر جمیل داشته باش- آنان( کفار ) آن را امر بعیدی می دانند یعنی استبعاد می کنند چنین امری را- ولی ما آن را نزدیک و قریب الوقوع می دانیم،آنانکه منکر قیامت اند، می گویند«ذلِکَ رَجعٌ بَعیدٌ» یعنی مستبعد است که مرده ها زنده شوند و دگر بار برگردند.

رسول الله(ص) جلسه تفسیری داشتند روزی در یکی از این جلسات که در منزل یکی از صحابه برگزار شده بود، ازحضرت سئوال شد:

«ما اَطوَلَ هذا الیَوم!» چه روز طولانی وبلندی است: رسول الله (ص) فرمود: سوگند به آنکه جانم در دست او است. این روز نسبت به مومن به مقدار صلاه مکتوبه خواهد بود،یعنی این پنجاه هزار سال برای مومن به مقدار یک نماز واجب طول می کشد.

قیامت روزی است که نسبت به عده ای به مقدار ۵۰ هزار سال است ولی برای مومن به مقدار چند دقیقه ای که وقت یک نماز واجب است،بیشتر نیست زیرا مومن همه کارهایش را دردنیا به نحو احسن انجام داد و جایی برای معطل شدن او و توقفش درقیامت نیست، حسابش روشن است و خداوند هم سریع الحساب است.«یَدخلُونَ الجَنَّه َ بِغَیرحِساب»[۱۳]  مومنین بدون حساب به بهشت وارد می شوند.

بازداشت شدگان:

عده ای نیز در قیامت بازداشت می شوند óOèdqàÿÏ%ur ( Nåk¨XÎ) tbqä۹qä«ó¡¨B [14]  اینها را بازداشت کنید زیر ا باید حساب پس بدهند.

$tB ö/ä۳s9 Ÿw tbrçŽ|À$uZs?  * ö@t/ ç/èf tPöqu‹ø۹$# tbqßJÎ=ó¡tFó¡ãB  چه شده است شمارا؟ چرا امروز همدیگر

را یاری نمی کنید ؟ [۱۵] آری! آن روز اگر در دنیا گردنکشی می کردند، امروز تسلیم اند ّآنان که مستکبر بودند و ظلم می کردند، امروز تسلیم می شوند.

نشانه های آنان چیست؟« یُعرَفُ المُجرِمونَ بِسیماهُم» [۱۶] مجرمین را با نشانه هایشان شناسایی می کنند که گاهی سربا پایشان جفت خواهد شد و این کار نشان می دهد که چه کاره اند «فَیُو خَذُ بِالنَّواصی و الاَقدام» .برخی سیمایشان این است که دیوانه وار سرازقبر برمی دارند. šúïÏ%©!$# tbqè=à۲ù’tƒ (#۴qt/Ìh۹$# Ÿw tbqãBqà)tƒ žwÎ) $yJx. ãPqà)tƒ ”Ï%©!$# çmäܬ۶y‚tFtƒ ß`»sÜø‹¤±۹$# z`ÏB Äb§yJø۹$# ۴ [۱۷] کسانی که ربا می خورند و بدون توبه و ارجاع حق مردم می میرند، قیامشان از قبر- یا حتی در زندگی- دیوانه وار مانند کسی است که در اثر برخورد با جن و شیطان متخبط شده است.

ادامه دارد

 

[۱] . سوره حاقه، آیه ۱۴٫

[۲] .سوره  ابراهیم ، آیه ۴۸٫

[۳] .روزی که آسمانها راجمع می کنیم و بهم می پیچیم ، همانگونه که طومار نوشته ها رابه هم می پیچد.سوره انبیا آیه ۱۰۴٫

[۴]  .سوره انفطار آِیه ۲

[۵] . سوره  تکویر آِیه ۱

[۶] .سوره قیامت ، آیه ۹

[۷] .مرضعه نیاز به تا تانیث ندارد چون این صفت ،صفت خاصه است که دراین صفت، «تا» را ذکر نمی کنند زیرا «تا» برای فرق مذکر و مونث است و در صفتهای مخصوص به زن «تا» را ذکر نمی کنندنمی گویند «طالقه» مثلا بلکه می گویند طالق و اما دراین آِیه کریمه که مرضعه را با تا اورده ، چنین گفته اند، که مقصود آن زنی است که در حال شیردادن است نه ارضاع به عنوان ملکه شیردادن، البته لازم به تذکر است که این آیه شدت عذاب را می خواهد بیان کند، نه اینکه اگر مرضعه یا ذات حملی نبود، دیگر دچار وحشت و دهشت نمی شود، بلکه این وحشت برای همگان است .

[۸] .سوره حج ، آیه ۲٫

[۹] . سوره انبیا ، آیه ۱۰۲٫

[۱۰] .سوره انبیا ، آیه ۱۰۱٫

[۱۱] .سوره یونس، آیه ۶۲٫

[۱۲] .سوره معارج، آِیه ۴٫

[۱۳] .سوره مومن،آیه ۴۰٫

[۱۴] .سوره صافات،ایه ۲۴٫

[۱۵] .سوره صافات ،آیه ۲۶٫

[۱۶] .سیما به معنی علامت و نشانه است ولی چون نشانه ها معمولا در صورت و چهره است ، لذا گاهی به صورت هم سیما می گویند.ولی درواقع سیما به معنای صورت نیست.

[۱۷] .سوره بقره، آیه  ۲۷۵٫