اربعین تجلی عشق به تربت و مرقد سیّدالشّهدا«ع» و آغاز جاذبه مغناطیسی حسینی است که با وجود گذشت قرن‌های متمادی، همچنان دل همه دوستداران اهل‌بیت«ع» و همه آزادگان جهان را به سوی رستگاری و عزت و افتخار می‌کشاند.
راه‌پیمایی اربعین به عنوان یک حرکت بی‌نظیر، مانندی در طول تاریخ و در دنیای معاصر ندارد و امروزه چشم‌های مردم جهان به آن دوخته است و به برکت این حرمت عظیم مردمی، امام حسین(علیه‌السّلام) و معرفت حسینی بین‌المللی و جهانی گردید.
همزمان با اربعین حسینی و خیزش میلیونی مسلمین در مسیر زیارت حسین بن علی«ع»، اهمیت و جایگاه مهم این یوم‌الله را از منظر رهبر معظم انقلاب به نظاره می‌نشینیم.
۱ـ شکفتن اولین شکوفه‌های عاشورایی
آمدن اهل‌بیت حسین‌بن علی«ع» بر سر مزار سیدالشّهدا«ع» در حقیقت امتداد حرکت عاشورا بود و با این کار خواستند به پیروان امام و دوستان خاندان پیغمبر«ص» و مسلمانانی که تحت‌تأثیر این حادثه قرار گرفته بودند تفهیم کنند که «این حادثه تمام نشد». مسئله با کشته شدن، دفن کردن و اسارت گرفتن و بعد رها کردن اسیران خاتمه پیدا نکرده، بلکه ادامه دارد. در نگاه رهبر انقلاب، اولین شکوفه‌های عاشورایی در اربعین شکفته شد.
۲ـ نخستین جوشش چشمه محبت
اولین جوشش‌های چشمه جوشان محبت حسینی ـ که شطّ همیشه جاری زیارت را در طول این قرن‌ها به راه انداخته است ـ در اربعین پدید آمد. رهبر انقلاب معتقد است مغناطیس پرجاذبه حسینی، اولین دل‌ها را در اربعین به سوی خود جذب کرد. رفتن جابر بن عبداللَّه و عطیّه به زیارت امام حسین«ع» در روز اربعین، سرآغاز حرکت پربرکتی بود که در طول قرن‌ها تا امروز، پیوسته و پی‌درپی این حرکت پرشکوه‌تر، پرجاذبه‌تر و پرشورتر شده است و نام و یاد عاشورا را روز به روز در دنیا زنده‌تر کرده است.(۲) ایشان می‌فرمایند:
«چه آمدن خاندان پیغمبر«ص» در روز اربعین به کربلا ـ که بعضی روایت کرده‌اند ـ درست باشد یا نادرست، ظاهراً در این تردیدی نیست که جابر بن عبدالله انصاری به همراه یکی از بزرگان تابعین ـ که نام او را بعضی عطیه، بعضی عطا گفته‌اند و احتمال دارد عطیه بن‌حارث کوفی حمدانی باشد؛ به هرحال یکی از بزرگان تابعین است که در کوفه ساکن بوده ـ این راه را طی کردند و در این روز بر سر مزار شهید کربلا حاضر شدند؛ شروع جاذبه مغناطیس حسینی، در روز اربعین است. جاذبه‌ای که جابر بن عبدالله را از مدینه بلند می‌کند و به کربلا می‌کشاند. این همان مغناطیسی است که امروز هم با گذشت قرن‌های متمادی در دل من و شماست. کسانی که معرفت به اهل‌بیت«ع» دارند، عشق و شور به کربلا همیشه در دلشان زنده است. این از آن روز شروع شده است. عشق به تربت حسینی و به مرقد سرور شهیدان.»(۳)
۳ـ پرچم پیام شهادت
شهادت بدون خاطره، بدون یاد، بدون جوشش خون شهید، اثر نمی‌بخشد و اربعین روزی است که برافراشته شدن پرچم پیام شهادت کربلا در آن آغاز شد.(۴)
۴ـ زنده ماندن یاد حسین«ع»
اربعین نشانگر تدبیر خاندان پیامبر«ص» و احیاگر حقیقت شهادت است. در اربعین حسینی یاد شهادت حسین«ع» زنده شد.(۵) حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با اشاره به این بعد از پیام اربعین می‌فرمایند:
«اهمیت اربعین در آن است که در این روز با تدبیر الهی خاندان پیامبر«ص»، یاد نهضت حسینی برای همیشه جاودانه و این کار پایه‌گذاری شد. اگر بازماندگان شهدا و صاحبان اصلی در حوادث گوناگون ـ از قبیل شهادت حسین‌بن‌علی«ع» در عاشورا ـ به حفظ یاد و آثار شهادت کمر نبندند، نسل‌های بعد از دستاورد شهادت استفاده زیادی نخواهند برد.».(۶)
ایشان در ادامه بر این نکته تاکید دارند که درسی که اربعین به ما می‌دهد این است که باید یاد حقیقت و خاطره شهادت را در مقابل طوفان تبلیغات دشمن زنده نگه داریم.
۵ـ روز بازماندگان شهدا
رهبر معظم انقلاب اربعین را روز بازماندگان شهدا دانسته،(۷) با اشاره به سختی مجاهدت‌های امام سجاد«ع» و حضرت زینب«س» در صحنه تبلیغی و فرهنگی، این نکته را یادآور می‌شوند:
«درسی که اربعین به ما می‌دهد این است که باید یاد حقیقت و خاطره شهادت را در مقابل طوفان تبلیغات دشمن زنده نگه داریم. شما ببینید از اول انقلاب تا امروز تبلیغات علیه انقلاب و امام و اسلام و این ملت چقدر پرحجم بوده است. چه تبلیغات و طوفانی که علیه جنگ به راه نیفتاد؛ جنگی که دفاع و حراست از اسلام و میهن و حیثیت و شرف مردم بود. ببینید دشمنان علیه شهدای عزیزی که جانشان، یعنی بزرگ‌ترین سرمایه‌شان را در راه خدا نثار کردند، مستقیم و غیرمستقیم، با رادیوها و روزنامه‌ها و مجله‌ها و کتاب‌هایی که منتشر کردند، چه کردند و در ذهن آدم‌های ساده‌لوح در همه جای دنیا چه تلقین‌هائی توانستند بکنند. اگر در مقابل این تبلیغات، تبلیغات حق نبود و نباشد و اگر آگاهی ملت ایران و گویندگان و نویسندگان و هنرمندان، در خدمت حقیقتی که در این کشور وجود دارد قرار نگیرد، دشمن در میدان تبلیغات غالب خواهد شد. میدان تبلیغات، میدان بسیار عظیم و خطرناکی است.»(۸)
۶ـ گسترش فرهنگ عاشورایی
اربعین در حادثه کربلا یک آغاز بود. بعد از آن فاجعه بزرگ در کربلا، باید حادثه اسارت‌ها پیام حماسه سیدالشهدا«ع» را منتشر می‌کرد و خطبه‌ها و افشاگری‌ها و حقیقت‌گویی‌های حضرت زینب«س» و امام سجاد«ع» مثل یک رسانه پر قدرت باید فکر و حادثه و هدف و جهت‌گیری را در محدوده وسیعی منتشر می‌کرد و این کار انجام شد. رهبر انقلاب در تبیین این حرکت می‌فرمایند:
«خاصیت محیط اختناق این است که مردم فرصت و جرئت این را پیدا نمی‌کنند که حقایقی را که فهمیده‌اند، در عمل نشان بدهند، چون اولاً دستگاه ظالم و مستبد نمی‌گذارد مردم بفهمند و اگر فهم مردم از دست او خارج شد و فهمیدند، نمی‌گذارد به آنچه فهمیده‌اند عمل کنند. در کوفه، شام، بین راه، خیلی‌ها از زبان زینب کبری«س» یا امام سجاد«ع» یا از دیدن وضع اسرا خیلی چیزها را فهمیدند، ولی چه کسی جرئت می‌کرد و توانایی این را داشت که در مقابل آن دستگاه ظلم و استکبار و استبداد و اختناق، آنچه را که فهمیده است بروز دهد؟ مثل یک عقده‌ای در گلوی مؤمنین باقی بود.
این عقده روز اربعین اولین نِشتر را خورد و اولین جوشش در روز اربعین در کربلا اتفاق افتاد. مرحوم سید بن طاووس ـ و بزرگان ـ نوشته‌اند که وقتی کاروان اسرا، یعنی جناب زینب«س» و بقیه در اربعین وارد کربلا شدند، در آنجا فقط جابر بن عبداللَّه انصاری و عطیه عوفی نبودند. عده‌ای از بنی هاشم و عده‌ای از یاران بر گرد تربت سیدالشهدا جمع شده بودند و به استقبال زینب کبری«س» آمدند. شاید این سیاست ولایی هم که زینب کبری«س» در مراجعت از شام اصرار کرد که به کربلا برویم، به همین خاطر بود که این اجتماع کوچک، اما پرمعنا، در آنجا حاصل شود. حالا بعضی استبعاد کردند که چطور ممکن است تا اربعین به کربلا رسیده باشند. مرحوم شهید آیت‌اللَّه قاضی نوشته مفصلی دارد که اثبات می‌کنند ممکن است که این اتفاق افتاده باشد. به هر حال آنچه در کلمات بزرگان و قدما هست، این است که وقتی زینب کبری«س» و مجموعه اهل‌بیت«ع» وارد کربلا شدند، عطیه عوفی و جناب جابر بن عبداللَّه و رجالی از بنی هاشم در آنجا حضور داشتند. این نشانه و نمونه‌ای از تحقق آن هدفی است که با شهادت‌ها باید تحقق پیدا می‌کرد؛ یعنی گسترش این فکر و جرئت دادن به مردم.
از همین‌جا بود که ماجرای توّابین به وجود آمد. اگر چه توّابین سرکوب شدند؛ اما بعد با فاصله کوتاهی ماجرای قیام مختار و بقیه دلاوران کوفه اتفاق افتاد و دودمان بنی‌امیه ظالم و خبیث بر چیده شد. البته بعد از او سلسله مروانی‌ها آمدند، اما مبارزه ادامه پیدا کرد و راه باز شد. این خصوصیت اربعین است. یعنی در اربعین افشاگری و عمل هم هست، تحقق هدف‌های آن افشاگری هم در اربعین وجود دارد.»(۹)
۷٫جهانی شدن معرفت حسینی
رهبر معظم انقلاب در دیدار موکب‌داران عراقی به عنوان میزبانان با اخلاص زائران حسینی، به جهانی شدن اربعین اشاره کردند و نوید جهانی‌تر شدن آن را دادند و این‌گونه فرمودند: «این خون حسین‌بن‌علی(ع) است که بعد از ۱۴۰۰ سال دارد می‌جوشد و روزبه‌روز تازه‌تر می‌شود، روزبه‌روز زنده‌تر می‌شود؛ این همان پیام عاشورا است که از حلقوم اباعبدالله(ع) و حلقوم زینب کبری (سلام‌‌الله علیهما) در نهایت غربت و تنهایی صادر شد و امروز فضای عالم را فرا گرفته است و فرا می‌گیرد. حسین(ع) متعلّق به انسانیّت است؛ ما شیعیان افتخار می‌کنیم که پیرو امام حسین(ع) هستیم، امّا امام حسین(ع) فقط متعلّق به ما نیست؛ مذاهب اسلامی، شیعه و سنّی، همه زیر پرچم امام حسین(ع) هستند. در این راه‌پیمایی عظیم حتّی کسانی که متدیّن به اسلام هم نیستند شرکت می‌کنند و این رشته ادامه خواهد داشت ان‌شاء‌الله؛ این یک آیت عظمایی است که خدای متعال دارد نشان می‌دهد. در روزگاری که دشمنان اسلام و دشمنان امّت اسلامی با انواع و اقسام ابزارها و وسایل، با پول، با سیاست، با سلاح، علیه امّت اسلامی دارند کار می‌کنند، خداوند متعال ناگهان حادثه راه‌پیماییِ اربعین را این جور عظمت می‌دهد، این جور جلوه می‌دهد. این آیت عظمای الهی است، این نشانه اراده الهی بر نصرت امّت اسلامی است، این نشان می‌دهد که اراده خدای متعال بر نصرت امّت اسلامی تعلّق گرفته است.(۱۰)
۸ـ تشکیل نظام اسلامی
رهبر معظم انقلاب معتقدند که آمدن خاندان پیغمبر، امام سجاد«ع» و زینب کبری«س» به کربلا در اربعین برای تفهیم این حقیقت بود که، «اینجا میعاد بزرگی است» و با جمع شدن در این میعاد، هدف جامعه شیعی و هدف بزرگ اسلامی جامعه مسلمین را باید به یاد هم بیاوریم. «تشکیل نظام اسلامی» و تلاش در راه آن حتی در حد شهادت، باید از یاد مسلمانان نمی‌رفت و خاطره آن باید برای همیشه زنده می‌ماند.»(۱۱)
۹٫نشان دادن تمدن عظیم اسلامی
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای ملّت عراق را یک ملّت بزرگ، باعزّت، بافرهنگ، با عزم و اراده دانست و ضمن اشاره به پیروی جوانان رشید عراقی از فتوای مرجعیت معظم عراق در مقابله با توطئه‌های جهانی و بخصوص داعش، از ظرفیت‌های جاری در جهان اسلام یادکردند: «اگر ظرفیّت‌های کشورهای اسلامی – ظرفیّت عراق، ظرفیّت ایران، ظرفیّت کشورهای دیگر منطقه‌ی غرب آسیا و شمال آفریقا- بر روی هم مجتمع بشود، اگر این ظرفیّت‌ها به هم برسند، این دست‌ها در هم گره بخورند، آن‌وقت امّت اسلامی نشان خواهد داد که عزّت الهی یعنی چه؛ تمدّن عظیم اسلامی را به جوامع عالَم نشان خواهند داد؛ باید هدف ما این باشد و این راه‌پیمایی اربعین می‌تواند یک وسیله گویایی برای تحقّق این هدف باشد.(۱۲)
امید است این حرکت حماسه‌آفرین زمینه‌ساز ظهور منجی بشریت باشد.
پی‌نوشت‌ها
۱ـ ۱ آبان ۱۳۸۵٫
۲ـ ۱ فروردین ۱۳۸۵.
۳ـ ۱ فروردین ۱۳۸۵.
۴ـ ۲۲ آبان ۱۳۶۳٫
۵ـ ۲۲ آبان ۱۳۶۳٫
۶ـ ۲۹ شهریور ۱۳۶۸٫
۷ـ ۲۲ آبان ۱۳۶۳٫
۸ـ ۲۹ شهریور ۱۳۶۸٫
۹ـ ۲۸ بهمن ۱۳۸۷٫
- ۲۷شهریور ۱۳۹۸٫
۱۱ـ ۲۴ مهر ۱۳۶۶٫
- ۲۷شهریور ۱۳۹۸