مردادماه ۱۳۶۴ چهارمین دوره انتخابات ریاست جمهوری برگزار و حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با بیش از ۱۴ میلیون رأی برای یک دوره دیگر به عنوان رئیس‌جمهور انتخاب شدند.
۱۷ تیرماه این سال آیت‌الله ربانی املشی نماینده تهران در مجلس شورای اسلامی و عضو فقهای شورای نگهبان در پی یک بیماری طولانی در سن ۵۱ سالگی در یکی از بیمارستان‌های تهران دارفانی را وداع گفت، بعدها اعلام شد باند مهدی هاشمی در شهادت ایشان نقش داشته است.
در ادامه به بررسی رویدادهای مهم این دو ماه ازتاریخ انقلاب اسلامی ایران می‌پردازیم.
چهارمین دوره انتخابات ریاست جمهوری
از ۲۶ تیرماه تا ۳۰ تیرماه ۱۳۶۴، زمان تعیین شده برای ثبت‌نام از کاندیداهای انتخابات دوره‌ی چهارم ریاست‌جمهوری بود که حدود ۵۰ نفر ثبت‌نام کردند.(۱)
جریان لیبرال یا نهضت آزادی تنها جریانی بود که بعد از حذف جریان چپ و ملی، به عنوان حزب منتقد دولت و حکومت فعالیت محدودی داشت و با تحریم انتخابات دوره دوم مجلس شورای اسلامی به خاطر رد صلاحیت تمامی کاندیداهای نهضت آزادی، دوباره سعی داشت با نامزدی مهندس مهدی بازرگان، لیدر خود وارد جریان انتخابات شود(۲) که در نهایت شورای نگهبان صلاحیت سه نفر به نام‌های سیدعلی خامنه‌ای، سید محمود کاشانی و حبیب‌الله عسگراولادی مسلمان را تأیید کرد و بازرگان رد صلاحیت شد که واکنش نهضت آزادی و رسانه‌های داخلی و خارجی را به همراه داشت.(۳)
آیت‌الله خزعلی، عضو وقت شورای نگهبان در این مورد چنین اظهارنظر کرد: «ملت عزیز ما خیلی سنگین و باوقار با شما رفتار دارند، اما شما (بازرگان) لجاجت به خرج می‌دهید، چون می‌ترسم آینده تیره‌تری را داشته باشید. به حمدالله در مقاطع حساس همه نهادها به خصوص شورای نگهبان ایستاده‌اند و نمی‌گذارند بنی‌صدر دیگری روی کار بیاید، و لو اینکه به قیمت جانشان تمام شود، ما از روی قانون عمل می‌کنیم. در قانون آمده است، ریاست‌جمهوری باید ایرانی‌الاصل، مدیر و مدبر، شجاع و معتقد به مبانی جمهوری اسلامی باشد، اما شما را معتقد به مبانی جمهوری اسلامی نیافتیم و شما مخالف ولایت فقیه هستید.»(۴)
نتایج چهارمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری
سرانجام ۲۵ مرداد ۱۳۶۴ انتخابات چهارمین دوره ریاست‌جمهوری برگزار گردید. مشارکت مردم در انتخابات، به جهت سردی رقابت انتخاباتی، عدم وجود رقیب جدی و برقراری ثبات نسبی در عرصه سیاسی کشور کاهش یافته بود. در ۱۱ شهریور ماه، شورای نگهبان صحت انتخابات را تأیید کرد و آیت‌الله خامنه‌ای برای بار دوم به ریاست‌جمهوری انتخاب شدند.(۵)
نتایج انتخابات به شرح زیر اعلام شد؛
۱ـ سید علی خامنه‌ای، ۸۷۰/۲۰۳/۱۲ رأی، ۶۷/۸۵ درصد
۲ـ سید محمود کاشانی، ۴۱۶/۴۰۲/۱ رأی، ۸۴/۹ درصد
۳ـ آرای باطله مأخوذه، ۰۴۷/۳۵۵ رأی، ۴۹/۲ درصد
۴ـ حبیب‌الله عسگراولادی، ۲۹۷/۲۸۳ رأی، ۹۸/۱ درصد
مراسم تنفیذ ریاست جمهوری
در سیزدهم شهریورماه ۱۳۶۴، امام خمینی، حکم ریاست‌جمهوری آیت‌الله خامنه‌ای را تنفیذ نمودند. در این حکم آمده بود: «… همه دست‌اندرکاران به ویژه رئیس‌جمهور باید از چاپلوسان دغل‌باز و زبان‌بازان حیله‌گر برحذر باشند و مشاوران خود را از اشخاص سابقه‌دار که تعهدشان قبل از انقلاب مشهود بوده است انتخاب کنند. بسا که منحرفان و منافقان، خود را با ظاهری آراسته به تقوا جا بزنند و با دست ما به اسلام و کشور اسلامی صدمه زنند… شما ای رئیس‌جمهور محترم و دیگر متصدیان امور کشور می‌دانید که قدرتمندان شرق و غرب خصوصا آمریکای بازیگر، مارهای زخم برداشته از جمهوری اسلامی هستند که از اول انقلاب به هر حیله‌ی ممکن دست زدند… اکنون از چنین مارهای زخم‌‌خورده‌ای نباید غافل بود. چه بسا با نفوذ عمال سرسپرده داخلی در ارگان‌های دولتی و مقامات ویژه، به تدریج قدم به قدم کار خود را انجام دهند و انسان مستقیم را منحرف کنند و متعهدان را وابسته نمایند. غفلت از این امر، فاجعه‌انگیز است و همه مقامات، خصوصاً مقامات بالا چون رؤسای قوای سه‌گانه بیشتر مورد نظر و هدف هستند… البته رأی ملت و تنفیذ اینجانب تا وقتی است که ایشان به تعهد خود و راه مستقیمی که در پیش داشته‌اند باقی باشند و به اسلام و احکام نورانی آن پایبند و طرفدار مظلومان و مستضعفان و محرومان و مخالف ظالمان و ستمگران و مستکبران باشند و با هیچ ظالم و مستکبری راه سازش باز نکنند که نمی‌کنند…».
آیت‌الله خامنه‌ای دو هفته پس از برگزاری انتخابات در تبیین شرایط نامزدی خود چنین فرمودند: «در این دوره از انتخابات ریاست‌جمهوری قصد اعلام نامزدی و شرکت نداشتم و با خود فکر می‌کردم که دیگران در انتخابات شرکت خواهند کرد. تصمیم جدی داشتم که در انتخابات شرکت نکنم. اما حضرت امام شرکت در چهارمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری را برای اینجانب لازم و به عنوان یک حکم شرعی و تکلیف شرعی، بنده را موظف کردند تا در انتخابات شرکت کنم. چون قبل از انجام انتخابات نخواستم این مطلب را از زبان امام نقل کنم، تا مبادا در نتیجه انتخابات مؤثر افتد، ولی امروز شما ملت بدانید، هیچ انگیزه‌ای غیر از عمل به تکلیف شرعی در قبول این وظیفه سنگین نداشته‌ام.»(۶)
دو انتصاب
۱۶ تیر ۱۳۶۴ به پیشنهاد آیت‌الله موسوی اردبیلی رئیس دیوانعالی کشور و موافقت امام خمینی موسوی خوئینی‌ها به سمت دادستان کل کشور منصوب شد.
۲۸ تیر این سال نیز مهدی کروبی با حکم امام خمینی به سرپرستی حجاج بیت‌الله الحرام منصوب شد.
شهادت مردی که برنامه‌های باند «مهدی هاشمی» را به هم زد!
۱۷ تیر ۱۳۶۴ آیت‌الله ربانی املشی نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی و عضو فقهای شورای نگهبان در پی یک بیماری طولانی در سن ۵۱ سالگی در یکی از بیمارستان‌های تهران دارفانی را وداع گفت.
آیت‌الله ربانی املشی را از اولین شهدای ترور بیولوژیک می‌دانند، «سید مهدی هاشمی» که ۶ مهر ۱۳۶۶ به دلیل جنایات بی‌شمارش اعدام شد، در بخشی از اعترافات خود، توطئه علیه آن مجاهد نستوه و یار و یاور امام را چنین تشریح می کند: «در رابطه با قتل مرحوم ربانی قضیه بدین ترتیب بود که بعد از قضیه مجلس خبرگان و آمدن آقای ربانی املشی خدمت منتظری در رابطه با جریانات آینده رهبری، چند ماه بعد از خبرگان ـ که دقیقاً یادم نیست چه زمانی بود ـ روزی با آقای… در تهران در منزل قبلی ایشان گویا اختیاریه بود صحبت کردیم که چگونه یک ضربه به ایشان بزنیم. گفت: ما وسایل و امکانات سمی و داروهای مسموم کننده و سرطان‌زا دراختیار داریم که می‌توان به صورت نامرئی فرد را مسموم کنیم که در اثر این مسمومیت به سرطان کشنده مبتلا خواهد شد. پس از بحث و بررسی این شیوه به نظرمان مطلوب افتاد، برای اجرای قضیه او گفت: یکی از افراد ما ـ که شک دارم منظورش فلانی یا فلانی بود ـ به تازگی با آقای… ارتباط یافته بودند، البته رفاقت قبلی داشتند. وی از نظر کار با نهضتها به تازگی در اختیار آقای… قرار گرفته بودند، می‌گفت: می‌توانند با آقای ربانی در تماس و ارتباط قرار گیرند. من دقیقاً سؤال نکردم شیوه ارتباطی آنان چگونه است، ولی آقای… با ضرس قاطع مدعی بود که رابطه گرفتن برای او آسان است. در مورد شیوه عمل مدعی بود پس از ۱۵یا ۲۰ روز پس از استعمال و استشمام مواد مزبور طرف تحت‌تأثیر قرار خواهد گرفت. مدتی بعد که به قم آمده بود، گفت: « عمل انجام گرفته است.»
ما تا مدتی در انتظار تأثیرات آن بودیم ولی خبری نشد. تا اینکه نمیدانم چه سالی بود که اعلام شد یعنی دوستان خبر دادند که ایشان مبتلا به سرطان شده و به خارج از کشور اعزام شده است. احتمال قوی دادیم که تأثیر همان حرکت باشد…»(۷)
دکتر موسی حقانی، رئیس پژوهشکده تاریخ معاصر می‌گوید: «آیت‌الله ربانی املشی دو بار در معرض ترور قرار گرفتند: یک بار در سال ۱۳۶۰ منافقین به منزل ایشان حمله کردند، اما موفق نشدند ایشان را به شهادت برسانند؛ دومین بار از طریق ترور بیولوژیک اقدام کردند. البته در ابتدا مشخص نبود که بیماری ایشان در نتیجه ترور بیولوژیک است. عامل این ترور جریان جنایتکار مهدی هاشمی بود که قائل به تز اسلام منهای روحانیت بودند. یکی از جنایت‌های این باند به شهادت رساندن بحرینیان و جدا کردن سر ایشان با شلیک مسلسل بود.»
رئیس پژوهشکده تاریخ معاصر پس از اشاره به ترور آیت‌الله مدرس و ابوالحسن دانایی، از ترور ربانی املشی سخن گفته و در بیان چرایی ترور این روحانی مجاهد اظهار می‌کند: مهدی هاشمی در بیت کسی نفوذ کرده بود که قرار بود رهبری انقلاب را به دست گیرد، اما روزی آیت‌الله ربانی املشی همراه اسنادی به منزل آیت‌الله منتظری رفتند و از جنایت مهدی هاشمی و باندش سخن گفتند، اما آقای منتظری این مسئله را نپذیرفتند؛ از همین‌رو آیت‌الله ربانی املشی این اسناد را برای ملاحظه بیشتر نزد آقای منتظری گذاشتند. در پی این اقدام باند مهدی هاشمی کمر به شهادت ایشان بستند. چون نتیجه اقدام این روحانی مظلوم برهم خوردن پروژه آنها بود، باند مهدی هاشمی کوشید هدف خود را ترور این عالم مجاهد آن هم به شکل ناملموس قرار دهد.(۸)
«آمریکا، انگلیس و فرانسه اساس و ریشه ترور هستند»!
۲۰ تیر ۱۳۶۴ بر اثر انفجار بمبی که در اتوبوس برون شهری مسیر تبریز ـ خوی کار گذاشته شده بود ۱۲ مسافر شهید و ۲۲ نفر دیگر مجروح شدند.
۸ مرداد ۱۳۶۴ نیز بر اثر انفجار بمب در بازار تهران و در مقابل بازار زرگرها ۳ نفر شهید و ۱۰ نفر مجروح شدند و چند باب مغازه ویران شد.
۲۱ تیر ماه این سال آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در خطبه‌های نماز جمعه تهران اعلام کرد «ما همیشه انگلیس و آمریکا و فرانسه را به خاطر حمایت از تروریست‌ها محکوم کرده‌ایم. ما گفته‌ایم که اساس ترور شما هستید. وقتی در کنگره آمریکا کمک ۱۴ میلیون دلاری برای ضدانقلابیون نیکاراگوئه تصویب می‌شود این تروریسم نیست؟»
وی با اشاره به انتظار غربی‌ها برای محکوم کردن یک گروه هواپیماربا در لبنان از سوی ایران اظهار داشت: «اگر ما محکوم کنیم، اول ریشه را محکوم می‌کنیم و بعد شاخه را محکوم می‌کنیم! شماها انتظار دارید اسرائیل که ۷۰۰ مسلمان لبنانی را دزدیده و به کشور دیگری برده و برخلاف مقررات بینالمللی زندانی کرده و شکنجه میدهد، این تروریسم محکوم نشود؟ اما تروریستی که به خاطر نجات زندانیاش میرود یک هواپیما را میبرد و از آنها در خانهاش مهماننوازی می‌کند، تا این که زندانیانش را آزاد بکنند، او محکوم بشود؟ اگر بناست محکوم بکنیم، باید همه را با هم محکوم بکنیم و ریشه را قبل از شاخه باید محکوم بکنیم!»
آغاز عملیات ۴ مرحله‌ای عاشورا
۲۳ مرداد این سال رشته عملیات ۴ مرحله‌ای عاشورا در جبهه‌های جنگ آغاز شد. این ۴ مرحله در مناطق کردستان، جنوب مهران، شمال فکه و شمال دریاچه «ام النعاج» در خاک عراق صورت گرفت و عمدتاً با دستاورد انهدام پایگاه‌های ضدانقلاب و بخشی از نیروهای عراقی همراه بود.
حضور ضدانقلاب در قالب افراد موسوم به کومله و دموکرات کردستان ایران در دوران جنگ، پیوسته مکمل تهاجمات ارتش عراق به جبهه‌ها و شهرهای ایران بود.
این افراد در قالب گروه‌های پراکنده بارها به خرابکاری، خبرچینی برای دشمن، گستردگی محورهای نبرد رزمندگان ایران با دشمن و… دست می‌زدند و خسارات فراوانی به مراکز دولتی، جهاد سازندگی و حتی مناطق مسکونی کردنشین استان کردستان و آذربایجان غربی وارد می‌ساختند.
حضور آنها حتی تا شهرهای شرقی استان کردستان، یعنی بیجار، تکاب، صائین‌دژ، قروه همدان و چندین شهر و منطقه دیگر پیش رفته و سبب به وجود آمدن وضع فوق‌العاده‌ای بر زندگی روزمره مردم و یگان‌های نظامی مستقر در آن مناطق شده بود.
عملیات عاشورای ۱ در ۲۳ مرداد ماه ۱۳۶۴ با هدف سرکوبی چنین افرادی در منطقه تکاب و صائین‌دژ به اجرا درآمد و طی آن ۵۰ تن از عوامل وابسته کشته و صدها نفر نیز زخمی شدند و علاوه بر اسارت عده‌ای از آنان، شماری سلاح سبک به دست رزمندگان سپاه پاسداران افتاد.
پی‌نوشت‌ها
۱ـ خواجه سروی، غلام‌رضا؛ رقابت سیاسی و ثبات سیاسی در جمهوری اسلامی ایران، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۸۲، چاپ اول، صفحه ۳۱۸٫
۲ـ شادلو، عباس؛ تکثرگرایی در جریان اسلامی، ناگفته‌هایی تاریخی از علل پیدایش جریان راست و چپ مذهبی، ۱۳۸۰٫ ۱۳۶۰، تهران، وزراء، ۱۳۸۶، چاپ اول، ص ۳۸٫
۳ـ صالح، سید محسن؛ جامعه مدرسین حوزه علمیه قم فعالیت‌ها از ۱۳۸۴٫ ۱۳۵۷، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۸۵، چاپ اول، جلد دوم، ص ۶۸۷٫
۴ـ روزنامه کیهان، ۲۲/۵/۱۳۶۴٫
۵ـ همان، ص ۱۲۰٫
۶ـ حاج سیدجوادی، سید فرید؛ پیشین، صص۱۳۱٫ ۱۳۰ و روزنامه‌ی کیهان، ۶/۶/۱۳۶۴، ص ۱٫
۷ـ آیت‌الله ربانی املشی از اولین قربانیان ترور بیولوژیک، خبرگزاری میزان، ۲۰ مرداد ۱۳۹۵٫
۸ـ دکتر حقانی در نشست «یادمان شهید آیت‌الله محمدمهدی ربانی املشی»: نتیجه اقدام آیت‌الله ربانی املشی برهم خوردن پروژه باند مهدی هاشمی بود، سایت مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.