تأمل در موضوع آینده انقلاب و نظام اسلامی، آغاز مرحله­ای مهم از رشد و بالندگی این نهضت الهی و مردمی است. انگیزه رویکرد به اندیشه امام خمینی و رهبر معظم انقلاب در این موضوع، به دلیل ویژگی­ها، شرایط و کارکردهای مثبت و مفید رهبری نظام اسلامی در پیدایش، پیروزی، تثبیت و استمرار این نهضت است. حضرت امام خمینی و مقام معظم رهبری از جایگاه و افقی به آینده می نگرند که در دسترس سایر کارگزاران و تئوری‌پردازان  نظام نیست و جامعیتی در این نگاه‌ها موج می‌زند که دیگران از آن بی‌بهره­اند. امام و رهبری با اشراف کامل به مسائل و احاطه به رویدادها و قدرت تجزیه و تحلیل موضوعات مرتبط با آینده انقلاب، راهکارها و الزاماتی را برای دستیابی به آینده مطلوب و نیز تضمین سلامت انقلاب اسلامی ترسیم می‌کنند. در این مطلب از سه زاویه به بررسی دیدگاه امام خمینی نسبت به آینده خواهیم پرداخت.

الف) تکلیف همگان نسبت به آینده

در دیدگاه امام خمینی همه اقشار جامعه و به‌ویژه دو قشر مسئولان و روحانیون موظفند نسبت به آینده حساس باشند و تنها به گذراندن وضع فعلی اکتفا نکنند.

ما مکلفیم که نگهبان آینده باشیم

ما باید آینده را در نظر بگیریم و این‌گونه فکر نکنیم که وضع فعلی­مان بگذرد، آینده هرچه باشد، باشد. ما مکلفیم تا علاوه بر اینکه وضع فعلی را حفظ کنیم، نگهبان آینده نظام و اسلام باشیم. ما باید پایه­گذار خوب آینده باشیم‏.(۱)

ما باید همه چیز را به همان قوتی که امروز دارد، تحویل دسته بعد بدهیم و آنها هم کوشش کنند که به همان قوت تحویل دسته بعد دهند. ما باید بنیان را محکم کنیم و به دسته بعد بدهیم تا پیش خدا مقصر نباشیم.(۲)

همه افراد نسبت به آینده مسئولند

همه ملت، همه افراد مسئول هستند؛ خصوصاً دانشگاه مسئولیت دارد در این امور. باید دانشگاه خودش را مجهز کند برای اینکه جوان­ها را بسازد. آتیه این کشور را باید از حالا شما پی­ریزی کنید. ما فقط به فکر خودمان و زمان حال نباید باشیم. ما باید به فکر آینده کشور باشیم؛ برای اینکه اسلام است. آینده اسلام باید محفوظ بماند. آینده کشور باید محفوظ بماند. نسل­های آینده باید این معنا را بفهمند که از اینجا شروع شده است برای حفظ این کیان اسلام و کیان کشور.(۳)

عمده، آینده است

ما گذشته را پشت سر گذاشتیم و بحمدالله موفقیت‌آمیز بود. به گذشته خیلی نباید نظر کرد. عمده آینده

است. تکلیف فعلی ما چیست و تکلیف بعد از این و آینده ما؟ فرق نیست بر اینکه ما همه مکلف هستیم به تکلیف­های الهی برای حال و برای آینده.(۴)

برای عصرهای بعد باید حالا فکر کنیم

ما نباید قناعت به این بکنیم که در عصر خودمان جمهوری اسلامی محقق شده است. ما برای عصرهای بعد باید حالا فکر بکنیم. یعنی ما همان ‌طوری که خودمان مقاصدی داریم و روی آن مقاصد، این نهضت را کردیم، اعقاب ما هم همان مقاصد را دارند و آنها هم احتیاج دارند به اینکه اجتماع داشته باشند، بینش داشته باشند که بتوانند این چیزی را که شماها به دست آوردید، آنها نگهداری کنند و آن قضیه تربیت و تعلیم است. تربیت و تعلیم باید طوری باشد که مسیرش مسیر همین نهضت باشد و دنباله همین مسائلی که درست کردید باشد.(۵)

تحویل انقلاب به صاحب اصلی آن

مسئولان ما باید بدانند که انقلاب ما محدود به ایران نیست. انقلاب مردم ایران نقطه شروع انقلاب بزرگ جهان اسلام به پرچمداری حضرت حجت «ارواحنا فداه» است که خداوند بر همه مسلمانان و جهانیان منت نهد و ظهور و فرجش را در عصر حاضر قرار دهد.(۶)

من امیدوارم که این کشور با همین قدرت که تا اینجا آمده است و با همین تعهد و با همین بیداری که از اول قیام کرده و تا اینجا رسانده است، باقی باشد این نهضت و این انقلاب و قیام تا صاحب اصلی ان­شاءالله بیاید و ما و شما و ملت ما امانت را به او تسلیم کند.(۷)

ب) آینده روشن، پیش روی اسلام و انقلاب

امام خمینی آینده انقلاب، نظام و ملت ایران را روشن می­دید و آن را مثبت توصیف می­کرد و همواره بر این مسئله تاکید می­کرد که اگر ما به تکالیف الهی خود درست عمل کنیم، آینده از امروز روشن­تر خواهد بود و هیچ قدرتی در هیچ جای جهان یارای مبارزه با ملت و نظام اسلامی ما را نخواهد داشت.

اسلام تنها مکتب نجات­بخش بشریت در آینده نزدیک

شعار «نه شرقی و نه غربی» ما، شعار اصولی انقلاب اسلامی در جهان گرسنگان و مستضعفین و ترسیم‌کننده سیاست واقعی عدم تعهد کشورهای اسلامی و کشورهایی است که در آینده نزدیک و به یاری خدا اسلام را به عنوان تنها مکتب نجات­بخش بشریت می‏پذیرند و ذره‏ای هم از این سیاست عدول نخواهد شد.(۸)

فردا روز پیروزی جنود حق خواهد بود

معتقدین به اصول انقلاب اسلامی ما در سراسر جهان رو به فزونی نهاده‌اند و ما اینها را سرمایه‏های بالقوه انقلاب خود تلقی می‏کنیم و هم آنهایی که با مرکب خون، طومار حمایت از ما را امضا می‏کنند و با سر و جان دعوت انقلاب را لبیک می‏گویند و به یاری خداوند کنترل همه جهان را به دست خواهند گرفت. امروز جنگ حق و باطل، جنگ فقر و غنا، جنگ استضعاف و استکبار و جنگ پابرهنه‏ها و مرفهین بی‏درد شروع شده است و من دست و بازوی همه عزیزانی را که در سراسر جهان کوله­بار مبارزه را بر دوش گرفته‏اند و عزم جهاد در راه خدا و اعتلای عزت مسلمین را نموده‏اند، می‏بوسم و سلام و درودهای خالصانه خود را به همه غنچه‏های آزادی و کمال نثار می‏کنم.

امروز جهان تشنه فرهنگ اسلام ناب محمدی(ص) است و مسلمانان در یک تشکیلات بزرگ اسلامی رونق و زرق و برق کاخ­های سفید و سرخ را از بین خواهند برد. امروز روز هدایت نسل­های آینده است. کمربندهاتان را ببندید که هیچ چیز تغییر نکرده است. امروز روزی است که خدا این‌گونه خواسته است و دیروز، خدا آن گونه خواسته بود و فردا ان‌شاءالله روز پیروزی جنود حق خواهد بود. بحمدالله از برکت انقلاب اسلامی ایران، دریچه‏های نور و امید به روی همه مسلمانان جهان باز شده است و می‏رود تا رعد و برق حوادث آن، رگبار مرگ و نابودی را بر سر همه مستکبران فرو ریزد.(۹)

اسلام سنگرهای کلیدی جهان را فتح خواهد کرد

ما به تمام جهان تجربه­هایمان را صادر می‏کنیم و نتیجه مبارزه و دفاع با ستمگران را بدون کوچک‌ترین چشمداشتی به مبارزان راه حق انتقال می‏دهیم. مسلماً محصول صدور این تجربه‏ها جز شکوفه‏های پیروزی و استقلال و پیاده شدن احکام اسلام برای ملت­های دربند نیست. روشنفکران اسلامی باید همگی با علم و آگاهی راه پرفراز و نشیب دگرگون کردن جهان سرمایه­داری و کمونیسم را بپیمایند و تمام آزادیخواهان باید با روشن­بینی و روشنگری راه سیلی زدن بر گونه ابرقدرت­ها و قدرت­ها خصوصاً آمریکا را برای مردم سیلی‌خورده کشورهای مظلوم اسلامی و جهان سوم ترسیم کنند. من با اطمینان می‏گویم اسلام، ابرقدرت­ها را به خاک مذلت می‏نشاند. اسلام، موانع بزرگ داخل و خارج محدوده خود را یکی پس از دیگری برطرف و سنگرهای کلیدی جهان را فتح خواهد کرد.(۱۰)

قلبی مطمئن، ضمیری امیدوار

اینجانب با آنچه در ملت عزیز از بیداری و هوشیاری و تعهد و فداکاری و روح مقاومت و صلابت در راه حق می‏بینم و امید آن دارم که به فضل خداوند متعال این معانی انسانی به اعقاب ملت منتقل شود و نسلاً بعد نسل بر آن افزوده گردد، با دلی آرام و قلبی مطمئن و روحی شاد و ضمیری امیدوار به فضل خدا، از خدمت خواهران و برادران مرخص و به سوی جایگاه ابدی سفر می‏کنم‏.(۱۱)

ج) برخی از الزامات دستیابی به آینده روشن

تربیت صحیح و آشنایی با معارف الهی

اگر بخواهید که آینده کشور شما یک آینده نورانی باشد، تربیت کنید اینهایی را که وارد در حوزه‏ها هستند. تربیتشان کنید به یک تربیتی که از این عالم هجرت کنند، توجه به ماورای اینجا بکنند، روحانی باشند؛ یعنی روح باشند؛ یعنی توجه به ماورای طبیعت داشته باشند. از اول قدم­ها که برداشته می‏شود، برای آن طرف برداشته بشود. وقتی این‏ طور شد، اینجا هم درست می‏شود. آن کسی که جهات معنوی خودش را تقویت کرد، آن کس در جهات طبیعی هم‏ قوی می‏شود. مثل، مثل انبیاست و اولیا، با همه آن معنویات، با همه آن معارف الهیه کشورداری هم می‏کردند، حکومت هم تأسیس می‏کردند، حدود را هم جاری می‏کردند، کسانی را هم که مضر به جامعه بودند از دم شمشیر می‏گذراندند، در عین حالی که در آن پایه از معارف بودند. اگر مردم را تربیت کنید به یک تربیت سالم و دعوت کنید به اینکه با خدا آشنا بشوند، با معارف الهی آشنا بشوند، با قرآن آشنا بشوند، اگر این ‏طور شد، کشور شما سالم می‏ماند و به سایر جاها هم سرایت می‏کند.(۱۲)

فداکاری و جانبازی

رحمت خداوند بر همه شهیدان و رضوان و مغفرت حق بر ارواح مطهرشان که جوار قرب او را برگزیدند و سرفراز و مشتاق به سوی جایگاه مخصوصشان در پیشگاه رب خویش شتافتند و سلام و درود بر شما پدران و مادران، همسران، فرزندان و بازماندگان شهدا که از بهترین عزیزان خود در راه بهترین هدف که اسلام عزیز است، بزرگوارانه گذشته‏اید و در امر دفاع از دین خدا آنچنان صبر و مقاومت نشان داده‏اید که رشادت و استقامت یاران سید شهیدان حضرت امام حسین«ع» را در خاطره جهانیان تجدید کرده‌اید. اینجانب اطمینان دارم که این فداکاری­ها و جانبازی­ها در آینده نزدیک، شجره طیبه اسلام را بیش از پیش بارور می‏نماید و دشمنان قسم خورده اسلام را به نابودی و اضمحلال محکوم خواهد ساخت‏.(۱۳)

حضور همیشگی مردم در صحنه

من به شما عرض می­کنم تا شما زنده­اید، آمریکا برنمی­گردد؛ شوروی هم برنمی­گردد. در نسل­های آتیه اگر ملت­ها به همین روش حرکت کنند و روحانیون در همه جا حاضر باشند و مردم در صحنه باشند و قوای نظامی و انتظامی، قوای نظامی و انتظامی اسلامی باشد، این در طول تاریخ هم ان­شاءالله نخواهد شد.(۱۴)

بها دادن به نسل جوان

وقتی ما می‏توانیم به آینده کشور و آینده­سازان امیدوار شویم که به آنان در مسائل گوناگون بها دهیم و از اشتباهات و خطاهای کوچک آنان بگذریم و به همه شیوه‏ها و اصولی که منتهی به تعلیم و تربیت صحیح آنان می‏شود احاطه داشته باشیم. فرهنگ دانشگاه­ها و مراکز غیرحوزه‏ای به صورتی است که با تجربه و لمس واقعیت­ها بیشتر عادت کرده است تا فرهنگ نظری و فلسفی. باید با تلفیق این دو فرهنگ و کم کردن فاصله‏ها، حوزه و دانشگاه در هم ذوب شوند تا میدان برای گسترش و بسط معارف اسلام وسیع‌تر گردد.(۱۵)

 

پی‌نوشت‌ها

۱ـ صحیفه امام، ج‏۲۱، ص ۹۹

۲ـ صحیفه امام، ج ۱۸، ص ۲۴۲

۳ـ صحیفه امام، ج‏۱۵، ص ۴۳۴

۴ـ صحیفه امام، ج‏۸، ص ۳۷

۵ـ صحیفه امام، ج‏۸، ص ۳۶۲

۶ـ صحیفه امام، ج ۲۱، ص ۳۲۷

۷ـ صحیفه امام، ج ۱۵، ص ۳۸۵

۸ـ صحیفه امام، ج‏۲۰، ص ۳۱۹

۹ـ صحیفه امام، ج‏۲۱، ص ۸۵

۱۰ـ صحیفه امام، ج‏۲۰، ص ۳۲۵

۱۱ـ صحیفه امام، ج‏۲۱، ص ۴۵۰

۱۲ـ صحیفه امام، ج‏۱۹، ص ۳۵۷

۱۳ـ صحیفه امام، ج‏۱۷، ص ۹۵

۱۴ـ صحیفه امام، ج‏۱۷، ص ۴۴۹

۱۵ـ صحیفه امام، ج‏۲۱، ص ۹۹