ماه رمضان ، ماه خود
سازی و درمان روح
شانزدهم اسفند ماه
امسال ، آغاز ماه مبارك رمضان ، ماه خدا ، ماه رحمت و آمرزش ، ماه خودسازی ، ماه
قرآن ، ماه عبادت و ماه رستگاری است . و ما بايد خود را برای استقبال ماه مبارك
آماده سازيم و در اين ماه خدا ، به پرورش هر چه بهتر روحمان بپردازيم و آن را از
آلودگی ها ، ناپاكی ها ، كژيها و گناهانی كه طیّ يازده ماه مرتكب شده ايم ،
پاكسازی و تطهير نمائيم ، تا شايد بقيه̾ عمر كوتاه خود را در طهارت و تقوا
بگذرانيم .
در ماه رمضان است كه
روزی ها تقسيم می شود ، اجل ها ثبت و نوشته می گردد و زائرين خانه̾ خدا و ملاقات
كنندگان با پروردگار مشخّص و معيّن می شوند و در آن ، شبی قرار دارد كه برتر از
هزار ماه است؛ پس بايد خود را كاملا آماده كنيم و خدای را سپاس بی كران گوئيم كه
عمری دوباره به ما داد تا اين ماه پر فضيلت و شب قدر را درك كنيم و به فكر چاره
برای خويشتن باشيم .
امام صادق عليه
السلام می فرمود : « خدای عزّو جل در هر شب از شب های ماه رمضان بردگان و عبادی را
از آتش جهنم رها می سازد » .
پس بايد تلاش و جديت
كنيم كه هر شب آن را بدون گناه و بدون آلودگی به معصيت درك كنيم تا خدای ناخواسته
اسم ما را خط نزنند و ما را جزء آزادشدگان از دوزخ قرار دهند .
ماه رمضان تا چند روز
ديگر فرا می رسد و در اين ماه پر بركت ، درهای آسمان گشوده می شود و درهای بهشت
بر روی مؤمنين باز می شود و درهای رحمت و مغفرت را بر روی توبه كنندگان و استغفار
كنندگان می گشايند ، پس اگر مؤمنين به استقبال آن بشتابند و خود را آماده̾ رحمت و
مغفرت الهی بكنند و با خواندن قرآن و انفاق و كارهای خير وامتناع از گناهان به سوی
آن روی آورند ،بی گمان خداوند مغفرتش را از آنان دريغ نكند و دعاهايشان را مستجاب
گرداند. و در روز عيد فطر كه روز گرفتن جايزه است ، جايزه را با مدرك قبولی به
آنان عطا فرمايد .
هان ، ای مؤمنان !
ماه رمضان از راه می رسد و باران رحمت الهی همچو سيل بر سر ما فرود خواهد آمد به
شرط اينكه ما خويشتن را برای فراگيری رحمت آماده سازيم و با بسيار نيايش كردن و
دعا خواندن و استغفار نمودن بر سر فقرا و بيچارگان انفاق كردن و به مؤمنان افطار
دادن و خيرات نمودن و قرآن تلاوت كردن ، خود را بسازيم و مورد قبول پروردگار قرار
گيريم و رضايت ذات مقدسش را كسب كنيم و قلب امام زمان صلوات الله عليه را از خود
راضی و خشنود نگه داريم و منتظر فرجش باشيم .
امام صادق عليه
السلام فرمود :
« رمضان شهر الله ،
استكثروا فيه من التهليل و التكبير و التحميد و التسبيح و هو ربيع الفقراء و انّما
جعل الضحی ليشبع المساكين من اللحم فأطعموا من فضل ما أنعم الله به عليكم علی
عيالاتكم وجيرانكم و احسنوا جوار نعم الله عليكم و اوصلوا اخوانكم و اطعموا
الفقراء و المساكين من اخوانكم فانه من فطّر صائما فله مثل اجره من غير ان ينقص
من اجره شيئا » .
ماه رمضان ماه خدا
است ، پس بسيار در اين ماه لا اله الا الله و تكبير گوئيد و حمد خا كنيد و تسبيح
گوئيد و همانا ماه رمضان ، بهار مستمندان است و مگر نه خداوند قربانی و اضحی را
برای اين قرار داد كه بيچارگان و فقيران از گوشت سير شوند ، پس در اين ماه از
زيادی نعمت هائی كه خداوند بر شما ارزانی داشته و خانواده و همسايگان خود از آن
بهره مند می شوند ، بر فقرا اطعام كنيد و نعمت های الهی را سپاس گوئيد و به ديدار
و ملاقات برادرانتان برويد و فقرا و بيچارگان از برادرانتان را اطعام كنيد زيرا هر
كه در اين ماه يك روزه داری را افطار دهد
، خداوند مانند پاداش او ، به اين شخص می
بخشد بی آنكه از او چيزی كاسته شود .
ويژگی های ماه رمضان
و به هر حال ، ماه رمضان
با ويژگی های خاصّ خودش فرا می رسد ، ماهی كه از ميان تمام ماه ها برگزيده شده و
يكی از بهترين راه ها برای رسيدن به رضای معبود است .
امام سجاد عليه
السلام درباره̾ اين ماه پر فضيلت می فرمايد :
«… حمد و سپاس
خدائی را كه ما را به دينش راهنمائی كرد و به ملّت خود درآورد و در راه های احسانش
رهنمونمان شد تا به ياری و عنايت او به سوی رضا و رضوانش روانه گرديم .
ستايشی كه از ما
بپذيرد و به وسيله̾ آن از ما خشنود شود . و حمد و ستايش مخصوص خداوندی است كه يكی
از آن راه های احسان را ماه خود ، ماه رمضان قرار داد . چه ماهی ؟ ماه روزه، ماه
اسلام ، ماه طهارت ، ماه تهذيب و تزكيه̾
نفس ، ماه عبادت و نيايش و ماهی كه قرآن را در آن نازل فرمود ؛ قرآنی كه هدايت
برای مردم و دارای آيات روشن و واضحی از هدايت و فرقان است .
و بدينسان اين ماه را
بر ساير ماه ها برتری بخشيد و ويژگی هائی به آن عطا فرمود و حرمت های بسيار و
فضيلت های روشنی برايش قرار داد و آنچه در غير آن حلال است ، به احترام اين ماه ،
حرام گردانيد . و برای گرامی داشتنش ، خوردن و آشاميدن را در آن منع كرد و وقت و
زمان خاصّی برای آن قرار داد كه نه اجازه می دهد پيش انداخته شود و نه به تأخير
افتد و سپس يك شب آن را از شب های هزار ماه برتر قرار داد و آن شب را « شب قدر »
ناميد ؛ شبی كه فرشتگان الهی و روح به اذن پروردگار در آن فرود می آيند و با
خويشتن سلامی كه بركت دائمی به همراه دارد ، تا سپيده دم بر بندگانی كه شايسته̾ اين سلام و بركات اند ، فرود آيد » .
حضرت اميرالمؤمنين
سلام الله عليه نقل می كند كه روزی پيامبر بزرگوار اسلام صلی الله عليه و آله و
سلم ، خطبه ای خواند ـ كه گويا روزهای آخر ماه شعبان بوده است ـ در آن خطبه چنين
فرمود :
« ای مردم ! هان ،
ماه خدا با بركت و رحمت و مغفرت به سوی شما می آيد ؛ ماهی كه نزد خداوند بهترين
ماه ها و روزهايش بهترين روزها و شب هايش بهترين شب ها و ساعت هايش بهترين ساعت ها
است . ماهی است كه در آن به مهمانی
خداوند دعوت شديد و از كسانی قرار گرفتيد كه مورد گرامی داشت خداوند خواهيد بود .
ماهی كه نفس های شما در آن تسبيح ، خواب شما عبادت ، عمل شما پذيرفته شده و
دعايتان مستجاب است ؟ پس با نيت هائی پاك و دل هائی خالی از آك ، خدايتان را
بخوانيد و از او بخواهيد شما را توفيق روزه داشتن و تلاوت كتابش بخشد . چرا كه
بدبخت و شقاوتمند كسی است كه در اين ماه بزرگ از آمرزش الهی محروم گردد .
و با گرسنگی و تشنگی
خوردنتان در اين ماه ، به ياد گرسنگی و تشنگی روز قيامت بيافتيد و بر فقرا و
بيچارگان و مستمندانتان تصدّق كنيد و بزرگانتان را گرامی بداريد و بر كوچكترانتان
رحيم و مهربان باشيد و به ديدار خويشاوندانتان برويد و زبان هايتان را از حرام
نگهداريد و ديدگانتان را از حرام باز داريد و گوش هايتان را از حرام حفظ كنيد و بر
يتيمان مردم ترحم كنيد تا بر يتيمانتان ترحم كنند و به خداوند از گناهانتان طلب
آمرزش و مغفرت كنيد و در اوقات نمازها دستهايتان را به دعا بلند كنيد زيرا اين
بهترين ساعت ها است كه خداوند با ديده رحمت به سوی بندگانش می نگرد و اگر او را
بخوانند ، دعايشان را مستجاب می كند و اگر ندايش كنند ، لبيّكشان گويد و اگر چيزی
بخواهند به آنها عطا فرمايد و اگر نيايشش گويند ، نيازهايشان را روا سازد .
ای مردم ! شما در گرو
اعمالتان هستيد ، پس با استغفار از آن رها شويد و پشت های شما از گناهانتان سنگينی
می كند ، پس آن را با سجودهای طولانیتان ، سبك كنيد و بدانيد كه خداوند عزّوجل ،
به عزت خود سوگند خورده است كه هرگز نمازگزاران و ساجدان را عذاب نكند و روز
رستاخيز آنان را به آتش جهنم نترساند .
ای مردم ! هر كه در
اين ماه روزه دار مؤمنی را افطار دهد ، مانند اين است كه يك بنده را آزاد كرده و
گناهان گذشته اش آمرزيده می شوند .
يك نفر برخاست و
پرسيد : يا رسول الله ! همه توان ندارند كه افطاری به مؤمنين بدهند .
حضرت پاسخ داد : از
آتش جهنم دوری بجوئيد هر چند با نصف خرمائی باشد . از آتش جهنم دوری بجوئيد هر چند
به يك ليوان آب باشد .
ای مردم ! هر كه در
اين ماه اخلاقش را نيكو سازد ، گذرنامه ای برای او باشد كه در روز رستاخيز ، همان
روز كه قدم ها بر صراط می لغزند ، با آرامی رد شود و قدم او نلغزد ، و هر كه در
اين ماه برده ای آزاد كند ، خداوند حسابش را آسان گرداند و هر كه صله̾ رحمش كند ، خداوند او را به رحمت خود متصّل
خواهد كرد در روز ملاقاتش ، و هر كه در اين ماه نسبت به ارحامش بدرفتاری كند ،
خداوند رحمتش را در روز رستاخيز از او قطع می كند و هر كه در اين ماه ، نماز نافله
ای بخواند خداوند برات از جهنم را برايش ثبت كند و هر كه در آن نماز واجبی بخواند
، مانند كسی است كه در غير از اين ماه ، هفتاد نماز واجب خوانده باشد و هر كه در
اين ماه بسيار بر من صلوات فرستد ، خداوند ميزان اعمالش را سنگين كند در روزی كه
ميزان ها سبك می شوند و هر كه در اين ماه يك آيه از قرآن تلاوت كند ، پاداشش مانند
پاداش كسی است كه در ماه های ديگر ، قرآن را ختم كرده باشد .
ای مردم ! درهای
بهشت در اين ماه گشوده می شوند ، پس از خدای خود بخواهيد كه آنها را بر شما نبندد
، و درهای جهنم بسته می شوند ، پس از خدای خود التماس كنيد كه آنها را بر شما
نگشايند ، و شياطين به زنجير كشيده می شوند ، پس از خدای خود بخواهيد كه آنها را
بر شما مسلّط نگرداند .
اميرالمؤمنين سلام
الله عليه می فرمايد : پس من برخاستم و عرض كردم : يا رسول الله ! بهترين اعمال در
اين ماه چيست ؟
حضرت فرمود : يا
ابالحسن ! بهترين اعمال در اين ماه پرهيز از محرمات الهی است .
روزه و پرورش روح
يكی ديگر از ويژگی
های ماه مبارك رمضان ، روزه است . انسان روزه دار چون از خوردن و آشاميدن بكلّی
امتناع می كند ، بی گمان احساس گرسنگی و تشنگی به او دست می دهد و به فكر گرسنگان
و فقيران می افتد و شايد از اين راه توفيقی بيابد كه بر تهيدستان بيشتر ترحّم كند
و از اموال خدادايش بر آنان انفاق نمايد كه اگر روزه نباشد ، چنين احساسی به افراد
مرفّه دست نخواهد داد . وانگهی روزه انسان را به گونه ای می سازد كه بيشتر به هدف
آفرينش پی ببرد و بداند كه آفريده نشده است تا غذاهای نيكو او را از مسئوليت های
بزرگش باز دارد ، مانند چهارپائی كه تمام همّ و غمش علفش است ، بلكه خداوند می خواهد
او خود را چنان پرورش دهد كه قدرت مقابله با هر گونه مشكلی را در زندگی داشته باشد
و از عهده̾ مسئوليت های سنگينی كه رفاه
طلبان و متنعّمان از انجام آن عاجزند ، به سادگی برآيد .
امام رضا عليه السلام
يكی از علل تشريع روزه را چنين بيان می فرمايد : «… و رائضا لهم علی أداء ما
كلّفهم » ـ روزه مردم مسلمان را برای انجام وظايفی كه به آنان محوّل گرديده است ،
آماده و تربيت می نمايد .
وانگهی روزه گرفتن ،
تنها امساك از خوردن و آشاميدن نيست ، بلكه همانگونه كه پيامبر خدا صلی الله عليه
و آله و سلّم طیّ خطبه اش فرمود : بهترين اعمال ، پرهيز از گناهان و محرمات الهی
است ؛ پس انسان روزه دار همانگونه كه از مباحات ، امساك و امتناع می كند ، به طريق
اولی بايد از هر گونه حرام و حتّی مورد شبهه ای پرهيز كند .
امام صادق سلام الله
عليه می فرمايد :
« اذا صمت فليصم سمعك
و بصرك و فرجك و لسانك و تغصّ بصرك عمّا لا يحلّ النظر اليه و السمع عمّا لا يحل
سماعه و اللسان من الكذب و الفحش » ـ چون روزه گرفتن بايد گوش و چشم و دامن و
زبانت نيز روزه بگيرند ؛ ديدگانت را از آنچه نگريستن به آن نامشروع است و گوش را
از آنچه شنيدنش حلال نيست و زبان را از دروغ و ناسزا باز دار .
حضرت صديقه̾ طاهره سلام الله عليها می فرمايد :
« ما يصنع الصّائم
بصيامه اذا لم يصن لسانه و سمعه و بصره و جوارحه » روزه داری كه روزه اش زبان و
گوش و چشم و ساير اعضا و جوارحش را حفظ نكند و از محرمات الهی باز ندارد ، چه
ارزشی برای روزه اش می باشد ؟!
و بالاخره روزه بايد
مانند سپری محكم و قوی باشد كه آفات دنيا و عذاب آخرت را از انسان دور سازد ، پس
اگر مؤمن روزه گرفت بايد نفس خود را از شهوت ها و هواها باز دارد و خويشتن را چون
بيماری قرار دهد كه اشتهای خوردن و آشاميدن نداشته باشد و در هر آن ، منتظر بهبودی
و شفا از بيماری گناهان باشد و درون خود را از هر چه كه موجب تيرگی و كدورت و غفلت
و سياهی و زيغ قلب است پاكسازی نمايد . تا به درجه̾ خلوص برسد و مورد رضای معبود و معشوق قرار گيرد
. اين چنين روزه ای است كه انسان را همواره در حال عبادت قرار می دهد حتی اگر در
رختخوابش به خواب راحت فرو رفته باشد ، و اين چنين روزه داری است كه نفس هايش
تسبيح و تحميد و تمجيد الهی است .
بار خدايا ! ما را در
اين ماه بزرگ و با فضيلت توفيق صيام و قيامی ده كه خشنودی و رضايتت در آن باشد و
مقبول درگاه كبريائيت قرار گيرد و قلب های ما را از هر تيرگی وهر زيغ و رين و
سياهی پاك ساز و ما را از سر سفره̾ رحمتت
و مغفرتت ، محروم برمگردان ، به حق محمد و آله الطاهرين .