ژئوپلتیک
جزایر سه گانه خیلج فارس
(ابوموسی و
تنب بزرگ و کوچک)
قسمت دوم
دکتر محمد
رضا حافظ نیا
موقعیت و
وضعیت جزایر:
همانطور که
در قسمت اول بیان گردید جزایر ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک جزئی از سیستم خلیج
فارس بویژه در منطقه استراتژیک تنگه هرمز را تشکیل می دهد. موقعیت جغرافیائی این
جزایر در غرب تنگه هرمز و در محدوده ای با مختصات جغرافیائ 55 درجه تا 55 درجه و
19 دقیقه طول شرقی و 25 درجه و 51 دقیقه تا 26درجه و 19دقیقه عرض شمالی قرار دارد.
وضعیت هر کی از جزایر مزبور بدین شرح است:
1-جزیره
ابوموسی:
این جزیره در
منتهی الیه قلمرو سرزمینی کشور جمهوری اسلامی ایران واقع است. شکل ان تقریباً
ذوذنقه ای با قطر حدود 8/4 کیلومتر است. موقعیت آن تقریباً بر خط منصف خلیج فارس
که خط تقسیم آب بین دو ساحل مقابل یکدیگر می باشد تطبیق می نماید. فاصله آن به خط
مستقیم از جزیره قشم 75 کیلومتر و از ساحل ایران در بندر لنگه 67کیلومتر و از ساحل
رأس الخیمه نیز همین مقدار است. فاصله آن همچنین از جزیره تنب بزرگ 47 کیلومتر و
از جزیره تنب کوچک 40کیلومتر و از جزیره سیری 45
کیلومتر می باشد. بلندترین ارتفاع جزیره کوه حلوا نام دارد که حدود 110 متر
است. این ارتفاع به عنوان شاخص خوبی برای راهنمائی ملوانان مورد استفاده قرار می
گیرد. بخش عمده جزیره ابوموسی را ارضی مسطح در برگفته است که محل استقرار سکنه و
تأسیسات اداری، خدماتی ، رفاهی و نظامی آن می باشد. از نظر زمین شناسی و توپوگرافی
، این جزیره دارای ساختمان نمکی بوده و جزئی از تشکیلات زاگرس تحتانی را تشکیل می
دهد. توضیح این نکته ضروری تست که جزایر خلیج فارس بویژه در بخش شرقی آن نظیر
هرمز، قشم، لارک، هنگام، ابوموسی، تنب بزرگ و کوچک، سیری، فروز و بنی فرور و غیره
جملگی دارای ساختمان نمکی بوده و جزئی از زاگرس تحتانی می باشند بنابرانی مجموعه
این جزایر از حیث ساختمان زمین شناسی جزو بخش جنوبی فلات ایران محسوب می شوند که
ادامه آن در شبه جزیره المسندم در جنوب تنگه هرمز نیز مشاهده می شود. از حیث زمین
ساختی جزایر یاد شده به ساختمان ضلع جنوبی
خلیج فارس و شبه جزیره عربستان تفاوت می نماید.
جزیره
ابوموسی همانند اکثر جزایر دیگر دارای منابع خاک سرخ (اکسید آهن) است که مورد بهره
برداری قرار گرفته است . و یکی از دلایل حضور بیگانگان نظیر انگلیسی ها، آلمانیها
و ژاپنی ها وجود این منابع بوده که از ناحیه آنها مورد استفاده قرار می گرفته است.
جزیره
ابوموسی از آب شیرین و امکانات غذائی محلی برخوردار نیست و از حیث ارتزاق به خارج
از خود متکی می باشد.
این جزیره از
نظر سیاسی در قلمرو حاکمیت جمهوری اسلامی ایرن بوده و مرکز فرمانداری ابوموسی است.
سکنه جزیره را مردم محلی و مامورین دولتی تشکیل می دهد. سکونتگاههای جزیره در بخش
جنوب غربی و شمالی آن مشاهده می شود. در قسمت جنوب غربی تجمع سکونت گاهی با حدود
618 نفر جمعیت وجود دارد که خود آنها نیز از ساحل شمالی و جنوبی خلیج فارس نظیر
بندر لنگه و شارجه به آنجا آمده و به منظور بهره برداری از منابع خاک سرخ در ان
مستقر شده اند و غالبا ایران الاصل هستند. ولی در حال حاضر خود را تبعه امارات
متحده عربی و امیرنشین شارجه می دانند و ارتباط آنها نیز با شارجه برقرار است. این
گروه ازسوی دولت امارات متحده عربی مورد حمایت و تدارک قرار دارند و یک شرطخ خانه
تابع پلیس امارات است به امور انتظامی انها رسیدگی می کند و یک نفر کدخدا به
نمایندگی از شارجه بر اداره امور آنها نظاتر دارد. انی جمعیت از طریق یک فروند
کشتی که هفته ای یک بار به حمل غذا و آب و مایجتاج سکنه و ایاب و ذهاب آنها مبادرت
می نمایند تدارک می شود و خدمات بهداشتی و آموزشی آنها نیز از سوی شارجه تأمین می
گردد. آنها می توانند آزادنه از تأسیسات رفاهی و خدماتی و تدارکاتی جزیره که از
سوی دولت ایران برای سکنه آن پیش بینی شده است استفاده نمایند.
منطقه مسکونی
این گروه با مساکن و تأسیساتی که به درخواست دولت امارات از سوی یک شرکت فرانسوی
ایجاد شده است سازماندهی و آمایش یافته است. کادر تخصصی تأسیسات مورد نیاز مانند
کارخانه برق و مدرسه و نظیر آن ار اتباع غیر اماراتی مانند فلسطینی ها و پاکستانی
ها و هندیها و غیره تشکیل می دهد. همانطور که گفته شد این جمعیت عمدتا بدلیل استخراج
خاک سرخ به این جزیره مهاجرت نمودند و در حال حاضر که چنین فعالیتی نمود زیادی
ندارد آنها نیز بیکارند و امکان فعالیت اقتصادی دیگر نیز برای آنها فعلا وجود
ندارد زیرا شرایط اقلیمی جزیره و جنس زمین و مشکل فضا امکان توسعه فعالیتهای غیر
از شیلات را به آنها نمی دهد. البته بعضی از خانواده ها اقدام به نگهداری و پرورش
یک یا چند بز و مرغ و خروس می نمایند که بیشتر جنبه سرگرمی دارد تا غرض اقتصادی.
این سکنه بطور ماهیانه از دولت امارات
مستمری دریافت می دارند و نیازهای انها نیز با کشتی توسط آن دولت بطور هفتگی تأمین
می شود. فرمانداری ابوموسی به کار ایاب و ذهاب افراد و سرنشینان کشتی و محموله های
آن نظارت بعمل می آورد. برای حضور این گروه در ابوموسی بدون هیچ خاصیت اقتصادی، و
تأمین مستمر نیازمندیها و پرداخت سرانه مستمری به آنها از سوی دولت امارات متحده
عربی، هیچ توجیهی وجود نداشته و ندارد مگر اینکه دولت مزبور با تشویق و ترغیب بر
بقای آنان و تکثیر نسل در جستجوی تهیه سندی برای طرح ادعاهای خود بر جزیره بوده که
در شرایط کنونی آنرا مورد استفاده قرار می دهد؛ تا شاید بدین بهانه دولت ایران و
محافل بین المللی را برپذیرش ادعای خود مجاب نماید. هرچند بنظر نمی رسد که طرح
ادعا در شرایط کنونی از سوی دولت امارات نشأت گرفته از مقتضیات درونی آن کشور باشد
بلکه تعارض بین جمهوری اسلامی ایران و قدرتهای برون منطقه ای حاضر در خلیج فارس
نظیر آمریکا و انگلیس و فرانسه باعث طرح ادعا از سوی امارات بعنوان عامل منطقه ای
آنها در خلیج فارس شده است و الا مقتضیات منطقه ای، رفتار تاریخی، روابط دو جانبه
تثبیت شده بین ایران و امارات، قراردادها و وجود روشهای مسالمت آمیز برای حل مسائل
فی مابین، محلی را برای طرح ادعا بنحوی که به شکل گیری یک بحران منطقه ای منجر شود
باقی نمی گذارد.
جزیره
ابوموسی در قلمرو دریای سرزمینی و در 7 مایلی جنوب شرق خود از ذخایر نفتی برخوردار
است که به حوضه مبارک مشهور می باشد. مالکیت این حوضه بالسویه بین ایران و امارات
تقسیم می شود لکن دولت امارات طبق قرارداد فی مابین به بهره برداری از آن اقدام نموده
و پس از کسر هزینه های بهره برداری، درآمد خالص را بطور مساوی بین دو کشور تقسیم
می نماید. نفت استخراجی از چاهها به یک تانکر بزرگ متعلق به آمریکا که در غرب حوضه
مستقر است منتقل شده و سپس تانکرهای نفتکش از آن بارگیری می نمایند.
ارتباط جزیره
ابوموسی بعنوان یکی از واحدهای تقسیمات کشوری تابع استان هرمزگان با بندرعباس
برقرار می باشد و جابجائی افراد ساکن و مسافرین، بارو محمولات، از طریق هواپیما و
کشتی انجام می پذیرد. خط هوائی بندرعباس- ابوموسی نقش مهمی در تدارک و پشتیبانی
سکنه جزیره به عهده دارد.
2-جزیره تنب
بزرگ:
این جزیره در
47 کیلومتری شمال جزیره ابوموسی و در امتداد زنجیره جزایر ایرانی شرق خلیج فارس که
از هرمز شروع شده و به ابوموسی ختم می شود قرار دارد. فاصله آن به خط مستقیم تا
جزیره قشم 30کیلومتر و تا بندر لنگه 51 کیلومتر و نا ام القوین در ساحل امارات
متحده عربی 80 کیلومتر و تا رأس الخیمه 83 کیلومتر می باشد. این جزیره نیز شکلی
نزدیک به ذوذنقه با قطر حدود4 کیلومتر دارد و بلندترین ارتفاع آن 57متر است. سکنه
بومی این جزیره که قبلاً از بندر لنگه و جاهای دیگر آمده بودند از آن مهاجرت نموده
و تأسیسات آن در حال حاضر مورد استفاده نیروهای نظامی قرار می گیرد. از حیث زمین
شناسی این جزیره نیز وضعیتی مشابه ابوموسی داشته و جزئی از ساختمان زاگرس تحتانی
را در فلات ایران تشکیل می دهد.
3-این جزیره
در 13 کیلومتر غرب جزیره تنب بزرگ قرار گرفته و به تنبو نیز مشهور است. (واژه تنب
در زبان فارسی تنگستانی به معنی تپه می باشد). فاصله تنب کوچک به خط مستقیم از
بندر لنگه حدود 43 کیلومتر و از رأس الخیمه در ساحل جنوبی خلیج فارس حدود
94کیلومتر است. این جزیره مثلثی شکل دارای اضلاعی در حدود 6/1کیلومتر و ارتفاعی در
حدود 35 متر است. تنب کوچک مسکونی نبوده و فاقد منابع آب می باشد. جزایر سه گانه
ابوموسی وتنب بزرگ و کوچک مکمل یکدیگر بوده و تکیه گاهای دفاعی تنگه هرمز و ساحل
ایران راتشکیل داده و از حیث نظامی و استراتژیکی برای جمهوری اسلامی ایران واجد
ارزش بالائی می باشند.
ادامه دارد