نظريه اتحاد آسيايى
اهداف و كاركردها
قسمت چهارم
دكتر محمد رضا حافظ نيا
اتحاد آسيايى مىتواند با هدف تعميق مودّت و دوستى و توسعه همكاريهاى
چند جانبه و نزديك سازى ديدگاهها و كنشهاى بين المللى كشورهاى آسيايى و تقويت
همزيستى مسالمتآميز بين آنها و مقابله با تهديدات مشترك و پاسخگويى به نيازهاى
متقابل بين آنها تشكيل گردد.
براى حصول به اهداف ياد شده، اتحاد آسيايى بايد كاركردها و نقشهاى
متنوع و گستردهاى را به عهده بگيرد و به عبارتى بايد ابعاد فعاليت خود را گسترش
دهد. ايفاى وظيفه براى اتحاد مزبور در زمينههاى زير متصور است:
1-
بازار مشترك اقتصادى :
هر يك از كشورهاى قاره آسيا كاركردهاى اقتصادى ويژه دارند و هر كدام در
يك يا چند زمينه داراى مازاد توليد كالا و خدماتند. از سوى ديگر هر كدام در عين
اين كه در بعضى از توليدات داراى مازادند در ساير زمينهها نياز به مازاد توليد
ديگران دارند و در نتيجه اقدام به صدور كالا و خدمات در موارد مازاد، و ورود كالا
و خدمات در موارد كمبود مىنمايد. اصل مبادله بر اين پايه استوار است. كثرت
كشورهاى قاره آسيا از سويى، و تنوع توليدات كالا و خدمات از سوى ديگر به گونهاى
است كه آسياييها مىتوانند يك نظام مبادله درون قارهاى كالا و خدمات را سازمان
دهند و به نيازهاى يكديگر پاسخ گويند. سازماندهى چنين نظامى مستلزم وجود نهاد
ويژهاى است كه مىتوان آن را “بازار مشترك اقتصادى آسيا” ناميد. اين بازار كه به
عنوان يكى از جلوهها و ابعاد عملى اتحاد آسيايى به وجود مىآيد قادر خواهد بود مکانیزمی
را طراحى و به مورد اجرا گذارد كه بر اساس آن مازاد توليد مواد اوليه صنعتى اعم از
معدنى و كشاورزى و دامى، توليدات صنعتى اعم از سبك و سنگين و استخراجى و مصرفى،
انرژى و توليدات سوختى اعم از نفت و گاز و زغال سنگ و الكتريسيته، مواد غذايى اعم
از كشاورزى و دام و شيلات، خدمات مالى اعم از سرمايهگذارى و پول و بانك و بيمه،
خدمات فنى اعم از صنعت و معدن و حمل و نقل و ساختمان و تأسيسات و ارتباطات، خدمات
فرهنگى اعم از سينما، تئاتر، هنر، ادبيات، نشر كتاب، اطلاع رسانى، خدمات آموزشى
اعم از دانشگاهى و پيش دانشگاهى در همه زمينههاى علمى و فنى و تكنولوژيكى و نيز
آموزشهاى كوتاه مدت و خدمات بهداشتى و طبى، خدمات اجتماعى نظير توانبخشى، ورزش،
محيط زيست و توريسم و غيره بين كشورهاى آسيايى مبادله شود. در واقع هم مازاد توليد
در درون آسيا جذب گردد و هم بدين طريق به نيازهاى متقابل پاسخ داده شود. علاوه بر آن، اين
بازار مشترك خواهد توانست مكانيسمى را براى انتقال مازاد توليد آسيا به قارههاى
ديگر و نيز تأمين نيازهاى قاره آسيا به مازاد توليد ساير قارهها طراحى و به مورد
اجرا گذارد.
2-
تعرفه گمركى مشترك:
با شكلگيرى بازار مشترك اقتصادى، مسأله سازماندهى تعرفههاى گمركى
متنوع كشورهاى آسيايى مطرح مىشود كه خواه و ناخواه بايد به آن توجه شده و
سياستهاى گمركى كشورها به يكديگر نزديك شوند. اتخاذ وحدت رويه گمركى و تشكيل يك
جامعه گمركى ويژه آسيا مىتواند امر مبادله كالا و خدمات و جريان آن را بين
كشورهاى آسيايى تسهيل نمايد. تحقق اين تعرفه مشترك گمركى بين خانواده آسيا از
قِبَل اتحاد آسيايى قابل تحصيل است. همچنين اين سياست قادر خواهد بود ضمن حفظ
استقلال سياست گذارى گمركى كشورهاى آسيا نسبت به مبادلات آنها با ساير قارهها،
ترتيبى اتخاذ نمايد تا رويه گمركى مشتركى براى كشورهاى آسيايى با ساير قارهها
تنظيم نمايد.
3-
توليد و توزيع انرژى:
انرژى يكى از نيازهاى بنيادين و اساسى حيات كشورها و جوامع انسانى است.
كشورى كه نتواند انرژى مورد نياز خود را تأمين نمايد نخواهد توانست گام مؤثرى در
مسير توسعه و رشد خود بردارد. منابع توليد انرژى نيز متعدد است. منابع فسيلى شامل
نفت و گاز و زغال سنگ، منابع هيدرو الكتريك و منابع هستهاى و غيره. منابع سه گانه
ياد شده در بيلان انرژى جهان و قاره آسيا سهم زيادى دارند. بخش عمدهاى از انرژى
فسيلى جهان در قاره آسيا قرار دارد و در زمينههاى توليد انرژى از آب و اتم نيز
قابليتهاى خوبى را داراست. تعدادى از كشورهاى آسيايى توليد كننده انرژى بوده و
داراى مازاد توليد حتى باكاركرد بينالمللى هستند و تعداد زيادى نيز نيازمند انرژى
وارداتىاند. بنابراين تشكيل سازمان توليد و توزيع انرژى در آسيا – كه از جلوههاى
اتحاد آسيايى است – مىتواند اولاً به مبادله انرژى بين كشورهاى آسيايى اقدام نموده و نيازها را در
درون قاره پاسخ دهد. ثانياً توليد كنندگان انرژى آسيا را متّحد نموده و از اين
طريق از منافع ملى آنها در قبال مصرف كنندگان قدرتمند جهان در قارههاى اروپا و
آمريكا دفاع نمايد. ثالثاً خدمات فنى و تكنولوژيك لازم را براى توليد و بهرهورى
بيشتر از منابع انرژى تهيه و در اختيار قرار دهد. رابعاً شبكه مناسب توزيع
انرژيهاى فسيلى (نفت و گاز) و نيروى الكتريسيته را در مقياس قارهاى طراحى و اجرا
كند. خامساً سياستهاى زيست محيطى مناسبى را براى حفاظت از محيط زيست آسيا در قبال
آلودگيهاى ناشى از مواد سوختى تنظيم و به كشورهاى توليد كننده و مصرف كننده انرژى
توصيه كند.
4-
ارتباطات مشترك:
در سايه اتحاد آسيايى امكان ايجاد شبكه ارتباطى و رسانههاى مشترك وجود
دارد، اين شبكه مىتواند شامل ارتباطات مخابراتى، راديو و تلويزيونى و خبرپراكنى،
خبرگزارى، GIS1 سنجش از دور و ماهواره و اطلاع رسانى كامپيوترى باشد. در حال حاضر
مراكز اصلى توليد كننده و پردازش دهنده اخبار و كانونهاى اصلى توزيع خبر و پيام در
سطح جهان در قارههاى آمريكا و اروپا قرار دارند و با كنترل اين شبكه عظيم
اطلاعاتى و مخابراتى، سلطه خود را بر جهان گسترش مىدهند. آسيا نياز به سازماندهى
شبكه مشترك ارتباطى و اطلاعرسانى با بُرد جهانى و بينالمللى و با مشاركت كشورهاى
اين قاره دارد. تا ضمن پاسخگويى به نيازهاى درون قارهاى و مبادله پيامها بين
اعضاى خانواده آسيا، از يك سو تفاهم عمومى آسياييها را افزايش داده و به نزديكتر
شدن و درك آنها نسبت به يكديگر كمك كند و از سوى ديگر با فشارهاى تبليغاتى و رسانههاى اروپا و آمريكا عليه
كشورهاى آسيا مقابله نمايد.
5-
حمل و نقل مشترك:
آسيا در حال حاضر نيازمند شبكه فضايى حمل و نقل منسجم است. چنين
شبكهاى هر چند به صورت ناقص وجود دارد ولى قادر نيست جريان جابجايى و انتقال
كالا، مواد و انسانها را تسهيل نمايد و علاوه بر آن، از انسجام برخوردار نيست.
شبكه حمل و نقل قارهاى آسيا در هوا و دريا و خشكى (ماشين و قطار) بايد طورى طراحى
شود كه چرخش انسانها و مواد را در درون قاره تسهيل نمايد. در همين باره شبكههاى
زير پيشنهاد مىشود:
الف – شبكهكمربندى
زمينىآسيابراى راهآسفالته و راهآهن:
به نحوى كه كانونهاى پكن – اولان باتور، كاشغر – آلماآتا، سمرقند –
دوشنبه، مشهد – زاهدان – كويته، لاهور – دهلى، داكا – رانگون، بانكوك – پنوم پن،هانوى
– هونگ كونك، شانگهاى و پكن را به همديگر پيوند دهد. البته اين شبكه عظيم كمربندى
آسيا در بسيارى جاها وجود دارد و در خصوص راهآهن، شبكه مزبور فقط در دو مسير
كوتاه سرخس به زاهدان و چيتاكونگ به بانكوك قطع است. علاوه بر آن اين شبكه عظيم
بايد به شبكههاى فراقارهاى نظير اروپا و آفريقا نيز پيوند بخورد كه در مسير
شمالى از آلماآتا به مسكو ارتباط برقرار است ولى در مسير جنوبى كه داراى اهميت
بيشترى است اين مسير متأسفانه در محور زاهدان به كرمان در داخل كشور ايران قطع است
و ايران بايد براى پيوند دادن اين دو شبكه بزرگ جهانى، راهآهن مسير كرمان به
زاهدان را در درجه اول و راه آهن مسير سرخس به زاهدان را در درجه دوم احداث نمايد. ايجاد سازمان مشترك حمل و نقل،
راه را براى تمركز همكاريهاى درون قارهاى جهت احداث محورهاى مزبور هموار مىكند.
ب – شبكه كمربندى هوايى:
اين شبكه هوايى بايد كانونهاى اصلى ارتباط، نظير توكيو – پكن، سنگاپور
– بمبئى، كراچى – تهران، دوشنبه و آلماآتا را در درجه اول و پايتختهاى كليه
كشورهاى آسيايى را در درجه دوم به هم پيوند دهد.
6-
داورى مشترك:
همان طور كه قبلاً بيان شد در هر منطقه جغرافيايى اختلافاتى بين كشورها
وجود دارد و امكان دارد تحت شرايطى گسترش پيدا نمايد. بنابراين به منظور توسعه
اتحاد و وحدت بايد زمينههاى توليدِ تنش و اختلاف كاهش يابد. يكى از عوامل عمده
كاهش اختلاف و حل و فصل دعاوى، نهادِ داورى مشترك است كه اتحاد آسيايى ناگزير از
تشكيل آن است و اميد مىرود با تشكيل آن اولاً به اختلافات موجود بين كشورهاى آن
در مقياس قارهاى رسيدگى و حل و فصل شود و از دخالت قدرتهاى سلطهگر فراقارهاى
جلوگيرى به عمل آيد. ثانياً از بروز و ظهورِ تنش و اختلافات جديد نيز ممانعت گردد.
7-
تبادل فرهنگى:
كشورهاى آسيايى زير چتر عمومى فرهنگ مشرق زمين مىتوانند دستاوردهاى
فرهنگى خود را بين همديگر مبادله كنند. مبادله آثار هنرى، فيلم، كتاب، مجله،
روشهاى علمى و تحقيقاتى، استاد و دانشجو و محقق روشهاى آموزشى و تربيتى و ابزارهاى
كمك آموزشى، كتابهاى درسى، اطلاعات جغرافيايى، مردمشناسى و غيره بين خانواده آسيا
باعث نزديكى آنها به يكديگر و تكامل فرهنگ و تمدن آنها خواهد گرديد.
8 –
تبادل تكنولوژى:
خوشبختانه در آسيا كشورهايى وجود دارند كه داراى پيشرفتهترين
تكنولوژيهاى روز جهان بوده و قادر به رقابت با آمريكا و اروپا مىباشند و حتى در
بعضى زمينهها پيشانى علم و تكنولوژى جهان را در اختيار دارند. اين در حالى است كه
اكثر كشورهاى آسيايى به اين تكنولوژىها نيازمندند و براى به دست آوردن آنها به
آمريكا و اروپا روآورده و استقلال سياسى، اقتصادى و فرهنگى خود را به مخاطره
مىاندازند. اتحاد آسيايى مىتواند بازار مبادله تكنولوژى و تربيت نيروى انسانى و
تحصيلات تخصصى و GraduatePost را در داخل قاره آسيا فعّال كند و به تكامل
تكنولوژى و دانش علمى كل آسيا – بخصوص كشورهاى نيازمند – كمك نمايد.
9-
پيمان سياسى و نظامى:
به منظور اتخاذ روشهاى مناسب در برخورد با حوادث جهانى و پاسخگويى
منطقى به معضلات جامعه بشرى و نيز به خاطر حفاظت از منافع جامعه آسياييها در صحنه
روابط بين الملل و اتخاذ مواضع مشترك و صحيح در قبال رويدادهاى جهانى، لازم است
كشورهاى آسيايى پيمان مشترك سياسى را تشكيل دهند تا از اين طريق بتوانند از
سياستهاى سلطهگرانه اروپا و آمريكا و تداوم حاكميت غيرمنطقى آنها بر امور جهان
جلوگيرى كنند.
همچنين به خاطر مقابله با تهديدات امنيتى برون قارهاى براى كشورهاى
آسيايى ضرورت دارد پيمان نظامى آسيا نيز به وجود آيد كه مسلماً با تركيب قدرت
نظامى پراكنده آسيا، نيروى نظامى قدرتمندى توليد خواهد شد كه آمريكا و اروپا را
توان مقابله با آن نخواهد بود. اين پيمان مىتواند به صلح و امنيت بين المللى نيز
كمك مؤثرى كند و با سازماندهى نيروهاى حافظ صلح به حل مناقشات منطقهاى آسيا نيز
كمك كند.
1)G.I.S – Geographical tnFormation System.
(سيستم اطلاعات جغرافيايى)