`
دانستنى هايى از قرآن
نزول قرآن در شب قدر
((انا انزلناه فى ليله القدر مباركه انا كنا منزلين فيها يفرق كل امر حكيم))
(سوره دخان, آيات 3 و 4)
ما قرآن را در شبى مبارك فرستاديم, زيرا همواره هشدار دهنده و انذار كننده بوده ايم. در آن شب مبارك هر امرى طبق حكمت خداوند تنظيم مى شود.
مباركه: مبارك از ماده بركت است. يعنى بسيار سودمند و جاويدان كه از رحمت گسترده الهى برگرفته شده. بركت به معناى افزونى و فراخى و زيادى نعمت و روزى نيز گويند. در آيه مى خوانيم: ((و لو ان اهل القرى آمنوا واتقوا لفتحنا عليهم بركات من السمإ والارض)) اگر مردم قريه ها (شهرها) ايمان آورده و تقوا پيشه خود مى ساختند, بى گمان, از آسمان و زمين بر آنها درهاى بركت و افزونى مى گشوديم.
شب قدر كه در آن قرآن نازل شده, مبدإ تمام خيرات و بركات و سرچشمه نيكى ها و خوبى ها است. شبى است كه مقدرات جهان بشريت با نزول قرآن در آن استحكام مى پذيرد و مشخص مى گردد.
از كجا بدانيم كه ((ليله مباركه)) همان شب قدر است؟
در سوره بقره آيه 185 مى خوانيم: ((شهر رمضان الذى انزل فيه القرآن)) ماه رمضان كه قرآن در آن نازل شد. و در سوره قدر نيز مى خوانيم: ((انا انزلناه فى ليله القدر)) ما آن را در شب قدر نازل كرديم. بنابراين قطعا شب قدر در ماه رمضان است و قطعا قرآن در اين شب نازل شده است.
ولى شب قدر كدام شب از شبهاى ماه مبارك رمضان است؟ از قرآن چنين چيزى مشخص نشده و در احاديث معصومين عليهم السلام نيز اشاره به سه مورد يا بيش از آن شده است, ولى ظن بيشتر اين است كه در دهه آخر ماه رمضان باشد و احتمال بيشتر همان سه شب نوزده و بيست و يكم و بيست وسوم ماه است. ولى به هر حال
بهتر اين است كه انسان هر شب ماه مبارك را به احتمال اين كه شب قدر باشد, به عبادت و قرائت قرآن و دعا و نيايش بگذراند و اين منحصر نباشد به احياى سه يا چهار شب هرچند اكتفاى به آن نيز بسيار ارزنده است.
نزول قرآن:
آنچه از قرآن استفاده مى شود, نزول قرآن بر دو گونه است: 1ـ نزول دفعى و كلى 2ـ نزول تدريجى. نزول دفعى يعنى قرآن بطور كامل در شب قدر بر قلب رسول اكرم(ص) و نزول تدريجى عبارت از نزول قرآن در مدت بيست وسه سال (دوران دعوت) به تدريج و به مناسبت ها و طبق رويدادها.
انا كنا منذرين: ما پيوسته انذار كننده بوده ايم. خداوند مى خواهد بفرمايد كه انذار و هشدار منحصر به قرآن و اسلام نمى باشد زيرا هشدارهاى الهى در طول تاريخ بوده و اين سنت جاويد پروردگار است كه از طريق انبيا و رسل ادامه داشته و پيامبران, ملت ها و امت ها را از نافرمانى و عصيان پروردگار برحذر داشته و انذار نموده اند.
يفرق: فرق يعنى جدا كردن و فصل چيزى از چيز ديگر تا متمايز و مشخص شوند و در مقابل آن ((احكام)) است. پس امر حكيم امرى است كه الفاظش از يكديگر متمايز نباشند.
نزول و انزال: در آياتى كه بحث از نزول دفعى و جمعى قرآن در شب قدر يا در ماه رمضان است, عبارت ((انزال)) آمده و معنايش همان نزول دفعى و تفصيلى در يك جاست.
و در مواردى كه بحث از نزول تدريجى به ميان آمده, عبارت ((تنزيل)) ذكر شده است.
در تفسير على بن ابراهيم از امام كاظم(ع) نقل شده كه در تفسير آيه ((انا انزلناه فى ليله مباركه)) فرمود:
((هى ليله القدر انزل الله عزوجل القرآن فيها الى البيت المعمور جمله واحده ثم نزل من البيت المعمور على رسول الله فى طول عشرين سنه)) ليله مباركه همان شب قدر است كه خداوند قرآن را در آن شب بر ((بيت معمور)) يك جا نازل كرد سپس از بيت معمور در طول بيست سال بر رسول خدا صلى الله عليه و آله نازل شد.
مقصود از بيت معمور چيست؟ مطالب زيادى ذكر شده كه جاى آن اينجا نيست, ممكن است جايى محاذى خانه خدا باشد يا مقصود خود كعبه باشد. به هر حال هر جا باشد, قطعا مد نظر حضرت بوده و پيامبر بدون شك در جريان امر قرار گرفته است.
ضمنا ملاحظه مى شود كه در اين روايت براى نزول دفعى عبارت ((انزل)) آورده و در مورد تدريجى عبارت ((نزل)) به كار برده شده.
محمد بن مسلم از حمران روايت كرده كه از امام باقر عليه السلام درباره اين آيه مى پرسد. امام مى فرمايد: ((آرى! منظور شب قدر است كه هر سال در دهه آخر ماه رمضان تكرار مى شود)). در مورد آيه فيها يفرق كل امر حكيم مى فرمايد: ((در شب قدر از هر سال, تمام امور آن سال كه بايد تا سال بعد جريان داشته باشد و رخ بدهد, چه امر خير و چه امر شر, چه فرمانبرى مردم و چه عصيان و تمرد آنان, چه مولودهايى كه به دنيا مىآيند و چه اجل هايى كه فرا مى رسد, چه رزق و روزىها و چه هر امر ديگرى كه تقدير مى شود.
پس هر چه در آن شب براى آن سال تقدير شود, همان قضاى حتمى است ولى در عين حال مشيت خداوند در آن تصرف خواهد داشت.))
فرا رسيدن ماه مبارك رمضان را به عموم مسلمين بويژه شيعيان تبريك و تهنيت عرض مى كنيم و اميدواريم مومنين هرچه بيشتر توفيق دعا و عبادت و تلاوت قرآن كريم و اعمال خير و اطعام و انفاق پيدا كنند و مورد قبول درگاه الهى قرار گيرد. آمين رب العالمين.