سيره عملى امام خمينى در ماه مبارك رمضان
محمود اكبرى
ماه رمضان شد مى و ميخانه بر افتاد
عشق و طرب و باده به وقت سحر افتاد
افطار به مى كرد برم پير خرابات
گفتم كه تو را روزه به برگ و ثمر افتاد
با باده وضو گير كه در مذهب رندان
در حضرت حق اين عملت بارور افتاد(1)
عالمان ربانى چلچراغ هاى پر فروغى هستند كه در هر عصرى در آسمان علم و عمل مى درخشند و با كسب نور و گرما از خورشيد رسالت و امامت بر زمينيان تجلى مى كنند و آنان را به سوى منابع نور و بركت دودمان وحى رهنمون مى سازند و بر بال عرفان ناب محمدى نشانده به مشكات ملكوت عروج مى دهند.
در ميان آن دين باوران كفر ستيز, چهره محبوب قرن,فقيه تيزبين, سياستمدار خداجو, فيلسوف,عارف,مفسر ژرف انديش, حضرت امام خمينى از موقعيتى ويژه برخوردار است. او با عمرى كه روزها و ساعت ها و لحظه هايش با مراقبه و محاسبه سپرى مى شد صدها آيه قرآن را تجسم و عينيت بخشيد,او مظهر ارزشها قرآن و اهل بيت بود.ماه رمضان براى امام ارزش خاصى داشت, بدين جهت در ماه رمضان ملاقات هاى خود را تعطيل مى كردند تا بهره بيشترى از بركات اين ماه ببرند. ايشان مى فرمودند: ((خود ماه رمضان, كارى است))(2) لذا كارهاى ديگر را كم مى كردند و بيشتر به دعا و قرآن مى پرداختند.
در اين ماه شعر نمى خواندند و نمى سرودند و گوش به شعر هم نمى دادند و دگرگونى خاصى متناسب با اين ماه در زندگى خود ايجاد مى كردند; به گونه اى كه اين ماه را سراسر به تلاوت قرآن مجيد, دعا و انجام مستحبات مربوط به ماه رمضان سپرى مى كردند. (3) غذا بسيار كم مى خوردند حتى در روزهاى بلند و طولانى روزه مى گرفتند اما وقت افطار و سحر آن قدر كم مى خوردند كه خادمشان فكر مى كردند آقا چيزى از غذا(4) نخورده.
عبادت و تهجد
از جمله برنامه هاى ويژه حضرت امام در رمضان عبادت و تهجد بود. امام عبادت را ابزار رسيدن به عشق الهى مى دانستند. و به صراحت بيان مى كردند كه در وادى عشق نبايد به عبادت به چشم وسيله اى براى رسيدن به بهشت نگاه كرد.(5)
اكثر آشنايان امام نقل مى كنند كه از سن جوانى نماز شب و تهجد جزو برنامه هايشان بود.
بعضى از اهل بيت ايشان مى فرمودند: وقتى در ظلمات و تاريكى نيمه شب آهسته وارد اتاق امام مى شدم معاشقه امام را با خدا احساس مى كردم و مى ديدم كه با خضوع و خشوعى خاص نماز مى خواندند و قيام و ركوع و سجود را به جا مىآوردند كه حقا وصف ناپذير بود. با خودم فكر مى كردم كه شب امام حقيقتا ليله القدر است اين حالات امام نه يك شب و دو شب بلكه يك عمر برقرار بود, گفته اند كه پنجاه سال نماز شب امام ترك نشد. يكى از اعضاى دفتر ايشان در اين باره مى گويد: پنجاه سال است كه نماز شب امام ترك نشده,امام در بيمارى,در صحت,در زندان,در خلاصى,در تبعيد,حتى بر روى تخت بيمارستان قلب هم نماز شب خواندند.(6)
و اگر شبى موفق به نماز شب نمى شدند فردايش بسيار ناراحت و محزون بودند از مرحوم آيه الله مصطفى خمينى (ره) نقل شده كه مى فرمودند: ديدم آقا (امام) در اتاق خود هستند و صداى گريه ايشان بلند است از مادرم پرسيدم چه شده كه آقا گريه مى كنند مادرم فرمودند ايشان در شبى كه موفق به نماز شب و راز و نياز با خدا نشود چنين حالى را دارد.(7)
امام توجه خاصى به نوافل داشته و هرگز نوافل اش را ترك نمى فرمود. نقل شده كه امام در نجف اشرف با آن گرماى شديد هوا ماه رمضان را روزه مى گرفت و با اين كه در سنين پيرى بودند و ضعف بسيار داشتند تا نماز مغرب و عشإ را به همراه نوافل بجاى نمىآوردند. افطار نمى كردند و شبها تا صبح نماز و دعا مى خواندند و بعد از نماز صبح مقدارى استراحت مى كردند.(8) و صبح زود براى كارهايشان آماده مى شدند. (9)
خانم زهرا مصطفوى مى گويد: راز و نياز امام و گريه ها و ناله هاى نيمه شب ايشان چنان شديد بود كه انسان را بى اختيار به گريه مى انداخت.(10)
يكى از برادران پاسدار كه محافظ امام بود مى گفت:امام شبها معمولا دو ساعت به اذان صبح بيدار بودند يك شب متوجه شدم كه امام با صداى بلند گريه مى كنند من هم متإثر شدم كه امام با صداى بلند گريه مى كنند من هم متإثر شدم و شروع كردم به گريه كردن.(11)
يكى از اساتيد قم نقل مى كرد شبى مهمان حاج آقا مصطفى بودم,ايشان خانه جداگانه اى نداشتند و در منزل امام زندگى مى كردند,نصف شب از خواب بيدار شدم و صداى آه و ناله اى شنيدم نگران شدم كه در خانه چه اتفاقى افتاده است حاج آقا مصطفى را بيدار كردم و گفتم ببين در خانه چه خبر است. ايشان نشست و گوش داد و گفت: صداى امام خمينى است كه مشغول تهجد و عبادت است.(12)
و در ماه رمضان اين شب زنده دارى و تهجد وضعيت ديگرى داشت يكى از محافظين بيت مى گويد: در يكى از شبهاى ماه رمضان نيمه شب براى انجام كارى مجبور شدم از جلوى اتاق امام گذر كنم حين عبور متوجه شدم كه امام زار زار گريه مى كردند,هق هق گريه امام كه در فضا پيچيده بود واقعا مرا تحت تاثير قرار داد كه چگونه امام در آن موقع از شب با خداى خويش راز و نياز مى كند.(13)
آخرين رمضان دوران حيات امام به گفته ساكنان بيت از رمضانهاى ديگر متفاوت بود, به اين صورت كه امام هميشه براى خشك كردن اشك چشمشان دستمالى را همراه داشتند,ولى در آن ماه رمضان حوله اى را نيز همراه بر مى داشتند. تا به هنگام نمازهاى نيمه شبشان از آن استفاده كنند.(14)
يكى از محافظين بيت مى گويد: در رمضان سال قبل از رحلتشان بعضى وقتها كه به نزد ايشان مى رفتم مى ديدم كه قيافه شان كاملا بر افروخته است و چنان اشك ريخته اند كه علاوه بر دستمال اشكشان را با حوله پاك مى كردند.
توجه ويژه به قرآن
امام خمينى توجه خاصى به قرآن داشت به طورى كه روزى هفت بار قرآن را مى خواندند.(15)
هر فرصتى كه به دست مىآوردند ـ ولو اندك ـ قرآن مى خواندند بارها ديده شد كه امام حتى در دقايقى قبل از آماده شدن سفره كه معمولا به بطالت مى گذرد قرآن تلاوت مى نمود.(16)
امام بعد از نماز شب اش تا وقت نماز صبح قرآن مى خواند.(17) يكى از اطرافيان امام مى گويد:
امام در نجف چشمشان درد مى كرد به دكتر مراجعه كردند, دكتر بعد از معاينه چشم امام گفت: شما بايد چند روزى قرآن نخوانيد و به چشمتان استراحت بدهيد!
امام خنديد و فرمود:دكتر من چشمم را براى قرآن خواندن مى خواهم چه فايده اى دارد كه چشم داشته باشم و قرآن نخوانم شما يك كارى كنيد من بتوانم قرآن بخوانم. (18)
يكى از همراهان امام در نجف اظهار مى كرد كه امام خمينى(ره) در ماه رمضان هر روز ده جزء قرآن مى خواندند; يعنى در هر سه روز يك دوره قرآن مى خواندند. برادران خوشحال بودند كه توانسته اند دو دوره قرآن را در ماه رمضان بخوانند ولى بعد فهميدند كه امام ده دوره قرآن را ختم كرده اند.(19)
علاوه بر آن هر سال چند روز قبل از ماه رمضان دستور مى دادند كه چند ختم قرآن براى افرادى كه مد نظر مباركشان بود قرائت شود.(20)
گزيده هايى از توصيه هاى امام به مناسبت ماه رمضان
شما در اين چند روزى كه به ماه رمضان مانده به فكر باشيد خود را اصلاح كرده توجه به حق تعالى پيدا نمائيد, از كردار و رفتار ناشايسته خود استغفار كنيد,اگر خداى نخواسته گناهى مرتكب شده ايد قبل از ورود به ماه مبارك رمضان توبه كنيد, زبان را به مناجات حق تعالى عادت دهيد,مبادا در ماه مبارك رمضان از شما غيبتى,تهمتى و خلاصه گناهى سر بزند در محضر ربوبى با نعم الهى و در مهمان سراى بارى تعالى آلوده به معاصى باشيد.شما اقلا به آداب اوليه روزه عمل نماييد و همانطور كه شكم خود را از خوردن و آشاميدن نگه مى داريد,چشم و گوش و زبان را هم از معاصى باز داريد. از هم اكنون بنا بگذاريد كه زبان را از غيبت, تهمت, بدگويى و دروغ نگهداشته, كينه, حسد و ديگر صفات زشت شيطانى را از دل بيرون كنيد.
اگر با پايان يافتن ماه مبارك رمضان در اعمال و كردار شما هيچگونه تغييرى پديد نيامد و راه و روش شما با قبل از ماه صيام فرقى نكرد معلوم مى شود, روزه اى كه از شما خواسته اند محقق نشده است. اگر ديديد كسى مى خواهد غيبت كند, جلوگيرى كنيد و به او بگوييد: ما متعهد شده ايم كه در اين سى روز ماه مبارك رمضان از امور محرمه خود دارى ورزيم و اگر نمى توانيد او را از غيبت باز داريد از آن مجلس خارج شويد,ننشينيد و گوش كنيد, باز تكرار مى كنم تصميم بگيريد در اين سى روز ماه مبارك رمضان مراقب زبان, چشم, گوش و همه اعضا و جوارح خود باشيد.(21) توجه بكنيد كه ماه مبارك را به آدابى عمل بكنيد … فقط دعا نباشد دعا به معناى واقعى اش باشد.(22)
پى نوشت ها:
1 ) امام خمينى,ديوان اشعار (تاريخ سرودن شعر 29 شعبان 1407)
2 ) پا به پاى آفتاب ج1, ص286.
3 ) برداشتهايى از سيره امام خمينى, ج3, ص90.
4 ) همان, ص89.
5 ) رضا مختارى, سيماى فرزانگان, ص220.
6 ) روزنامه جمهورى اسلامى, 2 بهمن 64, ص3, ويژه نامه.
7 ) امام در سنگر نماز, ص83, و هزار و يك نكته حسين ديلمى, نكته129.
8 ) حسين ديلمى, هزار و يك نكته به نقل از كتاب حبيب و محبوب, ص53 و سيماى فرزانگان, ص180.
9 ) رضا مختارى, سيماى فرزانگان,ص 159 و برداشتهايى از سيره امام خمينى (ره),ج 3,ص 99.
10 ) برداشتهايى از سيره امام,ج 3,ص 132.
11 ) همان,ص 286.
12 ) هزار و يك نكته, نكته 104. جلوه اى از خورشيد, ص90.
13 ) برداشتهايى از سيره امام,ج 3,ص 126.
14 ) برداشتهاى از سيره امام,ج 3,ص 126.
15 ) برداشتهايى از سيره امام,ج 3,ص 8.
16 ) همان.
17 ) همان,ص 7.
18 ) پابه پاى آفتاب,ج 1,ص 181.
19 ) سيماى فرزانگان,ص 159و 161 و برداشتهايى از سيره امام,ج 3,ص 8.
20 ) محمد حسن رحيميان, در سايه آفتاب,ص 115.
21 ) جهاد اكبر,ص 44 و محمد رضا اوحدى,روح عرفانى روح الله,ص 95.
22 ) پاسدار اسلام,شماره 100 مورخ 69/1 سال 9,ص 26.