صبر و آزمايش
«لتبلون فى أموالكم و أنفسكم و لتسمعن من الذين أوتوا الكتاب من قبلكم و من الذين أشركوا أذى كثيرا و إن تصبروا و تتقوا فإن ذلك من عزم الأمور»
(سوره آل عمران – آيه 186)
قطعاً شما را در أموال و جانهايتان آزمايش خواهند كرد و بر شما از زخم زبان آنها كه پيش از شما بر آنان كتاب آسمانى نازل شد (أهل كتاب) و از مشركان، آزار بسيار خواهد رسيد و اگر شكيبايي را پيشه خود سازيد و صبر كنيد و تقوا داشته باشيد، سبب نيرومندى و قوت اراده شما در كارهايتان خواهد شد.
لتبلونّ: اين كلمه با لام تأكيد و نون تأكيد ثقيله مؤكد شده است كه معلوم شود بلا و ابتلا براى تمام مؤمنين است و قطعا هر انسانى در طول زندگى خويش مواجه با سختى ها، مصيبت ها و مشكلات فراوان خواهد شد، بالاتر اينكه از اهل كتاب كه دشمنان مسلمانان به حساب مىآيند، و از مشركان، اذيت و آزار زيادى خواهند ديد، و تنها راه چيره شدن بر مشكلات و مصايب زندگى، صبر و تحمل است كه با صبر و شكيبايى تمام مشكلات آسان مىگردد، گو اينكه اگر تقوا را پيشه كنند و بدانند كه تمام اين مصيبت ها و مشكلات، آزمايش الهى است و هر چه بلا بيشتر گردد، اجر و پاداش افزودهتر مىشود (البلاء للولاء)، بى گمان مصيبتها اگر به سنگينى كوه هم باشد، تحملش آسان مىگردد. و اصولا اساس جهان بر امتحان و آزمايش افراد بشر نهاده شده وناگزير پيش آمدهاى ناگوار بر انسان روى خواهد آورد و لذا بايد هر آن، انسان، خود را آماده مقابله با حوادث سخت و ناگوار نمايد و با آنها دست و پنجه نرم كند و خويشتن را با زيستن در ميان سيل بلا سازش دهد. شأن نزول:
شأن نزول آيه چنانكه در تفاسير آمده است چنين است:
وقتى كه مسلمانان از مكه به مدينه مهاجرت كردند و از خانه و آشيانه خود دور گشتند، مشركان قريش، اموال و اثاث زندگى آنان را مورد تجاوز قرار دادند و به تصرف غاصبانه خويش در آوردند، از آن گذشته هر كسى را مىيافتند آزار مىدادند و شكنجه مىنمودند، اعم از شكنجه بدنى و شكنجه روحى. و هنگامى كه مسلمانان به مدينه آمدند در آنجا نيز گرفتار يهوديان گشتند و خصوصا از زخم زبانهاى كعب بن اشرف، شاعر يهودى بد زبان و ناسزاگو، در امان نبودند، كه اين شاعر با شعرهاى دشنام آميز خود مسلمانان را هجو مىكرد و به پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله توهين مىنمود و مشركان را بر ضد آنان مىشوراند، تا جايى كه رسول گرامى اسلام صلى الله عليه و آله و سلم كه الگوى رحمت و شفقت است ناچار دستور قتل آن پليد را صادر كرد و او به كيفر اعمال زشت خود در دنيا پيش از آخرت رسيد و به دست مسلمانان هلاك شد تا در آن عالم نيز مورد خشم و غضب الهى قرار گيرد و به سزاى اعمال خود برسد.
ناگفته نماند كه اين آيه مخصوص آن زمان و آن حادثه نيست بلكه خبر از يك سنت الهى تغيير نا پذير مىدهد كه تمام انسان ها در تمام عصرها و زمانها بايد مورد آزمايش و امتحان قرار گيرند و نه تنها در اموال و جانهاى خويش كه حتى از شكنجه هاى معنوى و جسمى دشمنان اسلام در امان نخواهند بود و راه چاره اين است كه انسان در برابر مشكلات – هر چند فروان باشد – به خاطر خدا و براى خدا، صبر و تحمل كند و استقامت را از دست ندهد. و اين از مسائل طبيعى و بديهى است زيرا انسان به هيچ وجه نمىتواند جلوى ورود مصيبت هاى سهمگين و بلاهاى طبيعى و غير طبيعى را بگيرد، پس انسان عاقل چاره اى جز صبر و تحمل ندارد،حال اگر اين صبر قرين با تقوا باشد يعنى ضمن اينكه خود را براى آن همه تيرهاى بلا آماده سازد، آن را براى خدا و در راه رسيدن به رضايت و خشنودى او، تحمل كند، قطعا پاداش زيادى خواهد داشت و با تقوا، مشكلات آسان مىگردد، و لذا در اين آيه كريمه مؤمنين را امر به صبر و تقوا مىكند كه با اين دو بال، مؤمن مىتواند به عرش نزديك شود، از اين روى آن را به عنوان “عزم الأمور” معرفى مىنمايد كه كنايه از محكم كارى و نفوذناپذيرى دارد.
بدينسان مىبينيم مؤمنان صدر اسلام بسيار تحمل مىكردند و اذيت و آزار دشمنان خدا را با دل و جان خريدار بودند، زيرا در راه هدف، تحمل مصيبت، شيرين و گواراست، گو اينكه هر چه ما مصيبت و سختى ببينيم، در مقابل آن مصيبت هايى كه بر مسلمانان آن دوران وارد مىشد بسيار اندك و ناچيز است و خود رسول اكرم صلى الله عليه و آله و سلم آنقدر در برابر اذيت مشركان و كفار صبر كرد كه فرمود: “ما أوذى نبى مثل ما أوذيت” – هيچ پيامبرى به اندازه من اذيت و آزار نديده است.
از اين آيه مباركه نتيجه مىگيريم كه: مشكلات و مصيبت ها براى همه است «فإنهم يألمون كما تألمون و ترجون من الله ما لا يرجون» و نه تنها مسلمانان كه حتى كفار و دشمنان خدا نيز در دنيا سختى هاى زيادى مىبينند، با اين تفاوت كه آنان هيچ اميدى ندارند ولى مسلمين به خداى خود اميد وار هستند و همين اميد است كه انسان را آبديده و با صلابت مىكند و گرفتاريهايش را چون عسل مصفّى مىگرداند. اين اميد همان تقوا است كه سنگرى است محكم و نيرومند در برابر بلاهاى روزگار.
عزيزان: در اين دوران پر خطر، پيوسته منتظر بلا باشيد و هرگز شكيبايى را از دست ندهيد و هيچ وقت زبان به نا شكرى و شكايت نگشاييد كه با صبر و شكر، مشكلات آسان بلكه بر طرف مىگردد، و اگر هم آمد، در راه خدا خوش آمد. باشد كه خداوندشما را همراه با صابران و شاكران ثبت نمايد. آمين رب العالمين. پاورقي ها:
