پاداش ده برابر «من جاء بالحسنة فله عشر أمثالها و من جاء بالسيئة فلا يجزى الا مثلها و هم لا يظلمون» (سوره انعام ج آيه 160).
هر كس كار نيكى بياورد، ده برابر آن خواهد داشت و هر كس كار بدى بياورد جز برابر آن، كيفرش ندهند و هرگز به آنان ظلم و ستم نشود.
خداوند پيوسته بر انسانها منت مى نهد و آنان را در برابر كار خيرى كه انجام مى دهند، اعمّ از واجب و مستحب، پاداش افزونتر عطا مى فرمايد و از سوئى ديگر، اگر كسى كار بدى انجام دهد، تنها به اندازه كا ربدش كيفر مى گيرد نه بيشتر.
و چنانچه در اين آيه مى خوانيم كار خير و نيكو را ده برابر پاداش مقرر كرده هرچند گاهى ممكن است از اين تعداد نيز بالاتر رود. توجه كنيد در آيه اى ديگر مى فرمايد:
«و مثل الذين ينفقون أموالهم فى سبيل الله كمثل حبة أنبتت سبع سنابل فى كل سنبلة مائة حبة و الله يضاعف لمن يشاء» آنان كه اموالشان را در راه خدا انفاق مى كنند مانند دانه اى است كه هفت خوشه از آن بر مى آيد و در هر خوشه اى صد دانه ديگر وجود دارد و همانا خداوند به هر كس بخواهد پاداش بيشترى مىدهد( از اين آيه معلوم مى شود حسنه انفاق در راه خدا تا هفتصد برابر پاداش دارد و باز هم در ادامه آيه كلمه “يضاعف” آورده است كه معلوم مى شود همچنان در حال افزايش است.
در آيه ديگرى مى فرمايد: “فأما الذين آمنوا و عملوا الصالحات فيوفيهم أجورهم و يزيدهم من فضله” پاداش مؤمنانى كه كار نيك انجام داده اند را به نحو كامل ج بدون كم و كاست ج عطا مى كند سپس با فضل و كرمش، پاداش زيادترى به آنها مى دهد كه اين زيادى تعيين نشده است. ولى در آيه مورد نظر مقدار افزايش حسنه را ده برابر به طور مشخص تعيين نموده است. معلوم مى شود هر حسنه اى ده برابر قطعا پاداش و مزد دارد ولى گاهى به برخى از بندگان، طبق نيت ها و انگيزه هاشان، بدون حساب، پاداش مى دهد.
پس آنچه مسلم است اين كه خداوند از نظر لطفى كه بر بندگانش دارد، هر حسنهاى را تا ده برابر زيادتر مى كند ولى بديها را به اندازه خود آن، سزا مى دهد.
البته واضح است كه هيچ كس حقى بر خدا ندارد و ما در برابر آن همه نعمت كه به ما داده است، بايد همواره كار خوب داشته باشيم و بايد واجبات و تكاليف شرعيه را به نحو احسن انجام دهيم تا شايد بتوانيم مقدار بسيار ناچيزى را از آن همه نعمت هاى فراوان و سترگ، شكرگزار باشيم. پس بر خداوند وتجب نيست كه به ما پاداش دهد چه رسد به اينكه ده برابر باشد ولى از آنجا كه لطف خداوند بى كران و نامتناهى است لذا ما در برابر اين درياى بى كران كرم و رحمت حق قرار گرفته ايم واز آن همه لطف برخوردار شده ايم تا شايد كسى قدر شناس باشد.
مطلب ديگرى كه لازم است به آن اشاره شود اين است كه اين لطف و كرم، تنها شامل كسانى است كه ولايت داشته باشند، پس اگر كسى ولايت على و فرزندانش را نداشته باشد نبايد چشمداشت چنين پاداشى در سر بپروراند.
در تفسير برهان راوى نقل مى كند كه در مجلس امام صادق عليه السلام نشسته بودم، شخصى از حضرت تفسير اين آيه را پرسيد و ادامه داد: آيا اين آيه شامل كسانى مى شود كه با ولايت آشنائى ندارند ؟ حضرت قاطعانه فرمود: اين آيه مخصوص مؤمنين است. و مؤمن در روايت امامان بر كسى اطلاق مى شود كه پيرو على و فرزندانش عليهم السلام باشد.
نكته ديگرى كه لازم است به آن اشاره شود تفاوت پاداش دنيوى و اخروى است يعنى ما نمى توانيم پاداش اخروى را با عقلهاى ناقص خود تصور كنيم. و اين كه خداوند در اين آيه پاداش را ده برابر بيان فرموده، نمى دانيم اين واحد پاداش چيست ؟ و لذا مى بينيم در مواردى آن را اضعافا مضاعفه بيان مى كند و گاهى به دانه گندم تشبيه مى كند كه تا هفتصد برابر مى شود و يا اينكه مى فرمايد: “و يضاعف لمن يشاء” يا واژه “و زياده” مى آورد، تمام اينها دلالت دارد بر اينكه واحدى كه در نظر ما متصور است در عالم خداوندى چندين برابر است ولى هرگز قابل توصيف در عالم مادى و با ابزار مادى نيست.
وانگهى كار نيكى كه يك عارف خداشناس يا يكى از اولياى خدا انجام مى دهد، با كار نيكى كه يك بنده معمولى با شناخت بسيار محدود انجام مى دهد متفاوت است و هرگز نمى تواند يكسان باشد هرچند نفس عمل باشد، گو اينكه انگيزه ها و درجه خلوص نيز در هر كس با ديگرى فرق مى كند.
به هر حال در اين آيه ده برابر به طور كلى بيان شده است، كنايه از اينكه اين ده برابر براى همگان است و براى خواص افزايش وجود دارد.
با اين حال برخى از مفسران گفته اند ده برابر كنايه از زيادى است و هرگز انحصارى نمى باشد.
سعدى گويد: نكوكارى از مردم نيك راى يكى را به ده مى فزايد خداى تو نيز اى پسر هر كه را يك هنرببينى زده عيبش اندر گذر به هر حال آنچه لازم به گفتن است اين است كه عارفان و اولياى خدا هرگز به طمع اين ده برابر يا آن اضعاف مضاعفه نيستند و اين ما هستيمكه پيوسته چشم به آن نعمتهاى بهشتى دوخته ايم و با اين حال ، اعمالمان اگر هم انجام پذيرد، هرگز به حال و هواى خداشناسان نمى رسد ولى آنها كه عاشق لقاى اويند، او را مىخواهند و بس.
امير عارفان سلام الله عليه مى فرمايد: “ما عبدتك خوفا من نارك و لا طمعا فى جنتك و لكنى وجدتك أهلا للعبادة فعبدتك” من هرگز به طمع بهشتت يا به ترس از دوزخت تو را عبادت نكردم بلكه چون تورا سزاوار عبادت دانستم تو را پرستيدم.
مرحبا آن عشق جمع پاكباز
كه يك از ده مى ندارد هيچ باز
او همى خواهد كه ميرد پيش دوست
نه عوض خواهد نه، جز در بند اوست
كى به ياد او جزا و خدمت است
يا كه اين رنج و آن يك راحتست
شرح اين بايد نوشت از خون دل
نيست جايش در كتاب و در سجل
عشق ميخواهد كاين ميان افشا شود
تا كه عاشق، تند و بى پروا شود
به هر حال اميدواريم اين نويد و آن تهديد موجب اميدوارى عزيزان شود و انگيزه خدمت و كار خير را در آنان محكمتر سازد تا پيوسته به ديگران خدمت كنند و از هر كار نكوهيده اى است دور شوند و همچنان كه نويد خدا را جدى مى گيرند تهديدش را نيز كاملا جدى بگيرند زيرا اگر واحد پاداش براى ما متصور نيست قطعا واحد كيفر نيز قابل تصور و تحمل نخواهد بود. والسلام.
پاورقي ها:
