تحقيق پيرامون قدس و تاريخ فلسطين پاسخهاى درستى به پرسشها درباره اين دو مكان مقدس و ديدگاه صهيونيستها نسبت به آن در اختيارمان مىگذارد.
اين پرسشها را مىتوان اينگونه بيان كرد:
1- اصول اين تاريخ چيست؟ نشانههاى آن چگونه مشخص شده است؟ ميراث يهود در فلسطين چه جايگاهى دارد؟
2- واقعيتهاى قدس و تاريخ آن در طول زمان چيست؟
3- ملت فلسطين چگونه در سايه حكومت اسلامى، آزادى عبادت را براى تمام مؤمنان به قدس فراهم كرد و ضمن خدمت به اماكن مقدسه از آن حمايت و حفاظت نمود؟
تاريخ قدس و فلسطين فقط به هزاره سوم پيش از ميلاد محدود نمىشود بلكه به دورانهاى پيشتر كه در آن انسان داراى فكر و انديشه در فلسطين پديدار شد، باز مىگردد.
اين تاريخ ثمره همسويى انسان در فلسطين با زمان و مكان است.
فلسطين در غرب قاره آسيا و جنوب سرزمين شام قرار دارد كه قلب جهان عرب محسوب مىشود. مساحت آن 28 هزار و 9 كيلومتر مربع يا 10 هزار و 429 ميل مربع است و مشتمل بر منطقه ساحلى در كنار درياى مديترانه، منطقه كوهستانى و دشت و منطقه صحرايى مىباشد.
در اينجا ذكر چند نكته ضرورى به نظر مىرسد:
1- فلسطين به سبب قرار گرفتن در مسير سه قاره آسيا، آفريقا و اروپا از موقعيتى راهبردى برخوردار بوده و حلقه اتصال و مركز برخورد فرهنگها و تمدنها به شمار مىآيد.
2- وضعيت جغرافيايى فلسطين و سرزمين شام و نوع پستى و بلندى زمينهاى آن بسيار حائز اهميت بوده و علاوه بر آن اين سرزمين به سبب قرار گرفتن در كنار مديترانه و دارا بودن كوه و صحرا تقريباً داراى چهار فصل است.
3- فلسطين داراى دو سيستم بدويت و تمدن است و پيوسته مركز برخورد بدوىها و مسافران بوده است. بدين سبب ساكنان بدوى آن با گذشت زمان در روستاها و شهرها اسكان يافتند.
4- مجاورت فلسطين با قديمىترين تمدن هايى كه بشريت آن را مىشناسد يعنى سومرى و بابلى در سرزمين رافدين(عراق) در شرق و تمدن مصر در وادى نيل در جنوب غربى.
اين در حالى است كه اين منطقه از كرت، يونان و ايتاليا از سمت دريا و از سرزمين فارس (امپراطورى ايران) و هند از شرق تأثير پذيرفت و بدين ترتيب بخشى از جاده بين المللى باستانى شد كه از دلتاى نيل آغاز شده و به شط العرب پايان مىيابد.
در اين ميان شهر قدس از جايگاه بسيار ويژهاى برخوردار بوده و بسيارى از علما و دانشمندان آن را مركز زمين مىدانند.
قدس بر روى چهار ارتفاع ساخته شده كه چندين دشت و همچنين شهرها و روستاها در اطراف آن قرار دارد. اين شهر داراى اهميت راهبردى و دينى خاصى مىباشد.
تاريخ قدس و فلسطين، تاريخى مشحون از حوادث و رويدادهاى بىشمار است كه مىتوان آن را به دو بخش قبل و بعد از ظهور اسلام تقسيم نمود.
جايگاه قدس نزد مسلمانان
قدس با اديان آسمانى مرتبط بوده و در دل تمام مؤمنان و معتقدان به اديان الهى جاى دارد. اما ارتباط آن با اسلام و مسلمانان از عمق بيشترى برخوردار است.
قدس از ديرباز جايگاه ويژهاى در انديشه، تاريخ و ميراث اسلامى داشته و مسلمانان آن را مانند فرزند خود مورد سرپرستى و حفاظت قرار دادهاند.
اين شهر نه فقط در اسلام بلكه در تمام اديان آسمانى مورد تقديس و احترام بوده و مىباشد. خلفا، امرا، علما و صالحان در آن به ساخت مسجد، تكيه، راه، مدرسه و ساير اماكن مشابه پرداختند. تمام اديان در آن براى عبادت آزاد بوده و پيوسته امنيت و ثبات داشته است.
قدس به چند سبب از جايگاه ويژهاى در بين مسلمانان برخوردار است:
1- اين شهر موطن ابراهيم خليل، محل پيامبران، محل نزول وحى و مبعث عيسى(ع) بوده است.
ابن عباس در اين باره مىگويد: پيامبران الهى بيت المقدس را بنا نهاده و در آن سكنى گزيدند. بدين سبب در وجب به وجب آن يك پيامبر نماز خوانده و يا يك ملك اقامت نموده است.
2- قدس اولين قبله مسلمانان و سومين حرم شريف است و پروردگار متعال آن را با ليلة الاسراى رسول و حبيب خود ويژگى خاصى بخشيد.
پروردگار متعال در قرآن كريم مىفرمايد: سبحان الذى اسرى بعبده ليلا من المسجد الحرام الى المسجد الاقصى الذى باركنا حوله لنريه من آياتنا انّه هو السميع البصير.
پيامبر گرامى اسلام نيز فرمودند: لاتشد الرحال الّا الى ثلاثه مساجد مسجدى هذا و مسجد الحرام و المسجد الاقصى.
3- قدس كليد كعبه و مزار رسول(ص) است.
4- اين شهر پايتخت فلسطين و موزه آثار دينى است كه به مدت 13 قرن جمع آورى شده و نقطه اتصال كشورهاى عربى و منارهاى است كه نور هدايت و خير از آن ساطع مىشود.
مسلمانان پيوسته قدس را مورد حمايت قرار داده و هرگز تفاوتى ميان اديان آسمانى در آن و همچنين پيامبران قائل نشدند. در اين شهر انواع مساجد، كليساها و معابد مشاهده مىشود و نام پروردگار بر زبان مردم جارى است.
يكى از قديمىترين آثار قدس كه براى مسلمانان از اهميت خاصى برخوردار است، مسجد سليمان مىباشد. در اين مكان قبة السلسله در كنار قبة الصخره قرار دارد. قبة السلسله منتسب به حضرت سليمان بن داود(ع) است و بر روى محراب آن نوشته شده است: يا داوود انا جعلناك خليفة فى الارض فاحكم بين الناس بالحق.
مسلمانان مسجدى را در اين مكان برپا كردند كه “مقام نبى داوود” نام دارد و كليددارى آن را يك خانواده مسلمان بر عهده گرفت. برخى مورخان معتقدند كه اين مقام قبر نبى داوود(ع) است.
در داخل حرم دو مسجد عظيم قرار دارد. مسجد ديگر كرسى سليمان نام دارد كه در هر دو نماز اقامه مىشود. علاوه بر آن آثارى كه در خارج بيت المقدس قرار دارد و يكى از مشهورترين آن مقام نبى ابراهيم(ع) در شهر الخليل است كه مسجد بزرگى نيز در آن واقع شده است.
مسلمانان هرگز آسيبى به آثار مسيحيان در اين شهر وارد نكرده و هرگز آن را مورد بىحرمتى قرار ندادند و اين اماكن در دورانهاى مختلف در دست خود مسيحيان بوده است.
در اين ميان مسلمانان در طول تاريخ اسلامى و حاكمان مسلمان فقط در حال ساخت و ساز و يا بازسازى بناهاى قديمى در قدس بوده و اهتمام ويژهاى به آن ورزيدهاند.
در دوران امويان، عبدالملك بن مروان براى ساخت مسجد الصخره خراج 7 سال مصر را اختصاص داد و نام وى بر گنبد مسجد با تاريخ ساخت يعنى سال 72 هجرى حك شد.
پس از آن خلفا و امرا يكى پس از ديگرى به تزيين و نوسازى آن پرداختند تا جايى كه به گفته يكى از مورخان غربى به يكى از زيباترين بناهاى موجود و مساجد تاريخ تبديل شد.
عبدالملك مسجد الاقصى را ساخت و فرزندش وليد آن را تكميل كرد. پس از وى اين مسجد در دوران امرايى كه يكى پس از ديگرى به قدرت رسيدند نوسازى و تزيين و فرشهاى گران قيمتى در آن قرار داده شد. از جمله اين افراد مىتوان به صلاح الدين ايوبى، سيف الدين ابوبكر، تقى الدين عمر بن شاهنشاه، نورالدين على و عزيز عثمان اشاره كرد.
مسلمانان از محوطه حرم قدسى، دو مسجد بزرگ و رواقهاى آن به عنوان محل تدريس علوم دينى بهره گرفتند. اكثر حجاج بيت اللّه الحرام نيز هنگام رفتن و برگشتن به زيارت قدس مىآمدند.
روزى از رسول خدا(ص) درباره بيت المقدس پرسيده شد. فرمودند: اين سرزمين محشر و منشر است و نماز در آن مانند هزار نماز در نقاط ديگر مىباشد.
ايشان در جاى ديگر فرمودند: هر كه در بيت المقدس بميرد مانند كسى است كه در آسمان مرده است.
و يا اينكه، كسى كه مىخواهد نقطهاى از بهشت را ببيند به بيت المقدس بنگرد.
در شهر بيت المقدس شمار زيادى از صحابه، تابعين و مجاهدين دفن شدهاند مانند عبادة بن الصامت الانصارى، شداد بن اوس، ام الخير، محمد بن كرام و بكر بن سهيل الدمياطى.
مسلمانان در دورانهاى مختلف 34 مسجد در قدس ساختند كه عمدتا در داخل شهر قديمى قرار دارد.
همچنين استراحتگاه حجاج پاكستانى، استراحتگاه حجاج هندى و استراحتگاه القادريه براى حجاج افغانستان، در هر استراحتگاه مسجد و اتاقهاى خواب ساخته شده است.
در قدس همچنين گورستان هايى وجود دارد كه برخى صحابه، تابعين، علما، مجاهدان و حكام در آن دفن شدهاند مانند: فيروز الديلمى، سلامة بن قيصر، ذاالاصبع و ابامحمد البخارى.
مسلمانان در كنار اين اماكن، 56 مدرسه نيز احداث كردهاند كه پذيراى علماى شهر و ساير نقاط است و قرآنها و كتب خطى نادر نگهدارى مىشود.
مسجد الاقصى همچنين داراى كتابخانهاى بزرگ است و علما در گذشته از اندلس، مغرب، مصر، عراق و فارس براى درس و تدريس به آن مىآمدند. در موزه اسلامى آن نيز صندوق بزرگى حاوى يك قرآن خطى وجود دارد كه توسط يكى از ملوك مغرب به طور اختصاصى براى مسجد الاقصى نوشته شده است.
اكثر اين اماكن اسلامى به جز گورستانها در شهر قديمى موجود است و با يك ديوار باستانى احاطه شده كه آخرين بار سلطان سليمان القانونى در قرن دهم هجرى آن را نوسازى كرد.
مساجد شهر قديمى 868 دنم معادل 868 هزار متر مربع است كه 26 دنم از آن فقط به حرم قدسى اختصاص دارد. اين شهر در واقع موزهاى بزرگ آثار باستانى، ساختمانها، نقوش و از ميناكارىهاى نادرى است كه نمىتوان بر روى آن قيمت گذاشت.
آثار اسلامى باعث شده كه قدس بسيار عظيمتر از اورشليم يهوديان باشد و در رديف مكه و مدينه قرار گيرد. پيامبر گرامى اسلام(ص) نيز در يكى از احاديث خود اين شهر را چهارمين شهر بهشت ناميدند.
بنابر گواهى تمام علماى مسلمان و مسيحى، در اين شهر اثرى مادى و تمدنى از يهوديان يافت نمىشود. لذا چشم پوشى از از اين شهر مقدس در واقع چشم پوشى از مقدسترين مقدسات اسلامى و محروم ساختن آنها از انجام فرايض و شعائر دينى و همچنين خطرى بزرگ براى ساير مقدسات در مكه و مدينه و اوقاف اسلامى است كه هيچ مسلمانى نمىتواند در برابر آن سكوت اختيار كند.
رابطه مسلمانان با قدس در اصل رابطهاى مبتنى بر قرآن، انديشه اسلامى و سنت نبوى است. قدس و مسجد الاقصى براى مسلمانان جهان از ابتدا دو نقطه بسيار مهم بود و بخشى از تمدن و ميراث فرهنگى مسلمانان و همچنين نقطه وحدت ميان ملتهاى عربى و اسلامى در شرق و غرب جهان محسوب مىشود.
در انديشه اسلامى، قدس بخشى از رشد ايمانى و اعتقادى مسلمانان است كه در هيچ شرايطى نمىتوان از آن عدول كرد. لذا تفريط از اين حق حتى اگر با اجماع باشد از نظر اسلام باطل است زيرا قرآن بالاتر از هر اجماعى است.
لذا بايد توجه داشت كه سيطره بر قدس به عنوان مركز معنوى و توحيدى و موقعيت نظامى و سياسى راهبردىاش و گرفتن آن از دست اعراب و مسلمانان به اضمحلال و فروپاشى جهان اسلام مىانجامد و مايه وهن امت و مخدوش شدن كرامت آن است. بدين ترتيب مىتوان به راحتى عمق ارتباط تاريخ اسلام با شهر قدس از نظر معنوى، سياسى و نظامى را دريافت.
در 200 سال گذشته چه بسيار خون مسلمانان كه به خاطر آزاد سازى قدس از دست صليبىها، مغولها و اينك صهيونيستها بر زمين ريخته شد. آن زمان كه امپراطورى عثمانى با بيرون ريختن پرتغالىهاى اشغالگر از سواحل اسلامى و دور كردن خطر از بيت المقدس بر درياى مديترانه مستولى شد. پس از مدتى ناپلئون، مصر و سپس فلسطين را مورد تاخت و تاز قرار داد و سالها بعد يعنى در سال 1948 ميلادى تاريخ تكرار شد تا قدس و فلسطين محور جنگ ملتهاى عربى و اسلامى با حمله صهيونيستها باشد.
اين درگيرى پس از اشغال كامل فلسطين و همچنين اشغال صحراى سيناى مصر و بلندىهاى جولان سوريه در سال 1967 ميلادى به اوج خود رسيد و موضوع قدس به موضوع اول تمام ملتهاى عربى و اسلامى تبديل شد.
اما از آن زمان به بعد صهيونيستها براى محو نام قدس از نقشه جهان دست به انهدام تدريجى آثار تاريخى آن و احداث ديوارى بتونى به نام ديوار حائل زدند تا آغازى براى يهودى سازى اين شهر و حذف نقش تاريخى و معنوى آن براى مسلمانان باشد چرا كه رژيم اشغالگر قدس و صهيونيسم بين الملل نمىتوانند حضور ملتى داراى ريشههاى عميق تاريخى، تمدن كهن و ميراث فرهنگى غنى با آداب و رسوم اسلامى يعنى ملت فلسطين را در اين سرزمين تحمل كنند.
پاورقي ها:
