حسين عطايي
نامگذاری
چهار سال پیاپی در حوزه اقتصاد از طرف مقام معظم رهبری، نشان‌دهنده اهمیت آن در
مرحله کنونی کشور است. در شرایطی که کشورهای غربی با ارایه مدل‌های قلابی از
پیشرفت در دنیای اسلام تلاش می‌کنند بدیل‌های جایگزینی را ایجاد کنند، تمرکز بر
اقتصاد، اهمیت دوچندانی پیدا کرده است. مسلما مکتب جان‌بخش اسلام ظرفیت پاسخگویی
به همه نیازهای مادی و معنوی بشر است و اثبات و عملیاتی کردن این امر امروز بر عهده
جمهوری اسلامی ایران است که به الگوی جهان اسلام تبدیل شده است.
حضرت آیت‌الله
خامنه‌ای در تبیین نامگذاری امسال به عنوان سال تولید ملی، حمایت از كار و سرمایه
ایرانی خاطرنشان فرمودند: «جمع‌بندی از حركت خوب كشور به سمت اهداف والا و امكانات
و شرایط موجود و همچنین تمركز بدخواهان نظام اسلامی بر مسائل اقتصادی، نشان می‌دهد
كه حمایت از تولید ملی یك نیاز ضروری در شرایط كنونی است».(1)
رهبر معظم
انقلاب در سخنانی با اشاره به وجود فرهنگ ناصحیح استفاده از كالای خارجی در جامعه،
نقش صدا و سیما را در فرهنگ‌سازی استفاده از تولید داخل بسیار مهم ارزیابی و تأكید
كردند: «فرهنگ‌سازی برای مصرف كالاهای ساخت داخل، نیازمند تفكر، مطالعه، نگاه عمیق،
برنامه‌ریزی و در نظر گرفتن ابعاد روانشناختی اجتماعی این موضوع است كه صدا و سیما
و دیگر دستگاه‌های تبلیغاتی، باید در این خصوص اهتمام جدی داشته باشند».(2)
برآورده شدن
خواست رهبر معظم انقلاب، به برنامه‌ریزی و همت عالی عوامل زیادی بستگی دارد که طیف
وسیعی از آحاد مردم و مسئولان و نهادهای فرهنگی و رسانه‌ای را شامل می‌شود. بدون
شک توجه به تولید داخلی نیازمند فراهم شدن امکان تولید کالاهایی با کیفیت قابل
قبول و توجه مردم به آنها به معنای ترجیح دادن کالای ایرانی به کالای خارجی است. بررسی
نقش عوامل مؤثر بر تقویت تولید ملی، ابعاد ماجرا را به خوبی روشن می‌کند.
نقش دولت
دولت به عنوان متولی اصلی و مستقیم اداره کشور، نقش برجسته‌ای در کمک به تولید
کالاهای ایرانی دارد. آماده‌سازی بستر مناسب برای تولید که خود به چند متغیر: 1ـ
اصلاح نرخ ارز؛ 2ـ حذف عوامل دست و پاگیر بر سر راه تولید؛ 3ـ در خدمت تولید
قرار دادن نظام بانکی که همواره در خدمت تجارت بوده است و 4ـ اصلاح گمرک، عوامل
زمینه‌ساز برای کمک به تولید هستند.
1 ـ اصلاح
نرخ ارز
در قانون
برنامه چهارم به صراحت تأکید شده است که نرخ ارز باید به اندازه تفاوت نرخ تورم
در داخل در مقایسه با خارج به طور سالانه تغییر کند. به‌رغم وجود تورم دو رقمی در
تمام سال‌های گذشته بجز سال 89، نرخ ارز تثبیت شد و قدرت رقابت کالاهای داخلی، به
دلیل ارزان شدن کالاهای خارجی عملاً از دست رفت. تغییر نرخ ارز در سال گذشته می‌تواند
به تغییر این شرایط کمک کند، البته نباید از موضوع مهم جلوگیری از تغییرات شدید و
یکباره نرخ ارز چشم‌پوشی کرد و از یاد برد که تغییرات در نرخ ارز باید با برنامه‌ریزی
و به صورت تدریجی انجام شود.
2 ـ آسان‌سازی
تولید
پیچیدگی
غیرمنطقی مجوزهایی که بر سر راه تولیدکننده ایرانی وجود دارد، یکی از عوامل اصلی از
بین رفتن بستر مناسب فعالیت تولیدی سالم است. مقررات زائد و دست و پا گیر، عدم
شفافیت در قوانین و متأسفانه فساد در دستگاه‌های ذیربط، به‌علاوه بروکراسی تنبل
باعث دشوار شدن ورود به بازار تولید شده است. در حالی که ورود به عرصه‌های
بازرگانی و واسطه‌گری به راحتی میسر بوده و درآمدهای بسیار بالاتری نیز دارد و راه‌های
فرار مالیاتی در آن نیز به راحتی میسر است. تغییر این شرایط به‌سرعت امکان‌پذیر
نیست و نیامند برنامه‌ریزی بلندمدت است.
3 ـ نظام بانکی
تردیدی وجود
ندارد که نظام بانکی ایران در خدمت تولید نیست و منابع خود را صرف تجارت می‌کند.
ضمن اینکه در کارکرد آن نیز بحث وجود دارد و از الگوی غربی وارداتی‌ای تبعیت می‌کند
که علما بارها نسبت آن اعتراض کرده‌اند و بسیاری از آنها تأکید دارند که نظام
بانکی کشور ربوی است. آیت‌الله مکارم شیرازی و آیت‌الله مصباح یزدی به‌صراحت تأکید
کرده‌اند که سودهایی که در نظام بانکی کشور رد و بدل می‌شوند، مصداق ربا هستند.
آیت‌الله مکارم شیرازی سود بیش از 4 درصد را در حکم ربا دانسته‌اند.
در شرایطی که
بانک‌ها منابع خود و حتی سپرده‌های قرض‌الحسنه‌شان را صرف تولید نمی‌کنند، نمی‌توان
از آنها انتظار کمک به رشد تولید ملی را داشت. در چنین شرایطی اصلاح نظام بانکی
کشور بر مبنای آموزه‌های اسلامی امری واجب است و دولت باید طرح تحول بانکی را به‌سرعت
آماده اجرا کند. بدون یک نظام بانکی پویا که منابع پولی را در خدمت تولید قرار دهد،
نمی‌توان انتظار داشت که بستر مناسب برای تولیدکننده فراهم شود.
4 ـ گمرک
سالانه حجم
بسیار زیادی از کالای خارجی، بدون عبور از مبادی رسمی و یا با عبور از مبادی رسمی
و تحت عناوینی غیرواقعی و بدون پرداخت حق گمرکی وارد کشور می‌شوند و بازارهای
داخلی را اشغال می‌کنند و باعث حذف کالاهای داخلی می‌شود. عرصه داخلی برای کالاهای
غیرقانونی خارجی باید هم در مبادی ورودی کشور و هم در سطح عمده فروشی و حتی خرده‌فروشی
ناامن شود.
نباید کالای
خارجی در صورت عبور از مرز، در داخل از امنیت تام و تمام برخوردار باشد. با
استفاده از روش‌های نوین رهگیری کالاهای وارداتی، باید مشروع و یا نامشروع بودن
کالای خارجی را در سریع‌ترین زمان ممکن مشخص کرد. ساختار فعلی گمرک در ایران با
اهداف اعلام شده از سوی رهبر معظم انقلاب تطابق ندارد و باید طرح‌های جدی‌ای برای
اصلاح گمرک از طرف دولت فراهم شود.
تولیدکنندگان
تولیدکنندگان
ایرانی باید با تمرکز بر مشتری‌مداری و توجه به مراکز تحقیقاتی، برای ارتقای کیفیت
تولیداتشان در تحقق اراده جامعه برای کمک به رشد تولید داخلی، نقش‌آفرینی کنند.
نمی‌توان از مردم انتظار داشت که به تولید داخلی توجه کنند و در مقابل، کالایی با کیفیت
قابل قبول به آنها عرضه نشود. گرچه انتظار برابری کیفیت کالاهای داخلی با مشابه
خارجی، در گام اول واقع‌بینانه نیست، اما کالای داخلی باید درصدی از کیفیت لازم را
داشته باشد تا بتوان با حمایت هدفمند و دقیق، زمینه افزایش کیفیت آن را فراهم
آورد.
تخصص کافی
موجود در داخل و انبوه جوانان متعهدی که در حوزه‌های هسته‌ای، نانوتکنولوژی، فضایی
و سایر حوزه‌ها درخشیده‌اند، این اطمینان را به وجود آورده است که عملیاتی کردن
دانش موجود در داخل، به رشد صنعتی کشور خواهد انجامید و بستری را فراهم می‌کند که
در پرتو آن تولید ایرانی در سبد کالای مصرفی مردم کشورمان، جایگاه واقعی خود را به
دست خواهد آورد.
نقش مردم و
رسانه‌ها
جولان
تبلیغات کالاهای خارجی در رسانه‌های داخلی و به خصوص در رسانه‌های رسمی کشور، به
هیچ‌وجه پسندیده نیست و رسانه‌های داخلی نباید در برابر تولید داخلی قرار بگیرند و
به ارزشمند جلوه دادن کالاهای خارجی مشغول شوند. متأسفانه جریان تبلیغات در ایران
همواره معطوف به باارزش جلوه دادن مصرف کالای خارجی بوده است. در کنار تبلیغات
مستقیم رسانه‌ای، تبلیغات غیرمستقیم در قالب سریال‌ها و برنامه‌های تلویزیونی برای
کالاهای ساخت داخل نیز به فرهنگ‌سازی صحیح برای مصرف کالای ایرانی کمک خواهد کرد.
رسانه‌های
ارتباط جمعی به دلیل مخاطبان وسیعی که دارند، در این زمینه از نقشی بی‌بدیل و تعیین‌کننده
برخوردارند. رسانه‌های تصویری در این میان جایگزین ندارند و قدرت آنها از رسانه‌های
چاپی و سایبری بیشتر است. به دلیل انحصار رسانه‌های تصویری در ایران به صدا و سیما،
این نهاد جایگاه ویژه‌ای دارد که با هیچ نهاد دیگری قابل مقایسه نیست.
اگر مردم با
این واقعیت آشنا شوند که انتخاب کالای ایرانی به معنای ایجاد اشتغال برای خود آنها
و نزدیکانشان و سایر هموطنانشان است و تفاخر به کالای خارجی و مصرف آن،
بیکاری به دنبال دارد، در اولویت‌های خود تغییر ایجاد می‌کنند و درخواهند یافت که مصرف
متظاهرانه به معنای از بین رفتن منافع شخص و جامعه است و طبیعی است که کسی نمی‌خواهد
منافع جامعه را قربانی تفاخر به کالای ساخت بیگانه کند.
پي‌نوشت‌ها:
1ـ دیدار با برخی از مسئولان قوا ـ 15 فروردین
91.
2ـ همان.
سوتيترها:
اگر مردم با این واقعیت آشنا شوند که
انتخاب کالای ایرانی به معنای ایجاد اشتغال برای خود آنها و نزدیکانشان و سایر
هموطنانشان است و تفاخر به کالای خارجی و مصرف آن، بیکاری به دنبال دارد، در
اولویت‌های خود تغییر ایجاد می‌کنند
تولیدکنندگان ایرانی باید با تمرکز
بر مشتری‌مداری و توجه به مراکز تحقیقاتی، برای ارتقای کیفیت تولیداتشان در تحقق
اراده جامعه برای کمک به رشد تولید داخلی، نقش‌آفرینی کنند. نمی‌توان از مردم
انتظار داشت که به تولید داخلی توجه کنند و درمقابل، کالایی با کیفیت قابل قبول به
آنها عرضه نشود.