«دویله«ای در قفقاز جنوبی
عطا بهرامی
جمهوری آذربایجان در سال‌های اخیر روابط
خود را با رژیم اسرائیل و آمریکا بشدت گسترش داده است. این گسترش روابط، محدود به
حوزه‌های امنیتی و اقتصادی نبوده و به حوزه‌های فرهنگی نیز کشیده شده است، به طوری
که تبعیت از خواست‌های اسلام‌ستیزانه اسرائیل و آمریکا به راهبرد اصلی دولت الهام علیف
تبدیل شده است. قوانین ضداسلامی در این جمهوری حتی در کشورهايی با رویکرد فاشیستی
اتحادیه اروپا نیز وجود ندارد؛ ممنوعیت پخش اذان و حجاب، اوج رویکرد ضداسلامی نظام
حاکم را نشان می‌دهد. تعریف راهبردی منافع با آمریکا و اسرائیل باعث همکاری کامل و
همه‌جانبه با آنها از طرف دولت الهام علیف شده است.
همکاری‌های امنیتی و نظامی دولت علیف با
رژیم صهیونیستی به صورت چراغ خاموش از مدت‌ها پیش آغاز شده است. اگرچه در فوریه 2012
میلادی خبر قرارداد خرید سلاح به ارزش 1.6 میلیارد دلاری بین جمهوری آذربایجان و اسرائیل
رسانه‌ای شد، اما سابقه همکاری‌های آنها به مدت‌ها پیش بازمی‌گردد. جمهوری
آذربایجان از معدود کشورهای اسلامی است که با رژیم صهیونیستی روابط کامل دارد، به طوری
که در سال 2009 سفارت تل آویو در باکو افتتاح شد. البته روابط آنها عملاً از سال
1992 آغاز شده بود. مقام‌های این جمهوری هدف از روابط وسیع با اسرائیل را افزایش
رشد اقتصادی به دلیل ورود سرمایه‌های یهودی غربی می‌دانند.
علی‌رغم اینکه این جمهوری رشد اقتصادی بالای
20 درصدی را نیز در 10 سال گذشته تجربه کرده است، اما توزیع درآمد در این کشور به
مانند سایر کشورهایی که خود را در معرض سرمایه‌داری بین‌المللی قرار داده‌اند،
فاجعه‌بار است. آخرین آمارهای مربوط به ضریب جینی این کشور مربوط به سال 1996 است
و پس از آن آماری اعلام نشده است. از آنجا که ضریب جینی فاصله طبقاتی را نشان می‌دهد،
عدم اعلام آمارهای جدید نشان‌دهنده ترس نظام حاکم از علنی شدن واقعیت‌هاست. البته
نباید این واقعیت را از نظر دور داشت که سراب رشد اقتصادی پایدار، خشکیده و در سال
2010 تنها 5 درصد بوده است. آمارهای صندوق بین‌المللی پول نشان می‌دهد که رشد
اقتصادی این کشور در سال 2007، 25 درصد، در سال 2008، 8/10درصد، در سال 2009، 3/9 درصد
و در سال 2010، 5 درصد بوده است.
علی‌رغم این اوضاع وارونه اقتصادی، مقام‌های
جمهوری آذربایجان به جای یافتن راه‌حل عملی برای مشکلات، تنها به گسترش مناسبات
اقتصادی و نظامی با اسرائیل می‌اندیشند. یک مقام صهیونیست که نامش فاش نشده گفته
است که در این قرارداد شرکت صنایع هوا و فضای اسرائیل اعلام کرده که هواپیماهای بدون
سرنشین و سیستم‌های ضدهوایی و موشکی به آذربایجان خواهد فروخت.
برخی از کارشناسان معتقدند که این جمهوری
برای ارتقای جایگاه منطقه‌ای خود و حل مشکلات با ارمنستان که یک سوم خاک این
جمهوری را در اشغال خود دارد به وارد کردن قدرت‌های فرامنطقه‌ای اقدام کرده است.
با این حال تبعیت فرهنگی تمام‌عیار از سیاست‌های اسرائیل با ملاک‌های راهبردی
امنیتی قابل تحلیل نیست. در کشوری که دومین کشور شیعه‌نشین پس از ایران محسوب می‌شود،
تبلیغات ضداسلامی به رویکرد اصلی نظام حاکم تبدیل شده است. در شرایطی که تکیه بر
فرهنگ خودی عامل تقویت انسجام ملی است، دولت علیف اطاعت از تل‌آویو را بر رضایت
مردم ترجیح داده و مدام درصدد خرید تجهیزات نظامی بیشتر است. جمهوری آذربایجان در ادامه
خرید تجهیزات نظامی از رژیم صهیونیستی، 6 موشک‌های دریایی گابریل 522، 10 فروند هواپیمای
بدون سرنشین هرون و سرچر، 10 راکت باراک 8 و تعدادی رادار “Green Pine” خریداری کرده است. ظاهراً
مونتاژ هواپیماهای بدون سرنشین نیز در این جمهوری انجام می‌شود.
فقر، فساد و بی‌عدالتی
علی‌رغم امتیازهای گسترده‌ای که نظام
حاکم تقدیم آمریکا و رژیم صهیونیستی کرده است، منافع این کشور از این همراهی غیر
از انباشتن جیب مقام‌های حکومتی برای مردم چیزی به دنبال نداشته است. فقر گسترده و
نظام سیاسی بسته‌ای که امکان هر اعتراضی را از بین برده ویژگی مهم این جمهوری است.
پدیده تبعیض و استبداد در جمهوری آذربایجان پدیده‌ای مخفی نیست که کشف آن نیازمند
ممارست و تلاش باشد. هر ناظر خارجی که پایش را در این سرزمین بگذارد براحتی متوجه
فقر گسترده و نمایش نظام حاکم برای مخفی کردن آن می‌شود.
روزنامه سوئیسی «نیو زوریخر زایتونگ» (NEUE ZURCHER ZEITUNG) چندی پیش در مطلبی با عنوان «آزادی
و آبادی در جمهوری آذربایجان نمایشی بیش نیست» می‌نویسد: دولت حاکم بر جمهوری آذربایجان
تظاهرات مخالفان را در شهر باکو ممنوع و آن را محدود به منطقه‌ای دورافتاده کرده است.
در جمهوری آذربایجان در حالی که ویلاهای زیادی از سوی ثروتمندان ساخته می‌شود، اکثریت
مردم به گونه دیگری زندگی می‌کنند. در حال حاضر مرکز شهر باکو به یک منطقه مدرن با
آسمانخراش‌ها و مراکز خرید بزرگ تبدیل شده، اما وضعیت در مناطق اطراف این شهر که مردم
فقیر در آنها زندگی می‌کنند بسیار وخیم است و فاضلاب‌های کارخانه‌ها و غیره به آنها
منتهی می‌شود. به همین دلیل اخیراً 3000 نفر در این مناطق دست به تظاهرات زدند. علیف
با ساخت ساختمان‌های مدرن تلاش می‌کند تا ویرانه‌های شهر را از دید عمومی دور کند و
حتی بدتر از آن ساکنان محله‌های فقیر را آواره و خانه‌های آنها را ویران کند و به جای
آنها ساختمان‌های شیک و آسمانخراش بسازد. با یک هزینه سرسام‌آور؛ محله قدیمی شهر باکو
را بازسازی و حمام‌های سنتی، چایخانه‌ها، مساجد و کاروانسراها را ترمیم کرده‌اند. ضمناً
در کنار دریای خزر یک سالن شیشه‌ای عظیمی ساخته اند که گنجایش 2500 نفر را دارد. احداث
این سالن به بهای آواره شدن ساکنان قدیمی این منطقه صورت گرفت. این در حالی است که
هیج شفافیتی در هزینه سرسام‌آور این مراسم وجود ندارد. مهندسان فقط برای ساخت سالن
برگزاری این کنسرت اروپایی هزینه‌ای حدود 200 میلیون دلار را برآورد می‌کنند. این در
حالی است که برای هزینه آماده‌سازی این مراسم با ساختارهای ویژه‌اش، ارقام نجومی پرداخت
شده است.
یک مؤسسه تحقیقاتی مستقل در باکو این هزینه
را حدود 800 میلیون دلار برآورد کرده است. حتی خبرنگاران مستقل در این میان به اسنادی
دست یافته‌اند که حکومت جمهوری آذربایجان برای این نمایش، بودجه طرح‌های آب آشامیدنی
مردم را کاهش داده تا بتواند این پروژه‌های نمایشی را به اجرا درآورد. تظاهرات‌هایی
به خاطر مراسم یوروویژن- برنامه سالانه انتخاب بهترین خواننده اروپا – نیز در شهر
باکو برگزار شد.
این اعتراف روزنامه سوئیسی به اعتراض به
مراسم یوروویژن در کنار تظاهرات علیه فقر و بی‌عدالتی نشان می‌دهد که برای مردم جمهوری
آذربایجان وضعیت معیشتی و اعتقادی هر دو دارای اهمیت هستند.
تمام ثروت‌های این جمهوری مانند کشورهای
عربی حاشیه خلیج فارس به وسیله شخص علیف کنترل می‌شوند. وی که در سال 2003 و پس از
فوت حیدر علیف قدرت را به دست گرفت، در یک رفراندوم فرمایشی در سال 2009 قانون اساسی
را تغییر داد تا بتواند بارها برای ریاست‌جمهوری نامزد شود. انتخابات‌ها با تقلب
گسترده همراه است و معترضان به تقلب در انتخابات به شدیدترین وجه ممکن سرکوب می‌شوند.
جالب اینکه در مجلس این کشور که 125 نماینده دارد یک نماینده از اپوزیسیون حضور ندارد
و همه نمایندگان موجود در آن از وابستگان علیف هستند. الهام علیف فرزند حیدر علیف
از رهبران اتحاد شوروی است. حیدر علیف در سال 1982 به عضویت دفتر سیاسی کمیته
مرکزی حزب کمونیست درآمد و با پیمودن پله‌های ترقی، برای مدت 5 سال معاون رئیس شورای
عالی اتحاد شوروی بود.
فاصله فقیر و غنی در این کشور به دلیل
فساد گسترده در دستگاه حکومتی بسیار زیاد است به طوری که درآمد عظیم نفت و گاز در این
کشور 9 میلیونی فقط به یک قشر کوچک وابسته به حکومت می‌رسد. حتی سازمان‌های غربی
نیز نتوانسته‌اند برغم روابط خوبی که با دیکتاتور حاکم دارند فساد موجود را نادیده
بگیرند، به طوری که در لیست شفافیت بین‌المللی در سال 2011 میلادی، آذربایجان در ردیف
143 در بین 183 کشور قرار گرفته است.
ایالات متحده و سایر قدرت‌های اروپایی که
همواره بر طبل حمایت از دموکراسی می‌کوبند، برغم دیکتاتوری خشن موجود در جمهوری
آذربایجان به دلیل همراهی حاکمیت آن با قدرت‌های غربی روابط گسترده‌ای با این نظام
دارند و چشم خود را بر فساد موجود بسته‌اند. این مدل بسیار به مدل دویله‌های عربی
حاشیه خلیج فارس (مردم عرب شمال آفریقا، کشورهای حاشیه خلیج فارس را نه دولت که
دویله می‌نامند) که متحد کشورهای غربی هستند و در داخل مخالفان را به بدترین وجود
ممکن شکنجه می‌کنند، تبدیل شده است.
سوتیترها:
*مردم عرب شمال آفریقا، کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس را که
متحد کشورهای غربی هستند و در داخل مخالفان را به بدترین وجه ممکن شکنجه می‌کنند، نه
«دولت» که «دویله»(دولتک!) می‌نامند. حکایت وابستگی به رژیم صهیونیستی و فساد شدید
حاکمان باکو نیز موجب شده است که این جمهوری به «دولتک»ی تبدیل شود!
* یک مؤسسه تحقیقاتی مستقل در باکو، هزینه
برگزاری برنامه یورو ویژن را حدود 800 میلیون دلار برآورد کرده است. حتی خبرنگاران
مستقل در این میان به اسنادی دست یافته‌اند که حکومت جمهوری آذربایجان برای این نمایش،
بودجه طرح‌های آب آشامیدنی مردم را کاهش داده تا بتواند این پروژه نمایشی را به اجرا
درآورد.
* در کشوری که دومین کشور شیعه‌نشین پس
از ایران محسوب می‌شود، تبلیغات ضداسلامی به رویکرد اصلی نظام حاکم تبدیل شده است.