بی‌پرده با تاریخ / تیر و مرداد ۱۳۵۸
سید‌روح‌الله امین‌آبادی
تیرماه ۱۳۵۸
تابستان ۵۸ در حالی شروع شد که ایران اسلامی با بحران‌های متعددی دست به گریبان بود. بحران‌سازی اقلیت‌ها در نقاط مرزی کشور از جمله خوزستان و کردستان و نیز مداخلات کشورهای بیگانه از جمله عراق از جمله این بحران‌هاست که در تیرماه ۵۸ با آنها رو به رو بودیم، بحران‌هایی که در ماه‌های بعدی از آنها زیاد شنیده شد. از سوی دیگر مقدمات بررسی و تشکیل مجلس خبرگان قانون اساسی نیز در این ماه ادامه یافت و در مرداد ماه ۵۸ نمایندگان این مجلس با رای مردم انتخاب شدند.
توطئه‌های رژیم بعث عراق علیه ایران
با پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی، رژیم بعث عراق تمام تلاش خود را به کار بست تا از بسط این انقلاب در کشورهای همسایه جلوگیری کند و چون نگران صدور انقلاب به کشور خود بود، تصمیم گرفت پیشقدم شود و ایران را درگیر مشکلات عدیده‌ای سازد. مداخلات روزانه دولت عراق در مرزهای ایران از فرستادن جاسوس گرفته تا آموزش تروریست‌های مرتبط با خلق عرب و نیز حمله‌های گاه و بیگاه به پاسگاه‌های مرزی را باید در این راستا تحلیل کرد.
این اقدامات مه از ماه‌های گذشته آغاز شده بودند تا تیرماه ۵۸ نیز ادامه یافتند تا این که یک سال و دو ماه بعد به دفاع مقدس هشت ساله منتهی شدند. در واقع باید گفت جنگ ایران با رژیم بعث عراق برخلاف تصور همگان، ده سال بود نه هشت سال، زیرا این جنگ از روز اول پیروزی انقلاب آغاز شده بود و تنها در شهریور ماه ۵۹ به جنگی سراسری ختم شد.
در ادامه، روزشمار مداخلات رژیم بعث عراق در مرزهای ایران در تیرماه ۵۸ را بررسی می‌کنیم.
پاسداران مرزی سپاه مستقر در مرزهای غرب کشور در تاریخ ۵ تیرماه، ۶ هزار تفنگ روسی را که به طور قاچاق وارد خاک کشور شده بود توقیف و عوامل قاچاق سلاح را بازداشت کردند. این سلاح‌ها از عراق وارد کشور شده بودند.(۱)
در همین روز ۶ جاسوس عراقی در راه آبادان و خرمشهر دستگیر شدند.(۲)
همزمان دولت عراق، خوزستان ایران را عربستان نامید و این اقدام صدام به‌شدت از سوی جمهوری اسلامی مورد اعتراض قرار گرفت. وزارت امورخارجه در بیانیه‌ای تذکر داد که تغییر نام‌های جغرافیایی، جز یک بازی بی‌اثر سیاسی چیز دیگری نیست و طرح این‌گونه مسائل و ایجاد جنجال علیه جمهوری اسلامی ایران تنها به نفع دشمنان اسلام و اعراب تمام می‌شود.(۳)
جنگ‌طلبی حزب دموکرات در کردستان
با پیروزی انقلاب مرزهای غربی کشور از آذربایجان غربی گرفته تا کردستان و کرمانشاه و همچنین خوزستان با توطئه شرق و غرب متشنج شد.
در این میان وضع کردستان با بقیه نقاط کشور تفاوت داشت. با تحریک عوامل سابق ساواک که بعد از انقلات، خود را انقلابی نشان می‌دادند، از جمله عزالدین حسینی، گروهی برای جدایی کردستان از ایران در پوشش خودمختاری اسلحه برداشتند و به پادگان‌ها و مراکز مهم اداری حمله کردند.
در تاریخ ۳ تیرماه گروهی ناشناس به شهربانی مهاباد حمله و افراد شهربانی را خلع سلاح کردند. در این حمله، افراد شهربانی با مهاجمان همکاری کردند و اسلحه‌های خود را بر زمین گذاشتند!( ۴)
در تاریخ ۷ تیر ماه همین سال نیز گروهی از ضدانقلاب با این بهانه که «چرا شهربانی با مردم مقابله کرده است» و در واقع به این دلیل که «چرا نیروهای انتظامی از شهر محافظت می‌کنند» اعتراضات خود را گسترش دادند و بانک‌ها و مغازه‌ها را به تعطیلی کشاندند. در همین روز از ارومیه هم گزارش رسید که که هیچ‌گونه وسیله نقیله‌ای از این شهر به سمت پیرانشهر حرکت نمی‌کند و جاده ارومیه ـ پیرانشهر عبور و مروری ندارد.( ۵)
مرداد ماه ۵۸
روند تحولات در مرداد ماه ۵۸ به‌سرعت پیش می‌رفت. انقلاب اسلامی که در ۲۲ بهمن‌ماه سال قبل به یپروزی رسید و در ۱۲ فروردین ماه ۵۸ جشن پیروزی جمهوری اسلامی را برگزار کرد، به سمت نهادسازی و تصویب قانون اساسی پیش رفت.
برگزاری انتخابات مجلس خبرگان برای تدوین قانون اساسی شاید مهم‌ترین خبر مردادماه ۵۸ بود. از سوی دیگر در این ماه که مصادف با ماه مبارک رمضان نیز بود، امام خمینی در پیامی آخرین جمعه ماه مبارک را روز قدس نامیدند تا امت اسلام برای آزادی قدس شریف به پا خیزند.
برگزاری اولین نماز جمعه به امامت آیت‌الله طالقانی
در تاریخ ۵ مردادماه سال ۵۸ اولین نمازجمعه تهران به امامت آیت‌الله طالقانی برگزار شد. آیت‌الله طالقانی در جای جای خطبه‌ها بر نقش محوری امام خمینی تأکید کرد و پیام انقلاب را به گوش جهانیان رساند. ایشان در بخشی از خطبه‌های نماز جمعه اظهار داشت: «مگر ما سپاه کم داریم؟ سپاه ما مخصوص به برادران ارتش ما نیست. زن و مرد، کوچک و بزرگ، سپاه اسلام و پاسدار اسلام است. استعمار بیاید جلو، قشونش را بیاورد جلو، حالا که از پشت پرده می‌آید، آشکار بیاید. یا همه ما می‌میریم یا استعمار را در تمام دنیا دفن خواهیم کرد. اگر به جای خود ننشینید، من پیرمرد، من ضعیف، من مریض مسلسل به دست می‌گیرم و پشت تانک می‌نشینم. امام خمینی هم پشت تانک می‌نشیند».
آغاز به کار مجلس خبرگان قانون اساسی
در تاریخ ۱۲ مرداد ۱۳۵۸ انتخابات اولین دوره مجلس خبرگان قانون اساسی با حضور گسترده مردم برگزار شد. صرف‌نظر از رفراندوم تعیین نوع نظام که فروردین ماه برگزار شد، این نخستین انتخابات از زمان پیروزی انقلاب به شمار می‌آمد. نمایندگان مجلس خبرگان مأمور بودند تا پیش‌نویس قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران را مورد بررسی نهایی قرار دهند.
با تصویب لایحه قانون انتخابات برای تشکیل مجلس خبرگان قانون اساسی توسط هیئت دولت و شورای انقلاب، در نهایت روز جمعه دوازدهم مرداد ۱۳۵۸ به عنوان تاریخ برگزاری انتخابات خبرگان قانون اساسی، اعلام و انتخابات با شرکت گسترده مردم برای انتخاب ۷۵ نماینده برگزار شد.
براساس آنچه وزارت کشور اعلام کرد در سراسر ایران حدود ۱۸ هزار حوزه رأی‌گیری، مأمور اخذ آرای مردم بودند که از این تعداد ۲۲۰۰ حوزه به رأی‌گیری از ساکنان استان تهران اختصاص داده شده بود.
در تهران چهره‌هایی چون آیت‌الله محمود طالقانی، ابوالحسن بنی‌صدر، آیت‌الله حسینعلی منتظری، حجت‌الاسلام گلزاده غفوری، آیت‌الله محمد حسینی بهشتی، مهندس عزت‌الله سحابی، دکتر عباس شیبانی، آیت‌الله موسوی اردبیلی، خانم دکتر منیره گرجی و علی‌محمد عرب در مرحله نخست حائز اکثریت آرا شدند.
سرانجام مجلس خبرگان قانون اساسی در روز ۲۸ مرداد ۱۳۵۸ با پیام امام خمینی افتتاح شد. ۷۵ نفر عضو این مجلس پس از سه ماه تلاش و فعالیت بی‌وقفه، کار تدوین قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران را در ۲۴ آبان ۱۳۵۸ در دوازده فصل و ۱۷۵ اصل و یک مقدمه و مؤخره به پایان رساندند و حاصل کارشان در تاریخ ۱۲ آذرماه ۱۳۵۸ به عنوان اولین قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در یک همه‌پرسی عمومی از سوی اکثریت مردم به تأیید رسید.
تعطیل روزنامه‌های فتنه‌گر
در بعد از ظهر ۱۶ مرداد ماه ۱۳۵۸ با حکم دادستان کل انقلاب روزنامه آیندگان تعطیل شد و مأموران اجرای حکم اداره و چاپخانه آیندگان را مهر و موم کردند. دادستان کل انقلاب در اطلاعیه‌ای در این مورد تأکید کرد: «روزنامه آیندگان با همکاری و سرمایه‌گذاری اسرائیل تأسیس شده بود تا در مقابل تجاوزات رژیم صهیونیستی به اعراب از اسرائیل حمایت کند». در این اطلاعیه همچنین آمده بود: روزنامه آیندگان پس از پیروزی انقلاب با نشر اخبار و تفسیرات و تأویلات غیرواقعی و اعلام تیراژ‌های دروغین و تبلیغات غیرواقعی برای کسب حیثیت اجتماعی و بهره‌مندی اقتصادی، دست اندر کار ایجاد تشتت و تفرق بین اقشار و گروه‌های ملت مسلمان ایران بوده است.( ۶)
پس از تعطیلی آیندگان، روزنامه‌های چلنگر، پیغام امروز و ندای آزادی هم به دلیل فعالیت در جهت تضعیف انقلاب با حکم دادستانی کل کشور تعطیل شدند. رادیو اسرائیل یک روز بعد در گزارشی با انتقاد تند از امام خمینی، توقیف روزنامه آیندگان را یک عمل ضددموکراتیک دانست و گفت: «بدون شک توقیف این روزنامه که روش سازنده‌ای را دنبال می‌کرد مخالف آزادی بیان و قلم و مهم‌تر از آن ضدحقوق بشر است».
اتمام غائله پاوه با پیام انقلابی امام
در شامگاه ۲۲ مرداد سپاه پاسداران و گروهان ژاندارمری پاوه طی پیام‌هائی فوری که به مراکز خود در کرمانشاه فرستاده بودند، اعلام کردند: «پاوه به دست مهاجمان در شرف سقوط است» و از سپاه پاسداران و ارتش استمداد کردند. آنها در این پیام‌ها مدت مقاومت شهر را حدود یک ساعت پیش‌بینی کرده بودند. در پی اعلام این خبر، هیئتی مرکب از دکتر چمران معاون نخست‌وزیر، تیمسار فلاحی فرمانده نیروی زمینی و ابوشریف فرمانده عملیات سپاه پاسداران انقلاب با سه فروند هلی‌کوپتر و مهمات کافی راهی پاوه شدند.
این اوضاع ادامه یافت تا اینکه در شامگاه روز بیست و پنجم مرداد اوضاع شهر جنگ‌زده پاوه به وخامت گرایید و همزمان خبرگزاری پارس به نقل از یک منبع آگاه در نخست‌وزیری نوشت: «وضع پاوه با حمله گسترده مهاجمین که از گروه‌های جلال طالبانی، سالارجاف و پالیزبان به رهبری فرقه دموکرات کردستان تشکیل یافته‌اند، وخیم‌تر شده و عده زیادی از سپاه پاسداران انقلاب و مردم شهر به شهادت رسیده‌اند. بیمارستان شهر به دست مهاجمین سقوط کرده و چند بهیار، پزشک و پاسدار زخمی و کشته شده‌اند و دکتر چمران، معاون نخست‌وزیر نیز در حلقه محاصره مهاجمین قرار دارد. نیروهای کمکی کرمانشاه با یک پل هوایی در حال تقویت محاصره‌شدگان هستند و از تعداد دقیق کشته‌ها و زخمی‌ها اطلاعی در دست نیست. بر اساس اطلاعیه‌ای که دفتر دکتر چمران در اختیار خبرگزاری پارس قرار داد تا آن زمان ۴۰ پاسدار و غیرپاسدار در پاوه به شهادت رسیده و ۱۸ نفر را نیز در بیمارستان سر بریده بودند. هنوز از تعداد کشته‌ها و زخمی‌ها اطلاع دقیقی در دست نیست.»(۷)
اولین روزجهانی قدس
امام خمینی با گذشت نزدیک به ۷ ماه از پیروزی انقلاب اسلامی در ۱۶ مرداد سال ۵۸ در پیامی آخرین جمعه ماه رمضان را روز قدس اعلام کردند. رهبر انقلاب در این پیام از عموم مسلمانان جهان و دولت‌های اسلامی خواستند «برای کوتاه کردن دست اسرائیل و پشتیبانان آن به هم بپیوندند… آخرین جمعه ماه مبارک رمضان را که از ایام قدر است و میتواند تعیین‌کننده سرنوشت مردم فلسطین نیز باشد، به عنوان «روز قدس» انتخاب و طی مراسمی همبستگی بینالمللی مسلمانان را در حمایت از حقوق قانونی مردم مسلمان اعلام نمایند.»( ۸)
با انتشار پیام امام، مسلمانان کشورهای پاکستان، سوریه، بحرین، لبنان، اردن، فلسطین و کویت به این فرمان لبیک گفتند و آمادگی خود را برای حضور در این راه‌پیمایی جهانی اعلام کردند. چند روز پس از این پیام حضرت روح‌الله در جمع گروهی از مردم در شهر مقدس قم اظهار داشتند: «روز قدس» یک روز جهانی است. روزی نیست که فقط اختصاص به قدس داشته باشد. روز مقابله مستضعفین با مستکبرین است. روز مقابله ملت‌هایی است که در زیر فشار ظلم امریکا و غیر امریکا بودند، در مقابل ابرقدرت‌هاست. روزی است که باید مستضعفین مجهز بشوند در مقابل مستکبرین و دماغ مستکبرین را به خاک بمالند. روزی است که بین منافقین و متعهدین امتیاز خواهد شد. متعهدین این روز را روز قدس می‌دانند و عمل می‌کنند به آنچه باید بکنند و منافقین ـ آنهایی که با ابرقدرت‌ها در زیر پرده آشنایی دارند و با اسرائیل دوستی ـ در این روز بی‌تفاوت هستند، یا ملت‌ها را نمی‌گذارند که تظاهرات کنند. روز قدس، روزى است که باید سرنوشت ملت‌هاى مستضعف معلوم شود، باید ملت‌هاى مستضعف اعلام وجود بکنند و در مقابل مستکبرین، باید همان طور که ایران قیام کرد و دماغ مستکبرین را به خاک مالید و خواهد مالید، تمام ملت‌ها باید قیام کنند و این جرثومههاى فساد را به زبالهدانها بریزند.»( ۹)
پی‌نوشت‌ها
۱ـ اطلاعات، ۵ تیر ۱۳۵۸، ص ۲٫
۲ـ جمهوری اسلامی ۵ تیر ۱۳۵۸، ص ۱٫
۳ـ اطلاعات، ۵ تیر ۱۳۵۸، ص ۲٫
۴ـ اطلاعات، ۴ تیر ۱۳۵۸، ص ۲٫
۵ـ اطلاعات، ۷ تیر ۱۳۵۸، ص ۷٫
۶ـ اطلاعات، ۱۷ مرداد ۱۳۵۸، صفحه ۲.
۷ـ کیهان، ۲۸ مرداد ۱۳۵۸، صفحه ۱٫
۸ـ صحیفه امام جلد ۹ ، صفحه ۲۶۷٫
۹ـ صحیفه امام ، جلد ۹ ، صفحه ۲۷۶٫
سوتیتر:
با پیروزی انقلاب مرزهای غربی کشور از آذربایجان غربی گرفته تا کردستان و کرمانشاه و همچنین خوزستان با توطئه شرق و غرب متشنج شد.در این میان وضع کردستان با بقیه نقاط کشور تفاوت داشت. با تحریک عوامل سابق ساواک که بعد از انقلات، خود را انقلابی نشان می‌دادند، از جمله عزالدین حسینی، گروهی برای جدایی کردستان از ایران در پوشش خودمختاری اسلحه برداشتند و به پادگان‌ها و مراکز مهم اداری حمله کردند.