جواد تربتی
از مهم‌ترین شاخصه‌های اولین هسته لشکریان و یاران حضرت مهدی«ع» این است که تعداد آنها ۳۱۳ نفر است و با همین تعداد، قیام شروع می‌شود و با گسترش آنها پیروزی نهایی به دست می‌آید. این عدد در تاریخ سابقه‌ای دیرینه دارد و در موارد متعددی چنین تعدادی بر دشمنان خدا پیروز شده‌اند. از جمله در جریان پیروزی طالوت بر جالوت تعداد لشکریان طالوت ۳۱۳ نفر بوده است. در جنگ بدر نیز که اولین جنگ اسلام با مشرکان قریش است و درخشان‌ترین پیروزی به دست آمد، تعداد لشکریان حضرت رسول «ص» ۳۱۳ نفر بود.
نکته قابل دقت این است که موارد یاد شده، فقط در عدد تشابه و همسانی ندارند، بلکه در اوصاف و اهداف و نقش یاری خداوند، بیشترین همسانی و همرنگی را دارند. آنچه پیش رو دارید، نگاهی است به برخی از مواردی که در طول تاریخ ادیان، لشکریان حق ۳۱۳ نفر بوده‌اند و بیان اوصاف بارز و مشترک این افراد.
الف) ۳۱۳ تن یاران طالوت
طالوت مردی بلند قامت، قوی و خوش اندام بود. اراده‌ای نیرومند و فولادین داشت و بسیار زیرک و دانشمند و با تدبیر بود. علّت نامگذاری او به «طالوت» را برخی قامت کشیده و رشید او دانسته‌اند.(۱) خداوند او را مأمور نجات بنی‌اسرائیل کرد و قرآن درباره او می‌فرماید:
«آیا مشاهده نکردی جمعی از بنی‌اسرائیل را بعد از موسی که به پیامبر خود گفتند: زمامدار [و فرماندهی] برای ما انتخاب کن تا [تحت فرماندهی او] در راه خدا پیکار کنیم. پیامبر آنها گفت: شاید اگر دستور پیکار به شما داده شود، [سرپیچی کنید] و در راه خدا جهاد و پیکار نکنید. گفتند: چگونه ممکن است در راه خدا پیکار نکنیم در حالی که از خانه و فرزندانمان رانده شده‌ایم؟ پیامبر آنها گفت: خداوند طالوت را برای زمامداری شما مبعوث کرده است. گفتند: با اینکه ما از او شایسته‌تریم و او ثروت زیادی ندارد، چگونه بر ما حکومت داشته باشد؟ «قالَ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاهُ عَلَیکُمْ وَ زادَهُ بَسْطَهً فِی الْعِلْمِ وَ الْجِسْمِ وَ اللَّهُ یؤْتی مُلْکَهُ مَنْ یشاءُ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلیمٌ»؛ گفت: خداوند او را بر شما برگزیده و علم و جسم او را وسعت بخشیده است و خداوند ملکش را به هر کس بخواهد، می‌بخشد و خداوند وسعت‌دهنده و آگاه است.»(۲)
بعد از آزمایش سختی که پیش آمد، تعداد قلیلی از لشکریان طالوت در آن پیروز شدند و تا پایان جنگ آن تعداد اندک ۳۱۳ نفر ماندند.
امام صادق «ع» در این باره فرمودند: «اَلْقَلِیلُ الَّذِینَ لَمْ یشْرَبُوا وَ لَمْ یغْتَرِفُوا ثَلَاثهَ مِائَهٍ وَ ثَلَاثَهَ عَشَرَ رَجُلاً…؛(۳) آن عده قلیلی که آب ننوشیدند، ۳۱۳ نفر مرد بودند.» اما در نقل کافی و عیاشی آمده است: «إِلَّا ثَلاثَ مِائَهٍ وَ ثَلَاثَهَ عَشَرَ رَجُلًا مِنْهُمْ مَنِ اغْتَرَفَ وَ مِنْهُمْ مَنْ لَمْ یشْرَبْ؛(۴) مگر ۳۱۳ نفر مرد که برخی یک غرفه (با کف دست) نوشیدند و گروهی از آنها اصلاً آب ننوشیدند.» به هر حال، این مجموعه ۳۱۳ نفر یا اصلاً آب ننوشیدند و یا گروهی از آنها به مقدار دستور فرمانده، یعنی یک جرعه نوشیدند.
سرانجام خداوند پیروزی را نصیب آنها کرد. قرآن در این باره می‌فرماید: «فَهَزَمُوهُمْ بِإِذْنِ اللَّهِ وَ قَتَلَ داوُدُ جالُوتَ وَ آتاهُ اللَّهُ الْمُلْکَ وَ الْحِکْمَهَ وَ عَلَّمَهُ مِمَّا یشاءُ وَ لَوْ لا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَفَسَدَتِ الْأَرْضُ وَ لکِنَّ اللَّهَ ذُو فَضْلٍ عَلَی الْعالَمین»؛(۵) «سپس آنها به فرمان خدا سپاه دشمن را به هزیمت (شکست) واداشتند و داود [جوان کم سن و سال نیرومند و شجاع] جالوت را کشت و خداوند حکومت و حکمت را به او بخشید و از آنچه می‌خواست، به او تعلیم داد و اگر خداوند بعضی از مردم را به وسیله بعضی دیگر دفع نکند، زمین را فساد فرا می‌گیرد ولکن خداوند نسبت به جهانیان لطف و احسان دارد.»
اوصاف لشکریان طالوت
این ۳۱۳ نفر که در لشکر طالوت تا پای جان ماندند، ویژگی‌هایی دارند که با ویژگی‌های ۳۱۳ نفر حاضر در جنگ بدر و ۳۱۳ نفر یاران مهدی «عج» اشتراک دارند. اهمّ این ویژگی‌ها عبارتند از:
۱ـ مورد عنایت خداوند
لشکریان طالوت یعنی آن ۳۱۳ نفر از طرق مختلف مورد عنایت الهی قرار گرفتند. در این باره در قرآن کریم می‌خوانیم: «وَ قالَ لَهُمْ نَبِیهُمْ إِنَّ آیهَ مُلْکِهِ أَنْ یأْتِیکُمُ التَّابُوتُ فیهِ سَکینَهٌ مِنْ رَبِّکُمْ وَ بَقِیهٌ مِمَّا تَرَکَ آلُ مُوسی وَ آلُ هارُونَ تَحْمِلُهُ الْمَلائِکَهُ إِنَّ فی ذلِکَ لآَیهً لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنین»؛(۶) «پیامبر آنها به آنها گفت: نشانه حکومت او (طالوت) این است که صندوق عهد به سوی شما خواهد آمد؛ [همان صندوقی] که در آن آرامشی از سوی پروردگارتان است و یادگار خاندان موسی و هارون«ع» در آن است، در حالی که فرشتگان آن را حمل می‌کنند. در این موضوع نشانه روشنی برای شماست، اگر ایمان داشته باشید.»
صندوق عهد یا همان صندوقی که مادر موسی«ع» فرزندش را در آن به دریا سپرد و بعدها حضرت موسی«ع» الواح مقدس و زره و یادگارهای دیگر را در آن قرار داد، بعد از این که به دست بت‌پرستان فلسطین افتاد، دوباره به امر الهی توسط فرشتگان برگشت که هم جنبه معنوی داشت و هم تاریخی.(۷)
در ذیل آیه «فَهَزَمُوهُمْ» امام صادق«ع» فرمودند: «داود«ع» مقابل جالوت آمد، در حالی که جالوت بر فیل سوار بود و بر سرش تاجی و بر پیشانی‌اش یاقوت درخشان قرار داشت و لشکریانش در اطراف او بودند. داود«ع» سنگی برداشت و آن را به سمت راست [لشکر] جالوت انداخت. پس آن سنگ بعد از طی مسافتی در هوا بر آنها فرود آمد و آنها را به هزیمت وادار کرد [و درهم کوبید] و سنگ دیگری برداشت و آن را به سمت چپ [لشکر] جالوت انداخت. پس آنها را درهم شکست و سنگی را به سوی جالوت انداخت که [بر پیشانی او درست روی یاقوت درخشان اصابت کرد و] یاقوت در پیشانی او فرو رفت تا به مغز سر رسید و او مانند مرده بی‌جان به زمین افتاد. و این است سخن خدا: «پس آنها را به اذن خداوند به هزیمت واداشتند و داود جالوت را به قتل رساند.»(۸)
در روایت فوق دست عنایت اعجاز الهی مشهود است وگرنه با یک سنگ یک سمت لشکر از هم نمی‌پاشد و در هم شکسته نمی‌شود و همین‌طور معلوم است که رسیدن سنگ به مغز جالوت با عنایت الهی میسر شد.
۲ـ افراد امتحان پس داده
خصوصیت دیگر این ۳۱۳ نفر این بود که از امتحان سخت الهی پیروز بیرون آمدند. قرآن کریم می‌فرماید: «فَلَمَّا فَصَلَ طالُوتُ بِالْجُنُودِ قالَ إِنَّ اللَّهَ مُبْتَلیکُمْ بِنَهَرٍ فَمَنْ شَرِبَ مِنْهُ فَلَیسَ مِنِّی وَ مَنْ لَمْ یطْعَمْهُ فَإِنَّهُ مِنِّی إِلاَّ مَنِ اغْتَرَفَ غُرْفَهً بِیدِهِ فَشَرِبُوا مِنْهُ إِلاَّ قَلیلاً مِنْهُم»؛(۹) «و هنگامی که طالوت سپاهیان را [با خود] بیرون برد، [به آنها] گفت: خداوند شما را به وسیله یک نهر آب آزمایش می‌کند. پس کسی که [به هنگام تشنگی] از آن بنوشد، از من نیست، ولی کسی که جز یک جرعه با دست ننوشد، از [لشکریان] من است. همگی جز عدد کمی [به تعداد ۳۱۳ نفر] از آن آب نوشیدند.»
البته این دومین تصفیه و آزمایش بود. تصفیه اول، زمانی بود که به هنگام اعلام بسیج عمومی گفت: کسانی که ساختمان و یا تجارت نیمه‌کاره و امثال آن دارند، با من نیایند. در نتیجه، عده‌ای به این بهانه برگشتند.(۱۰)
۳ـ دارای ایمان و شجاعت و بردباری
از دیگر اوصاف این ۳۱۳ نفر این بود که ایمان به قیامت داشتند، مردان شجاع و دلیری بودند، از زیادی لشکریان دشمن به خود ترس راه ندادند و در کنار شجاعت، از صفت صبر و بردباری نیز برخوردار بودند. قرآن در این باره می‌فرماید: «فَلَمَّا جاوَزَهُ هُوَ وَ الَّذینَ آمَنُوا مَعَهُ قالُوا لا طاقَهَ لَنَا الْیوْمَ بِجالُوتَ وَ جُنُودِهِ قالَ الَّذینَ یظُنُّونَ أَنَّهُمْ مُلاقُوا اللَّهِ کَمْ مِنْ فِئَهٍ قَلیلَهٍ غَلَبَتْ فِئَهً کَثیرَهً بِإِذْنِ اللَّهِ وَ اللَّهُ مَعَ الصَّابِرینَ»؛(۱۱) «پس هنگامی که او (طالوت) و افرادی که به او ایمان آورده بودند، از آن نهر گذشتند، [آنان که آب نوشیده بودند] گفتند: امروز ما توانایی مقابله با جالوت و سپاهیان او را نداریم و آنهایی که می‌دانستند [و یقین داشتند] که خدا را ملاقات خواهند کرد، گفتند: چه بسیار گروه‌های کوچکی که به فرمان خدا بر گروه‌های عظیمی پیروز شدند و خداوند با صابران است.»
آیه به روشنی می‌رساند که آن گروه قلیل ایمان به خدا و قیامت داشتند و از شجاعت و دلاوری برخوردار بودند و در برابر سختی‌ها صبر و بردباری داشتند.
امام صادق «ع» نیز در ذیل آیه فرمودند: «آن گروهی که از لشکریان جالوت اظهار ترس کردند، همان‌هایی بودند که بیش از اندازه مجاز آب نوشیدند و در واقع، در امتحان رد شده بودند؛ ولی آن ۳۱۳ نفری که یا آب ننوشیده بودند و یا به اندازه یک جرعه نوشیده بودند، همان‌هایی بودند که یقین به قیامت و صبر داشتند.»(۱۲)
۴ـ تکیه بر خداوند
از دیگر اوصاف بارز این ۳۱۳ آن بود که اعتماد و توکل بر خداوند داشتند و با همه شجاعت و بردباری، باز از خداوند استمداد جستند، تا آخر استقامت ورزند و صبر و بردباری را از دست ندادند و صریحاً از خداوند پیروزی نهایی را خواستار شدند. در قرآن کریم می‌خوانیم: «وَ لَمَّا بَرَزُوا لِجالُوتَ وَ جُنُودِهِ قالُوا رَبَّنا أَفْرِغْ عَلَینا صَبْراً وَ ثَبِّتْ أَقْدامَنا وَ انْصُرْنا عَلَی الْقَوْمِ الْکافِرینَ»؛(۱۳) «و هنگامی که در برابر جالوت و سپاهیان او قرار گرفتند، گفتند: پروردگارا! پیمانه شکیبایی و استقامت را بر ما بریز و قدم‌های ما را ثابت بدار و ما را بر جمعیت کافران پیروز گردان!»
ب. ۳۱۳ نفر در جنگ بدر
در جنگ بدر نیز تعداد مسلمانان ۳۱۳ نفر به تعداد لشکریان طالوت بود که ۷۷ نفر آنها از مهاجران و ۲۳۶ نفر آنها از انصار بودند. پرچم مهاجران، به دست علی بن ابی‌طالب«ع» بود و علمدار انصار، سعدبن عباده و بنابر قولی سعد بن معاذ بود. آنان تنها با داشتن ۷۰ شتر و دو اسب و شش زره و هشت شمشیر، در این نبرد بزرگ شرکت کرده بودند، در حالی که لشکر دشمن ۱۲۵۰ نفر بودند و بعضی تا سه هزار نفر هم ذکر کرده‌اند که اسلحه کافی و صد اسب داشتند. سرانجام مسلمانان با دادن ۲۲ شهید (۱۴ نفر از مهاجران و ۸ نفر از انصار) بر دشمن که ۷۰ کشته و ۷۰ اسیر دادند، غالب شدند و با پیروزی کامل به مدینه برگشتند.(۱۴)
قرآن در این باره می‌فرماید: «قَدْ کانَ لَکُمْ آیهٌ فی فِئَتَینِ الْتَقَتا فِئَهٌ تُقاتِلُ فی سَبیلِ اللَّهِ وَ أُخْری کافِرَهٌ»؛(۱۵) «در دو گروهی که [در میدان جنگ بدر] با هم روبه‌رو شدند، نشانه [و درس عبرتی] برای شما بود. یک جمعیت در راه خدا نبرد می‌کرد و گروه دیگر که کافر بود [در راه شیطان].»
خصوصیات لشکریان بدر
۳۱۳ نفر حاضر در جنگ بدر نیز دارای اوصاف و ویژگی‌هایی شبیه لشکریان طالوت بودند که در قرآن کریم به این ویژگی‌ها برمی‌خوریم:
۱ـ نصرت و عنایت الهی همراهشان
همچنان که لشکریان طالوت و آن ۳۱۳ تن از طرق مختلف مورد عنایات الهی قرار گرفتند، ۳۱۳ تن حاضر در جنگ بدر نیز مورد نصرت و عنایات خاصی از طرف خداوند قرار گرفتند که عبارت است از:
- یاری فرشتگان: «إِذْ تَسْتَغیثُونَ رَبَّکُمْ فَاسْتَجابَ لَکُمْ أَنِّی مُمِدُّکُمْ بِأَلْفٍ مِنَ الْمَلائِکَهِ مُرْدِفینَ وَ ما جَعَلَهُ اللَّهُ إِلاَّ بُشْری وَ لِتَطْمَئِنَّ بِهِ قُلُوبُکُمْ وَ مَا النَّصْرُ إِلاَّ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ عَزیزٌ حَکیم»؛(۱۶) [به خاطر بیاورید] زمانی را که [از شدت گرفتاری در میدان جنگ] از پروردگارتان تقاضای کمک می‌کردید و او تقاضای شما را پذیرفت [و گفت] که من شما را با یک هزار از فرشتگان که پشت سر هم فرود می‌آیند، یاری می‌کنم و خداوند این را تنها برای شادی و اطمینان قلب شما قرار داد وگرنه پیروزی جز از طرف خدا نیست، خداوند توانا و حکیم است.»
- معجزه خاک: نوع دیگر از یاری خداوند این بود که پیامبر اکرم «ص» در روز جنگ بدر به علی«ع» فرمود: مشتی از خاک و سنگریزه از زمین بردار و به من بده! علی «ع» چنین کرد. پیامبر آنها را به سوی مشرکان پرتاب کرد و فرمود: «شَاهَتِ الْوُجُوهُ؛ صورتها [یتان] زشت [و سیاه] باد!» این کار اثر معجزه‌آسایی داشت و از آن گرد و غبار و سنگ ریزه در چشم دشمنان فرو ریخت و وحشت شدیدی از آن پیدا کردند.(۱۷)
قرآن کریم در این زمینه می‌فرماید: «فَلَمْ تَقْتُلُوهُمْ وَ لکِنَّ اللَّهَ قَتَلَهُمْ وَ ما رَمَیتَ إِذْ رَمَیتَ وَ لکِنَّ اللَّهَ رَمی»؛(۱۸) «این شما نبودید که آنها را کشتید، بلکه خداوند آنها را کشت و این تو نبودی [ای پیامبر که خاک و ریگ بر صورت آنها] انداختی، بلکه خدا انداخت.»
- دو برابر دیدن مسلمانان: معجزه دیگر که باعث نصرت و یاری مسلمانان شد، دو برابر دیدن جمعیت مسلمانان توسط کفار بود. قرآن در این‌باره می‌فرماید: «وَ أُخْری کافِرَهٌ یرَوْنَهُمْ مِثْلَیهِمْ رَأْی الْعَینِ وَ اللَّهُ یؤَیدُ بِنَصْرِهِ مَنْ یشاءُ إِنَّ فی ذلِکَ لَعِبْرَهً لِأُولِی الْأَبْصار»؛(۱۹) » [در جنگ بدر دو گروه با هم روبه‌رو شدند؛ یک گروه مؤمنین] و گروه دیگر کفار بودند، در حالی که آنها (مؤمنان) را با چشم خود دو برابر آنچه بودند، مشاهده کردند و خداوند هر کس را بخواهد [و شایسته بداند] با یاری خود تأیید می‌کند. در این امر عبرتی است برای صاحبان بصیرت.»
- کم دیدن کفار: از طرف دیگر معجزه الهی این بود که لشکریان کفار در خواب و بیداری در دید پیامبر«ص» و مسلمانان کم جلوه کردند و این خود باعث تقویت روحیه مسلمین گردید.
قرآن کریم می‌فرماید: «إِذْ یریکَهُمُ اللَّهُ فی مَنامِکَ قَلیلاً وَ لَوْ أَراکَهُمْ کَثیراً لَفَشِلْتُمْ وَ لَتَنازَعْتُمْ فِی الْأَمْرِ وَ لکِنَّ اللَّهَ سَلَّمَ إِنَّهُ عَلیمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ»؛(۲۰) «در آن موقع خداوند تعداد آنها را در خواب به تو کم نشان داد و اگر فراوان نشان می‌داد، مسلماً سست می‌شدید و [درباره شروع جنگ با آنها] کارتان به اختلاف می‌کشید، ولی خداوند [شما را از همه اینها] سالم نگه داشت. خداوند به آنچه درون سینه‌هاست، داناست.»
و در حال بیداری نیز کم جلوه نمودند؛ چنان که می‌خوانیم: «وَ اِذْ یرِیکُمُوهُمْ اِذِ الْتَقَیتُمْ فِی اَعْینِکُمْ قَلِیلاً»؛(۲۱) «و در آن هنگام که با هم [در میدان نبرد] روبه‌رو شدید، آنها را به چشم شما کم نشان داد…».
- خواب آرام‌بخش و باران رحمت: از دیگر عنایات الهی تسلط خواب آرامش‌آور و بارانی بود که باعث طهارت جسمانی و روحی رزمندگان گردید و در آنها ثبات قدم ایجاد کرد. قرآن کریم می‌فرماید: «إِذْ یغَشِّیکُمُ النُّعاسَ أَمَنَهً مِنْهُ وَ ینَزِّلُ عَلَیکُمْ مِنَ السَّماءِ ماءً لِیطَهِّرَکُمْ بِهِ وَ یذْهِبَ عَنْکُمْ رِجْزَ الشَّیطانِ وَ لِیرْبِطَ عَلی قُلُوبِکُمْ وَ یثَبِّتَ بِهِ الْأَقْدامَ»؛(۲۲) [به خاطر آورید] زمانی را که خواب سبکی که مایه آرامش از ناحیه خدا بود، شما را فراگرفت و آبی از آسمان برای شما فرو فرستاد تا با آن شما را پاک کند و پلیدی شیطان را از شما دور سازد و دل‌های شما را محکم و گام‌ها را با آن ثابت دارد.»
- ایجاد رعب: ایجاد رعب بر دل دشمنان از دیگر عنایت‌های الهی بود. در قرآن کریم می‌خوانیم: «سَأُلْقی فی قُلُوبِ الَّذینَ کَفَرُوا الرُّعْبَ فَاضْرِبُوا فَوْقَ الْأَعْناقِ وَ اضْرِبُوا مِنْهُمْ کُلَّ بَنانٍ»؛(۲۳) «به‌زودی در دل‌های کافران ترس و وحشت می‌افکنم. پس ضربه‌ها را بر بالاتر از گردن (بر سرهای دشمنان) فرود آرید و دست و پای آنها را از کار بیندازید!»
بر اثر رعب و وحشت، کفار آن چنان روحیه خود را باخته بودند که جمعی از درگیر شدن با مسلمانان بسیار وحشت داشتند و گاه پیش خود فکر می‌کردند که اینها افراد عادی نیستند. بعضی از آنها به بعضی دیگر می‌گفتند: مسلمانان مرگ را بر شترهای خویش حمل کرده و از یثرب (مدینه) برایتان سوغات آورده‌اند.
۲ـ در مسیر الهی بودن
از امتیازات و ویژگی‌های ۳۱۳ تن حاضر در جنگ بدر این بود که بر محور رضایت الهی می‌جنگیدند. قرآن از آنها این گونه تعبیر می‌کند: «فِئَهٌ تُقاتِلُ فی سَبیلِ اللَّه»؛(۲۴) «گروهی که در راه خدا نبرد می‌کرد.» و ایمان استوار به معتقدات اسلامی و خدای متعال داشتند: «فَثَبِّتُوا الَّذینَ آمَنُوا»؛(۲۵) «[خداوند به فرشتگان وحی کرد که] کسانی را که ایمان آورده‌اند، ثابت قدم بدارید!»
۳ـ استعانت از خداوند
از دیگر ویژگی‌های یاران پیامبر«ص» در جنگ بدر این بود که در لحظه حساس آغاز جنگ دست به دامن الهی شدند و از قادر متعال استمداد گرفتند. قرآن در این زمینه می‌فرماید: «إِذْ تَسْتَغیثُونَ رَبَّکُمْ فَاسْتَجابَ لَکُمْ»؛(۲۶) » [به خاطر آورید] زمانی را که از پروردگارتان تقاضای کمک می‌کردید، پس او تقاضای شما را پذیرفت.»
در برخی روایات آمده که حضرت پیامبر اکرم «ص» نیز در این استغاثه مسلمانان شرکت داشت، دست به سوی آسمان بلند کرد و عرضه داشت: «اللَّهُمَّ أَنْجِزْ لِی مَا وَعَدْتَنِی اللَّهُمَّ إِنْ تَهْلِکْ هَذِهِ الْعِصَابَهُ لَا تُعْبَدُ فِی الْأَرْض؛ خدایا! وعده‌ای را که به من داده‌ای، تحقق بخش! خداوندا! اگر این گروه [از مؤمنان] هلاک شوند، تو در زمین عبادت [و پرستش] نمی‌شوی.» و این قدر این جمله‌ها را تکرار کرد که عبای مبارک از دوشش افتاد.(۲۷)
۴ـ امتحان پس‌داده
از خصوصیات دیگر ۳۱۳ تن حاضر در جنگ بدر این بود که از امتحانات الهی پیروز بیرون آمدند. خداوند به آنها دستور داد که تا آخرین لحظه مقاومت کنند، آنها نیز چنین کردند. قرآن کریم می‌فرماید: «یا أَیهَا الَّذینَ آمَنُوا إِذا لَقیتُمُ الَّذینَ کَفَرُوا زَحْفاً فَلا تُوَلُّوهُمُ الْأَدْبارَ… فَلَمْ تَقْتُلُوهُمْ وَ لکِنَّ اللَّهَ قَتَلَهُمْ وَ ما رَمَیتَ إِذْ رَمَیتَ وَ لکِنَّ اللَّهَ رَمی وَ لِیبْلِی الْمُؤْمِنینَ مِنْهُ بَلاءً حَسَناً؛(۲۸) ای کسانی که ایمان آورده‌اید؛ هنگامی که با انبوه کافران در میدان نبرد روبه‌رو شوید، به آنها پشت نکنید. و این شما نبودید که آنها را کشتید، بلکه خداوند آنها را کشت و این تو نبودی که انداختی، بلکه خدا انداخت و خدا می‌خواست مؤمنان را به این وسیله به خوبی بیازماید.»
ج) ۳۱۳ و پیروزی نهایی
آخرین لشکری که به تعداد ۳۱۳ تن هستند و پیروزی نهایی حق را بر باطل و عدالت را بر ظلم و نابرابری در پی می‌آورند، یاران مهدی «عج» هستند که درست به تعداد لشکر طالوت و لشکر جنگ بدر هستند و در برخی اوصاف با گذشتگان اشتراک دارند. در اینکه یاران حضرت ۳۱۳ تن هستند روایات فراوانی داریم که به یک مورد از آنها اشاره می‌شود:
حضرت علی «ع» فرمودند: «اِذَا قَامَ تَجْتَمِعُ اِلَیهِ اَصْحَابُهُ عَلَی عِدَّهِ اَهْلِ بَدْرٍ وَ اَصْحَابِ طَالُوتَ وَ هُمْ ثَلَاثَمِأَهٍ وَ ثَلَاثَهَ عَشَرَ رَجُلاً؛(۲۹) هنگامی که [حضرت مهدی«عج»] قیام کند، اصحاب او که به تعداد اصحاب بدر و اصحاب طالوت ۳۱۳ تن هستند، به دور او گرد می‌آیند.»
آخرین لشکر ۳۱۳ نفری، تاریخ نهایی بشر را ورق می‌زند و به جهت همین مسئولیت مهم و نهایی از ویژگی‌های خاصی نیز برخوردار است.
نصرت گسترده الهی
خداوند این لشکر را به صورت‌های مختلف یاری می‌رساند، مانند حضور گسترده ملائک به تعداد هفتاد هزار ملک از جمله: جبرئیل، میکائیل، اسرافیل و بزرگان جن و جمعی از پیامبران گذشته همچون: حضرت عیسی، موسی، یوشع بن نون، خضر«ع» و… .(۳۰)
همین‌طور همراه بودن میراث تمام پیامبران گذشته با حضرت مهدی«عج» و یاران او، نشانه عنایت ویژه الهی و نصرت یاران آن حضرت است، مانند: پیراهن ابراهیم خلیل و حضرت یوسف«ع»، عصای حضرت موسی «ع»، انگشتر حضرت سلیمان «ع»، تابوت سکینه، زره، پرچم، شمشیر و… پیامبر خاتم «ص».(۳۱)
ویژگی یاران مهدی «عج»
اوصاف و خصال یاران مهدی «عج» نیاز به مقاله مستقلی دارد. آنچه در اینجا مورد اشاره قرار می‌گیرد، بیان برخی از اوصاف اجمالی یاران اوست که شباهت و بلکه برتری آنها را نسبت به ۳۱۳ تن یاران طالوت و لشکریان بدر نشان می‌دهد:
- شهادت‌طلب وخداجو
امام صادق«ع» فرمودند: «وَ رِجَالٌ کَأَنَّ قُلُوبَهُمْ زُبَرُ الْحَدِیدِ… لَا یشُوبُهَا شَکٌّ فِی ذَاتِ اللَّه… کَالْمَصَابِیحِ کَأَنَّ قُلُوبَهُمُ الْقَنَادِیلُ وَ هُمْ مِنْ خَشْیهِ اللَّهِ مُشْفِقُونَ یدْعُونَ بِالشَّهَادَهِ وَ یتَمَنَّوْنَ أَنْ یقْتَلُوا فِی سَبِیلِ اللَّه…؛(۳۲) مردانی که گویا دل‌هایشان پاره‌های آهن است،… غبار تردید در ذات [مقدس] خدا خاطرشان را نمی‌آلاید،… همانند چراغ‌های فروزان‌اند، گویا دل‌هایشان نورباران است، از ترس [ناخشنودی] پروردگارشان هراسناک‌اند، برای شهادت دعا می‌کنند و آرزومند کشته شدن در راه خدایند.»
- اهل عبادت و شجاعت
امام صادق «ع» درباره یاران حضرت مهدی «عج» فرمودند: «رِجَالٌ لَا ینَامُونَ اللَّیلَ لَهُمْ دَوِی فِی صَلَاتِهِمْ کَدَوِی النَّحْلِ یبِیتُونَ قِیاماً عَلَی أَطْرَافِهِمْ وَ یصْبِحُونَ عَلَی خُیولِهِمْ رُهْبَانٌ بِاللَّیلِ لُیوثٌ بِالنَّهَار؛(۳۳) مردانی که شب را نمی‌خوابند، برای آنها در نمازشان زمزمه‌ای چون زنبور عسل است، شب را بر اعضایشان در حال ایستاده بیتوته می‌کنند، روز بر اسب‌هایشان سوار [و آماده جهاد] هستند، زاهدان شب و شیران روزند.»
امام باقر«ع» فرمودند: «گویا قائم «عج» و یارانش را در نجف اشرف می‌نگرم که توشه‌هایشان به پایان رسیده و لباس‌هایشان مندرس گشته است، جای سجده بر پیشانی‌شان نمایان است، شیران روز و راهبان شب‌اند.»(۳۴)
و همچنین فرمودند: «دل‌هایی چون پولاد دارند. از هر سو تا مسافت یک ماه راه، ترس بر دل‌های دشمنان‌شان سایه می‌افکند.»(۳۵)
- اطاعت از رهبری
یاران امام، به مولای خود عشق می‌ورزند و چون بنده‌ای گوش به فرمان آن حضرت هستند. پیامبر اکرم«ص» در وصف آنان فرمودند: «کَدَّادُونَ مُجِدُّونَ فِی طَاعَتِه؛(۳۶) زحمتکش و کوشا در پیروی از اویند.»
امام صادق «ع» درباره آنها فرمودند: «هُمْ أَطْوَعُ لَهُ مِنَ الْأَمَهِ لِسَیدِهَا؛ آنان فرمانبردارتر از کنیز برای مولای خود، نسبت به [حضرت] مهدی«عج» هستند.»(۳۷)
- چند صفت نیکو
امام حسن عسکری «ع» در آخرین روزهای عمر خود سخنانی خطاب به فرزندشان حضرت مهدی «عج» درباره یاران او فرمودند: «روزی را می‌بینم که پرچم‌های زرد و سفید در کنار کعبه به اهتزاز در آمده و دست‌ها برای بیعت با تو پی‌درپی کشیده‌اند. دوستان با صفا کارها را همچون دانه‌های دُر گرانبها که در رشته‌ای قرار گیرند، به نظم و ترتیب درآورده‌اند. قومی به آستانه‌ات گرد آیند که خداوند آنان را از آلودگی و نفاق و پلیدی پاکیزه کرده است. در برابر فرمان‌های دینی فروتن‌اند و دل‌هایشان از کینه و دشمنی پیراسته، رخسارشان برای پذیرش حق آماده و سیمایشان با نور فضل و کمال آراسته است. آیین حق را می‌پرستند و از اهل حق پیروی می‌کنند.»(۳۸)
پی‌نوشت‌ها
۱ـ تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ج ۲، ص ۱۶۷٫
۲ـ بقره، ۲۴۶ – ۲۴۷٫
۳ـ تفسیر الصافی، فیض کاشانی، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، ج ۱، ص ۲۷۸٫
۴ـ همان، ص ۲۷۷٫
۵ـ بقره / ۲۵۱٫
۶ـ همان / ۲۴۸٫
۷ـ ر.ک: تفسیر نمونه، ج ۲، صص ۱۷۳ – ۱۷۵٫
۸ـ تفسیر الصافی، ج ۲، ص ۲۷۸٫
۹ـ بقره، ۲۴۹٫
۱۰ـ تفسیر نمونه، ج ۲، ص ۱۷۷٫
۱۱ـ بقره، ۲۵۰٫
۱۲ـ تفسیر الصافی، ص ۲۷۸، با ترجمه آزاد.
۱۳ـ بقره، ۲۵۰٫
۱۴ـ بحارالانوار، ج ۱۹، ص ۲۰۶؛ مجمع البیان، ج ۲، ص ۴۱۳؛ تاریخ طبری، ج ۲، ص ۴۳۱٫
۱۵ـ آل عمران، ۱۳٫
ـ۶) همان، ۹ و ۱۰٫
۱۷ـ ر.ک: تفسیر نمونه، ج ۷، ص ۱۱۵٫
۱۸ـ انفال، ۱۷٫
۱۹ـ آل‌عمران، ۱۳٫
۲۰ـ انفال، ۴۳٫
۲۱ـ همان، ۴۴٫
۲۲ـ همان، ۱۱٫
۲۳ـ همان، ۱۲٫
۲۴ـ آل عمران، ۱۳٫
۲۵ـ انفال، ۱۲٫
۲۶ـ همان، ۹٫
۲۷ـ مجمع البیان، مرحوم طبرسی، ذیل آیه ۹ انفال؛ تفسیر نمونه، ج ۷، ص ۱۰۳٫
۲۸ـ انفال، ۱۵ و ۱۷٫
۲۹ـ الزام الناصب، ص ۱۹۹٫
۳۰ـ ر.ک: مقاله یاران مهدی، شماره ۳۷ مبلّغان، ۱۴۲۳، صص ۶۳ – ۷۲٫
۳۱ـ ر.ک: مقاله مهدی علیه السلام میراثدار انبیاء، شماره ۶۱ مبلّغان، صص ۳۲ – ۴۴٫
۳۲ـ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۳۰۸، ج ۸۲٫
۳۳ـ همان.
۳۴ـ همان، ج ۵۱، ص ۷٫
۳۵ـ همان، ج ۵۲، ص ۳۴۳٫
۳۶ـ همان.
۳۷ـ همان، ج ۵۲، ص ۳۰۸٫
۳۸ـ همان. ص ۳۵.
سوتیترها:
۱٫
از مهم‌ترین شاخصه‌های اولین هسته لشکریان و یاران حضرت مهدی«ع» این است که تعداد آنها ۳۱۳ نفر است و با همین تعداد، قیام شروع می‌شود و با گسترش آنها پیروزی نهایی به دست می‌آید. این عدد در تاریخ سابقه‌ای دیرینه دارد و در موارد متعددی چنین تعدادی بر دشمنان خدا پیروز شده‌اند.
۲٫
در جریان پیروزی طالوت بر جالوت تعداد لشکریان طالوت ۳۱۳ نفر بوده است. در جنگ بدر نیز که اولین جنگ اسلام با مشرکان قریش است و درخشان‌ترین پیروزی به دست آمد، تعداد لشکریان حضرت رسول «ص» ۳۱۳ نفر بود.
۳٫
همراه بودن میراث تمام پیامبران گذشته با حضرت مهدی«عج» و یاران او، نشانه عنایت ویژه الهی و نصرت یاران آن حضرت است، مانند: پیراهن ابراهیم خلیل و حضرت یوسف«ع»، عصای حضرت موسی «ع»، انگشتر حضرت سلیمان «ع»، تابوت سکینه، زره، پرچم، شمشیر و… پیامبر خاتم «ص».
۴٫
امام حسن عسکری «ع» در آخرین روزهای عمر خود سخنانی خطاب به فرزندشان حضرت مهدی «عج» درباره یاران او فرمودند: «روزی را می‌بینم که پرچم‌های زرد و سفید در کنار کعبه به اهتزاز در آمده و دست‌ها برای بیعت با تو پی‌درپی کشیده‌اند.