پاسخ به شبهات تاریخی اشغال فلسطین
مجید صفاتاج
اشاره
مدتی است که رژیم صهیونیستی سیاست احداث شهرکهای یهودی‌نشین در فلسطین اشغالی به‌ویژه شهر قدس را با شدت بیشتری دنبال می‌کند، به گونه‌ای که با واکنش و اعتراض شدید فلسطینیان و حتی جهان اسلام مواجه شده است. سازمان ملل متحد و برخی از کشورهای غربی نیز این اقدام رژیم صهیونیستی را مغایر با قطعنامه‌های سازمان ملل در خصوص قضیه فلسطین دانسته‌اند. در این نوشتار سعی می‌شود دلایل این اقدامات تبیین گردد.
سیاست احداث شهرکهای یهودی‌نشین
اسکان یهودیان و احداث شهرکهای یهودی‌نشین در مناطق اشغالی فلسطین و دیگر سرزمینهای اشغالی عربی یکی از سیاست‌های اصلی رژیم صهیونیستی و نیز عاملی مهم و استراتژیک در معادلات و محاسبات این رژیم از هنگام تأسیس اسرائیل تا کنون به شمار میرود و در حفظ امنیت و تحکیم سلطه صهیونیسم بر سرزمینهای اشغالی، تأثیر به‌سزایی داشته است.
این سیاست در پی اجرای سیاست انتقال یهودیان به فلسطین و با هدف یهودی کردن این سرزمین از زمان تشکیل اسرائیل در دستورکار رژیم صهیونیستی قرار گرفت. در تأیید این سیاست، گلدامایر نخست‌وزیر وقت رژیم صهیونیستی اظهار داشت: «مرزهای مشخصی برای اسرائیل وجود ندارد و مرز اسرائیل تا جایی است که یهودیان در آن اقامت دارند.»(۱)
وی با بیان چنین مواضعی، آینده سرزمینهای اشغالی فلسطین و سیاست رژیم صهیونیستی را در قبال اسکان یهودیان و احداث شهرکهای یهودی‌نشین در سرزمینهای اشغالی مشخص کرد، به‌طوری که پس از آن، طرحهایی برای اسکان یهودیان مهاجر در مستعمرههای یهودی‌نشین و نیز شهرکسازی در فلسطین اشغالی به‌طور متناوب مطرح و اجرا شدند، از جمله طرح ایگال آلون(۲) که در ظرف ده سال حاکمیت حزب کارگر بر دولتهای متوالی اسرائیل ـ پس از سال ۱۹۶۷م ـ اجرا شد، در حقیقت از این سال شهرکسازی و اسکان یهودیان در سرزمینهای اشغالی در رأس برنامههای اصلی رژیم صهیونیستی قرار گرفت و اهمیت خاصی به آن داده شد. حتی اجرای این سیاست در برنامههای حزبی و انتخاباتی و تصمیمها و اظهارنظرهای رسمی و برنامهها و بودجههای متعدد هم تجلی یافت و مناطق اصلی برای اسکان یهودیان و احداث شهرکهای یهودی‌نشین در آن مناطق، تحت عنوان اعتبارات امنیتی استراتژیک و سیاست‌های توسعهطلبانه مشخص شدند. رهبران اسرائیل همواره بر این نظر تأکید داشتهاند که آینده اسرائیل با اسکان یهودیان مرتبط است. مشخصات عمومی این سیاست عبارتند از:
۱ـ پافشاری بر اشغال سرزمینهای عربی.
۲ـ تأکید بر آزادی اسکان یهودیان در مناطق اشغالی و تحقق به اصطلاح مرزهای امن و دفاعپذیر.
۳ـ جدایی بین مسئله شهرکسازی و امکان رسیدن به صلح جداگانه و انفرادی با کشورهای عربی مثل پیمان کمپ دیوید.
۴ـ ضمیمه کردن شهر قدس به مناطق اشغالی و یگانه کردن دو قسمت آن و اعلام این شهر به عنوان پایتخت اسرائیل.
۵ـ تأکید و پافشاری بر اینکه تسلط بر زمین به معنای تسلط بر سیاست است.
رژیم صهیونیستی بر این اساس پلکان اولویتهای کاری خود را منحصر به اسکان یهودیان و احداث شهرکهای یهودی‌نشین در تمام سرزمینهای اشغالی کرد. در پیروی از این سیاست، عزر وایزمن، وزیر مسکن وقت رژیم صهیونیستی در سال ۱۹۷۲م اعلام کرد: «شکل جغرافیایی و جمعیتی فلسطینیها به‌زودی از بین خواهد رفت»،(۳) زیرا با اجرای سیاست مذکور، دیگر مرحله ایجاد جمعیت اکثریت یهود در برابر عرب‌ها با برتری کامل پایان مییابد و با حضور بیش از سه میلیون یهودی در سرزمینهای اشغالی عربی، امکان اجرای مراحل بعدی سیاست شهرکسازی و تثبیت قدرت و تحکیم حاکمیت و تضمین امنیت اسرائیل فراهم می‌شود.
تعداد سازمانها، مؤسسهها و وزارتخانههایی که برای احداث شهرکهای یهودی‌نشین تشکیل شده‌اند، دلیل بر اهمیت تحقق این سیاست برای رژیم صهیونیستی است، این وزارتخانهها عبارتند از:
۱ـ جذب مهاجرین.
۲ـ مسکن.
۳ـ کار.
۴ـ کشاورزی.
۵ـ امور اجتماعی.
۶ـ دفاع.
با توجه به تعداد وزارتخانهها و مؤسسههای رژیم صهیونیستی و اهتمام آنها به طرحهای اسکان یهودیان میتوان احداث شهرکهای یهودی‌نشین در سرزمینهای اشغالی فلسطین را که از سال ۱۹۶۷م به‌طور گسترده‌ای در سرزمینهای اشغالی شروع شده است، جزئی از استراتژی سیاسی ـ نظامی اسرائیل محسوب کرد. سیاست انتقال یهودیان به فلسطین و استیلا بر زمینهای عرب‌ها پایه اصلی این استراتژی سیاسی ـ نظامی را تشکیل می‌دهد. رهبران رژیم صهیونیستی نیز طرحهای اسکان یهودیان در سرزمینهای اشغالی فلسطین را جزو انفکاکناپذیری از نقشه استراتژی سیاسی نظامی صهیونیسم در منطقه دانسته‌اند. طرحهای آنها در زمینه الحاق و انضمام سرزمینهای جدید به اراضی اشغالی ۱۹۶۷م. نیز ماهیت این طرحها را روشن می‌کند.
براساس برنامههای رژیم صهیونیستی، نقشه کلی گسترش شهرکها در مناطق اشغالی، طبق امور زیر پایهریزی شد: (۴)
۱ـ در تمام سرزمین اسرائیل برای تحقق امنیت به‌ویژه در مواضع استراتژیک باید شهرکهای یهودی‌نشین احداث شوند.
۲ـ طبق سیاست شهرکسازی، آبادیهای پیشنهادی در مناطق متجانس برپا شده‌اند. این مجموعههای مسکونی با هم متصل یا اتصال‌پذیر هستند تا بر اثر مرور زمان بتوان خدمات‌رسانی به آنها را انجام داد. علاوه بر این موارد، آبادیها و روستاهای اسرائیل باید در آینده به شهرهای کوچک و یا بزرگتر تبدیل شوند.
۳ـ آبادیهای مسکونی باید در اطراف مواضع و روستاهای اقلیتها (منظور احزاب فلسطین و ساکنان قانونی این سرزمین احداث شوند تا به‌مرور زمان همه دریابند که میتوان با حفظ حسن همجواری در کنار یکدیگر آرام زندگی کرد. این طرح به دولت یهودی و عربی توصیه می‌کند که این برنامه را در کوتاهترین زمان ممکن انجام دهند.
۴ـ این طرح برخی از آبادیهایی را به صورت کمربند با تپههای یهودا و سامره احاطه شده‌اند، در بر می‌گیرد و از دامنه غربی آن از شمال تا جنوب و از دامنه شرقی آن از جنوب به شمال (بین اقلیتها و اطراف آن) به طور یکسان گسترش مییابد.
۵ـ آبادیها به انواع گوناگون تقسیم میشوند. بزرگترین آنها آبادیهای شهری و برخی دیگر، آبادیهای کشاورزی و تعدادی هم بر حسب وجود وسایل کار و تولید مختلط‌اند.
براساس این نقشه، در مدت ۵ سال (۱۹۷۹ـ۱۹۸۳م.)، ۴۶ شهرک جدید ساخته شد و ۱۶ هزار خانوار در آنها ساکن شدند. در این باره، رعنان فائیس، رئیس بخش مستعمرهنشین آژانس یهود میگوید: «طراحان اسکان یهودیان طی۶۰ سال گذشته بر پایه اینکه مرزهای آینده دولت اسرائیل باید از طریق سازمانهای مستعمرهنشین تعیین شوند، اقدام به گسترش این طرح کردند.»(۵)
آثار و پیامدهای احداث شهرکهای یهودی‌نشین در فلسطین
تلاش صهیونیستها برای بر هم زدن بافت جمعیتی سرزمینهای اشغالی فلسطین و توجه بیش از حد آنها به تسریع در روند انتقال یهودیان جهان به این سرزمین و احداث شهرکهای یهودی‌نشین برای مهاجران و توجیهات و برنامههای آن برای انضمام و الحاق دیگر سرزمینهای عربی به اسرائیل، بدون شک آثار و پیامدهای بسیاری دارد. این پیامدها، بر تثبیت قدرت و تحکیم موقعیت و تأمین امنیت رژیم اشغالگر قدس تأثیر دارند. این آثار و پیامدها را میتوان در چهار دسته به شرح ذیل خلاصه و جمعبندی کرد:
۱ـ نظامی ـ امنیتی
رژیم اشغالگر قدس با سرزمینی به وسعت۷۰۰,۲ کیلومتر مربع و نداشتن عمق مناسب به لحاظ جغرافیایی، در مقابل کشورهای عربی همجوار آسیبپذیر است، لذا احداث شهرکهای یهودی‌نشین در سرحدات جغرافیایی و مرزهای این کشور میتواند اقدام پیشگیرانه و پدافندی در برابر هجوم احتمالی کشورهای همجوار عربی یا نیروهای مبارز ضدصهیونیستی به عمق فلسطین اشغالی و مرکزیت شهرها و تأسیسات حیاتی آن باشد. یعنی در صورت حمله زمینی از سوی یک کشور خارجی، این شهرکها به عنوان مانع عمده میتوانند خط پدافندی مناسبی محسوب شوند و از پیشروی دشمن به داخل عمق اسرائیل جلوگیری کنند یا حداقل آن را تا رسیدن نیروهای کمکی صهیونیستی به تأخیر اندازند.
از سوی دیگر، این شهرکهای مرزی، علاوه بر اینکه آسیبپذیری اسرائیل را در مقابل حملات گسترده و کلاسیک دشمن خارجی ترمیم می‌کنند، عملاً سیاست سد نفوذ و تئوری دو مرزه کردن اسرائیل را برعهده دارند و از نفود گروههای فلسطینی و حملات نیروهای چریکی آنها و ورود نیروهای مقاومت اسلامی لبنان به داخل اسرائیل از طریق کشورهای همجوار مثل لبنان، سوریه و اردن که در مرزها مورد حمایت مادی و معنوی مردم منطقه قرار دارند، جلوگیری می‌کنند. علاوه بر اینها احداث شهرکها در مناطق مرزی فلسطین به نظارت بیشتر و بهتر عربهای پراکنده در مرزها کمک می‌کند و از نظر سیاسی و اقتصادی، تأثیرات سلبی بسیاری روی ساکنان فلسطینی این مناطق خواهد گذاشت و عملاً گامی در جهت کوچ فلسطینیان از سرزمین خود است، زیرا آنها منازل و زمینهای کشاورزی خود را از دست دادهاند و مجبورند برای امرار معاش به مناطق دیگر مهاجرت کنند.
تحقق این امر عملاً باری را از روی دوش اسرائیلیها برمیدارد و دیگر مشکلات اقامت فلسطینیها بر دوش صهیونیستها نخواهد ماند. اگر هم آنها قصد اقامت در داخل فلسطین را داشته باشند، اسرائیل عملاً از پراکندگی و گستردگی آنان در مناطق مهم جلوگیری می‌کند و طبیعتاً آنها را در جایی مثل اردوگاهها اسکان می‌دهد تا خیلی آسان‌تر و بهتر بتواند تحرکات آنها را کنترل کند.
با توجه به موارد پیشگفته، در مجموع میتوان نتایج اجرای این سیاست را در زمینه نظامی و امنیتی چنین جمعبندی کرد:
هریک از شهرکهای یهودی‌نشین به‌نوبه خود نقطه اتکایی محسوب میشوند که قادرند در هر جهتی از خود دفاع کنند و با جمع دیگری از مستعمرهنشینها به پشتیبانی متقابل و حمایت آتش و حرکت بپردازند. به این ترتیب، منطقه دفاعی کاملی که توان چندین روز دفاع را داشته باشد، تشکیل می‌شود. این مسئله پس از تشکیل اسرائیل نقش حساسی را در جهت از کاراندازی ارتشهای عربی و جلوگیری از پیشروی آنان به عهده داشت. از آن پس، ارتش اسرائیل توانست در قالب نیروی مکانیزه و ضربتی که توان حرکت و مانور را در جهات مختلف دارد، وارد میدان شود.(۶)
۲ـ سیاسی ـ اجتماعی
با توجه به وسعت محدود فلسطین اشغالی که پاسخگوی اسکان همه یهودیان جهان نیست، احداث شهرکهای یهودی‌نشین بهترین روشی است که شمار بیشتری از یهودیان را اسکان می‌دهد، ضمن اینکه به کارگیری سرویسدهی و خدمات‌رسانی و تسهیلات معیشت در بافت شهرکها میتواند زمینه مهاجرت بیشتر یهودیان جهان را فراهم کند؛ لذا رژیم صهیونیستی با تخریب بسیاری از منازل و مناطق مسکونی و زراعی عرب‌ها و حتی انهدام کامل بخشی از آنها و احداث شهرکها بر روی ویرانه روستاهای عربی، انگیزههای ماندن عرب‌ها در فلسطین و حتی بازگشت مجدد آنها را به سرزمین خود کاهش داده است. به این ترتیب، صهیونیستها فکر ماندن عرب‌ها در فلسطین را کمرنگ و حتی بقیه آنها را به کوچ و مهاجرت از سرزمین آبا و اجدادی خود مجبور می‌سازند و نیز از هرگونه بازگشت فلسطینیهای مستقر در دیگر کشورها به سرزمین خود جلوگیری می‌کنند. علاوه بر آن، جریانهای فلسطینی را در مقابل یک عمل انجام شده قرار دادهاند، به‌طوری که تأخیر در هرگونه اقدام و مذاکره سیاسی با رژیم صهیونیستی، منجر به از دست دادن بقیه سرزمینهای آنها می‌شود.
از سوی دیگر با توسعه شهرکهای یهودی‌نشین، اسرائیل میتواند در مذاکرات سیاسی حربهای در دست داشته باشد و در بعد سیاسی، به منظور تسریع حرکت اعراب به برقراری صلح با اسرائیل ـ به آنان فشار بیاورد. به این ترتیب، رژیم اشغالگر قدس میتواند با اجرای این سیاست، ضمن تثبیت امنیت داخلی و مرزهای خارجی خود با کشورهای همجوار، عملاً قدرت مانور عرب‌ها را در بازپسگیری سرزمینهای اشغالی خود کاهش و آنها را در برابر عمل انجام شده قرار دهد. از طرف دیگر با افزایش قدرت مانور اسرائیل، عرب‌ها به منظور جلوگیری از خسارات بیشتر، کراهت صلح با اسرائیل را فراموش می‌کنند و به نشستن در پای میز مذاکره تن خواهند داد.
۳ـ فرهنگی
با توجه به اینکه یهودیان کوچکننده به فلسطین از ملیتهای گوناگون (اروپایی، امریکایی، آفریقای و آسیایی) و صاحب فرهنگهای گوناگون از جوامع متفاوت هستند، طبعاً انگیزههای متعددی در پس مهاجرت آنها وجود دارد که کنترل و همگونسازی آنان را امری اجتناب‌ناپذیر می‌سازد؛ لذا رژیم صهیونیستی سعی در تخصیص تسهیلات لازم برای کنترل جامعه یهود و تزریق فرهنگ نو و همه‌جانبه بر آنها دارد که تحقق آن در مجموعههای مسکونی بسته به‌مراتب سهلتر و دستیابی سریع و مطمئن سازمانهای اسرائیل به اهداف مذکور قطعاً بیشتر خواهد بود.
۴ـ اقتصادی
سرزمین فلسطین با توجه به روند فزاینده مهاجرین یهودی با وسعت محدود و کشاروزی سنتی خود نمیتواند درآمد زیادی برای رژیم صهیونیستی داشته باشد و نیازمندیهای مردم اسرائیل را تأمین کند؛ لذا احداث شهرکهای یهودی‌نشین در زمینهای فلسطینیان و سلب مالکیت آنها از زمینهای کشاورزی خود، راه را برای کشاورزی مکانیزه و پیشرفته تحت نظارت مجموعه و سازمان متمرکز هموار می‌کند. یعنی:
۱ـ نیازمندیهای غذایی استراتژیک اسرائیل را به‌طور هماهنگ تأمین می‌کند.
۲ـ از کشت محصولات کشاورزی غیرضروری خودداری می‌شود.
۳ـ به پیروی از سیاست‌های اقتصادی دولت که صرفاً تولیدات کشاورزی اسرائیل نمیتواند همه نیازمندیهای غذایی خود را تأمین کند و به خارج وابسته است، بخشی از این زمینها در زمینه رشد صنایع تولیدی و ایجاد کارخانههای صنعتی به کار گرفته خواهند شد. این کار منبعی سودزا و پر درآمد برای اسرائیل است. به‌علاوه با مقداری از درآمد ناشی از فروش و صادرات صنایع تولیدی و صنعتی خود میتواند کمبود مواد غذایی را از طریق کشورهای هم‌پیمان خود مانند امریکا و اروپا به‌آسانی تأمین کند. درآمد اضافی نیز صرف دیگر امور نظامی و امنیتی و بازسازی و گسترش سرزمینهای اشغالی می‌شود.
مسائل مذکور به‌آسانی دورنمای اهداف آتی صهیونیستها و اصرار آنها بر انضمام و الحاق سرزمینهای اشغالی عربی به اسرائیل را مشخص می‌کند. به همین منظور رژیم صهیونیستی همواره سعی می‌کند تا مسئله احداث شهرکهای یهودی نشین را از هرگونه مناقشه و مذاکره سیاسی با فلسطینیان خارج سازد. اگر هم در صورت لزوم در این خصوص از طرف برخی از رهبران اسرائیل اظهارنظر و صحبتی شده، جز برای تحکیم و تثبیت اسرائیل و اجرای سیاست شهرکسازی و اسکان یهودیان مهاجر و کسب امتیازات بیشتر عرب‌ها چیز دیگری نبوده است.(۷)
پی‌نوشت‌ها
۱ـ ارونسون، جفرى، سیاسه الامر الواقع فى الضفه الغربیه، مؤسسه الدراسات الفلسطینیه، ص ۳۲٫
۲ـ ایگال آلون، یکى از رهبران صهیونیسم و وزیرخارجه اسبق رژیم صهیونیستى بود که عمر خود را در راه گسترش مرزهاى اسرائیل سپرى کرد.
۳ـ صفاتاج، مجید، ابرار، «انتقال و اسکان یهودیان در فلسطین»، ۲۳/۲/۱۳۷۱، شماره ۱۰۱۵، ص۸٫
۴ـ الموسوعه الفلسطینیه، الخطه الصهیونیه للاستیطان فى الضفه الغربیه، ج ۲، ۱۹۸۴م، ص ۳۵۰٫
۵ـ همان.
۶ـ ربابعه، غازى اسماعیل، استراتژى اسرائیل ۱۹۶۷ـ۱۹۴۸م، ترجمه محمدرضا فاطمى، نشر سفیر، چاپ اول، تابستان ۱۳۶۸ش، ص ۳۹٫
۷ـ ارونسون، جفرى، سیاسه الامر الواقع فى الضفه الغربیه، مؤسسه الدراسات الفلسطینیه، ص ۳۲٫
سوتیترها:
۱٫
اسکان یهودیان و احداث شهرکهای یهودی‌نشین در مناطق اشغالی فلسطین و دیگر سرزمینهای اشغالی عربی یکی از سیاست‌های اصلی رژیم صهیونیستی و نیز عاملی مهم و استراتژیک در معادلات و محاسبات این رژیم از هنگام تأسیس اسرائیل تا کنون به شمار میرود و در حفظ امنیت و تحکیم سلطه صهیونیسم بر سرزمینهای اشغالی، تأثیر به‌سزایی داشته است.
۲٫
با توجه به وسعت محدود فلسطین اشغالی که پاسخگوی اسکان همه یهودیان جهان نیست، احداث شهرکهای یهودی‌نشین بهترین روشی است که شمار بیشتری از یهودیان را اسکان می‌دهد، ضمن اینکه به کارگیری سرویسدهی و خدمات‌رسانی و تسهیلات معیشت در بافت شهرکها میتواند زمینه مهاجرت بیشتر یهودیان جهان را فراهم کند.