دکتر عبدالحمید انصاری
مقدمه
در ۱۵ قسمت گذشته فیلم‌های ساخته شده در سینمای ایران تا پایان سال ۱۳۶۵ مورد مطالعه و تحلیل مختصر قرار گرفت. در این شماره ابتدا به معرفی فیلم‌هایی که نیمه‌تمام رها شدند و یا به نمایش عمومی درنیامدند می‌پردازیم و سپس فیلم‌های سال ۱۳۶۶ را مورد بررسی قرار می‌دهیم:
فیلم‌هایی که هیچ‌گاه به اکران عمومی درنیامدند:
مطابق آمار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (معاونت سینمایی) از سال‌های رونق سینما در کشورمان به دلایل زیر برخی از محصولات سینمایی موفق به اکران نشدند. لازم به ذکر است که قریب به اتفاق این فیلم‌ها دارای عوامل ساخت و بازیگری درجه ۲ و ۳ بودند.
الف) عدم انطباق فاحش فیلمنامه و فیلم ساخته شده.
ب) عدم مراعات ضوابط و مقررات ساخت فیلم و ممیزی.
ج) اختلاف شدید دست‌اندرکاران و صاحبان فیلم.
د) نیمه‌کاره رها شدن فیلم.
هـ) فوت برخی از بازیگران اصلی و یا سازندگان فیلم.
و) تعداد کمتر از انگشتان یک دست از این فیلم‌ها بعدها تکمیل شدند که البته علی‌رغم برخورداری از بازیگران سرشناس به دلیل تغییر ذائقه جامعه و تحولات فرهنگی توفیق استقبال نداشتند، مانند فیلم «پنجمین نفر» اثر ایرج قادری.
این فیلم‌ها به ترتیب سال ساخت به شرح زیرند:
۱ـ سال ۱۳۳۰ ـ آخرین عشق: کارگردان و تهیه‌کننده: دکتر اسمعیل کوشان. سناریست: سیامک یاسمی. محصول: استودیو پارس فیلم. مدیر تصویربرداری: عنایت‌الله فمین. بازیگران: عبدالله بقایی، جمشید مهرداد، زینت نوری، مهری حسن‌زاده.
۲ـ سال ۱۳۳۰ـ اولتیماتوم. کارگردان: پرویز خطیبی، تهیه‌کنندگان: پرویز خطیبی، فره‌وشی، میزانی، سناریست: پرویز خطیبی. مدیر فیلمبرداری: ایرج فره‌وشی. بازیگران: هوشنگ رسول‌زاده، پرخیده و عبدالله محمدی.
۳ـ سال ۱۳۳۷ـ عقاب صحرا. بازیگران: کاظم پروین‌چی، مهین دیهیم. کارگردان، تهیه‌کننده، سناریست، تصویربردار: علی‌محمد نوربخش.
۴ـ سال ۱۳۳۸ـ دنیای جوانان. بازیگران: کاملیا، بهروز خراسانچی، پل‌ویستمن، پروین قهرمانی. سناریست و کارگردان: بهرور خراسانچی.
۵ـ سال ۱۳۳۸ـ گل صحرا. بازیگران: علی محزون، ایرن. کارگردان: جنتی. تهیه‌کننده: شاهرخ رفیعی.
۶ـ سال ۱۳۳۸ـ فرار از قانون. بازیگران: شاندرمنی (سیروس خشایار)، فرزانه صباحی، احمد امیری. سناریست و کارگردان: سردار جوگندرپال (اهل هندوستان).
۷ـ سال ۱۳۳۹ـ شب‌کلاه شیطان. بازیگران: پرویز بهادر، آذر حکمت‌شعار، ژاله. سناریست و کارگردان: علی گرمسیری.
۸ـ سال ۱۳۳۹ـ عشق پیری. بازیگران: محسن مهدوی، هوشنگ منظوری، سیما. سناریست، تهیه‌کننده و فیلمبردار و کارگردان: علی‌محمد نوربخش.
۹ـ سال ۱۳۳۹ـ زن و شراب. بازیگران: علی بیگدلی، پورانداخت. سناریست، فیلمبردار و تهیه‌کننده: مهدی بشارتیان.
۱۰ـ سال ۱۳۴۰ـ وقتی که آب غروب می‌کند. بازیگران: حمید نجاحی، تقی مشکاتی، آذر حکمت شعار، سناریست، تهیه‌کننده و کارگردان: هوشنگ کاووسی.
۱۱ـ سال ۱۳۴۰ـ لاله دریایی. بازیگران: حاتمیان، آنوش، مینا. تهیه‌کننده، سناریست و کارگردان: ابراهیم باقری.
۱۲ـ سال ۱۳۴۳ـ در اوج افتخار. بازیگران: مرحوم رضابیک ایمانوردی، بهمنیار، سهیلا. سناریست و کارگردان: امیرشروان.
۱۳ـ سال ۱۳۴۴ـ دنیای کوچک آنها. بازیگران: مرحوم رضابیک ایمانوردی، محمدعلی جعفری، مریم، کسروی. سناریست و کارگردان: سیاوش شاکری.
۱۴ـ سال ۱۳۴۵ـ شاهنامه آخرش خوشه. بازیگران: عزت‌الله وثوق، رقیه چهره‌آزاد، روفیا. فیملبردار، تهیه‌کننده و کارگردان: موشق سروری.
۱۵ـ سال ۱۳۴۶ـ گناه چشمان من. بازیگران: منوچهر وثوق، محمدعلی جعفری، آذر حکمت شعار. تهیه‌کننده، فیلمبردار و کارگردان: داود اسماعیلی.
۱۶ـ سال ۱۳۴۶ـ ماجراجویان. بازیگران: حسن شاهین، رضوان، بهرام ویدی. تهیه‌کننده و کارگردان: درویش صفت.
۱۷ـ سال ۱۳۴۶ـ قضا و قدر. بازیگران: لیلا فروهر، مهران صدری، شاندرمنی و آرزو غفاری. فیلمبردار و کارگردان: احمد صفایی.
۱۸ـ سال ۱۳۴۷ـ جوانمرد دهکده. بازیگران: عباس مهردادیان، نادره (مرحومه حمیده خیرآبادی، مادر ثریا قاسمی)، پروانه و حسین آزاد. سناریست، تهیه‌کننده و کارگردان: خسرونژاد.
۱۹ـ سال ۱۳۴۸ـ چیچو و فرانکو وطنی. بازیگران: رامک، آرزو، احمد کاشانی، حسن بلور و میری. سناریست، تهیه‌کننده و کارگردان: علی میری.
۲۰ـ سال ۱۳۴۸ـ حاجی‌فیروز. بازیگران: منوچهر وثوق، گوگوش، آرمان و جهانگیر فروهر. سناریست، تهیه‌کننده و کارگردان: عباس شباویز.
۲۱ـ سال ۱۳۴۸ـ از بهشت تا جهنم. بازیگران: داریوش طلایی، پروین غفاری، حسین اشراق، مرحومه ملکه رنجبر و مژگان. تهیه‌کننده، سناریست، فیلمبردار و کارگردان: سالار عشقی.
۲۲ـ سال ۱۳۴۸ـ هوکانی. بازیگران: بهروز وثوقی، آرمان، آذر شیوا، جمشید مشایخی، ژاله. کارگردان: سیاوش یاسمی.
۲۳ـ سال ۱۳۴۹ـ مرد کرایه‌ای. بازیگران: گوگوش، سعید پورصمیمی و فرهنگ امیری. کارگردان: فرخ غفاری. محصول رادیو تلویزیون ملی ایران.
۲۴ـ سال ۱۳۴۹ـ فرجام. بازیگران: جهانگیر غفاری، گیتی فروهر (مادر لیلا فروهر)، اسدالله یکتا و آرزو. فیلمبردار، تهیه‌کنده، سناریست و کارگردان: آراکل باباخانی.
۲۵ـ سال ۱۳۵۰ـ دختر فالگیر. بازیگران: داریوش طلایی، رضوان، مینا مغازه‌ای (مینا)، شاندرمنی ویدی. تهیه‌کننده، سناریست و کارگردان: سیروس جراح‌زاده.
۲۶ـ سال ۱۳۵۰ـ بلندی‌های واژگون. بازیگران: بهروز وثوقی، پوری بنایی. سناریست و کارگردان: حسن ساسان‌پور.
۲۷ـ سال ۱۳۵۱ـ شیرعلی مردان. بازیگران: بهمن مفید، منوچهر احمدی، تقی مختار، ژاله و مهری فرهنگ. سناریست و کارگردان: عبدالله غیابی.
۲۸ـ سال ۱۳۵۱ـ علی بلبل. بازیگران: ایرج قادری، فرانک (فرانک میرقهاری)، اسدالله یکتا، هاله و میری. سناریست، تهیه‌کننده و کارگردان: سیروس قهرمانی.
۲۹ـ سال ۱۳۵۱ـ کلید رمز. بازیگران: علی زندی، نلور، مارتین و حسن رضیانی. سناریست و کارگردان: سیروس جراح‌زاده.
۳۰ـ سال ۱۳۵۲ـ دو کبوتر. بازیگران: داریوش طلایی، ویکتوریا، کامی کسروی، عدیله، اکبر هاشمی و حبیب‌الله بلور. کارگردان: ایرج فاطمی.
۳۱ـ سال ۱۳۵۳ (تا سال ۱۳۵۷ در دست ساخت بود) ـ قصه خیابان دراز. بازیگران: منوچهر احمدی، پروین مشگین، علی‌اکبر جان‌بخش و رضا عباس‌نژاد. سناریست: محسن تقوایی و کیومرث پوراحمد. کارگردان: محسن تقوایی.
۳۲ـ سال ۱۳۵۳ـ کوثر. بازیگران: مرحوم بوتیمار، نیلوفر، سهیلا، اصغر سمسارزاده، یدالله شیراندامی. سناریست و کارگردان: منوچهر قاسمی.
۳۳ـ سال ۱۳۵۳ـ خشم و خون. بازیگران: سعید راد (همسر نسرین قدیری مشهور به نوش‌آفرین که پس از چند سال بازیگری به خوانندگی روی آورد. با وقوع انقلاب اسلامی به امریکا رفت و در شبکه‌های معاند فارسی‌زبان به خوانندگی مبتذل مشغول شد. سعید راد بعدها از او جدا شد و به ایران بازگشت. او تاکنون در چند فیلم از جمله «دوئل» اثر احمدرضا درویش و «چ» اثر ابراهیم حاتمی‌کیا بازی کرده است)، کارمن اسکویی، شورانگیز طباطبایی و منوچهر احمدی. سناریست و کارگردان: ناصر محمدی.
۳۴ـ سال ۱۳۵۴ـ پاداش بزرگ. بازیگران: بهمن مفید، نوش‌آفرین، مرتضی عقیلی، شهرآشوب، مرحوم علی آزاد (بازیگر نقش عبدالله ابن عباس فرمانده سپاه امیرالمؤمنین«ع» در سریال امام علی«ع»). سناریست و کارگردان: قدرت‌الله بزرگی.
۳۵ـ سال ۱۳۵۴ (تا سال ۱۳۵۹ ادامه داشت) ـ وقتی که آسمان بشکافد. بازیگران: فرامرز قریبیان، لیلا فروهر، ملیحه نصیری، اکبر گلپایگانی، فخری خوروش، محمدعلی کشاورز. سناریست و تهیه‌کننده و کارگردان: فتح‌الله منوچهری.
۳۶ـ سال ۱۳۵۵ـ خاکستر عشق. بازیگران: شورانگیز طباطبایی، مرتضی عقیلی، نادره (مرحومه خیرآبادی)، پروین سلیمانی، محسن مهدوی. کارگردان: رضا عقیلی.
۳۷ـ سال ۱۳۵۵ـ خوش‌غیرت. بازیگران: همایون، نوری کسرایی، کاظم تهرانچی، داریوش اسدزاده. سناریست و کارگردان: پرویز نوری.
۳۸ـ سال ۱۳۵۵ـ سنجر. بازیگران: سعید راد، بهمن مفید، آرام، ذکریا هاشمی، مجید مظفری، طوبی سلیمی. سناریست و کارگردان: سیروس الوند.
۳۹ـ سال ۱۳۵۶ـ تشنه باران. بازیگران: سیمین غفاری، ایرج مهدیان، اصغر سمسارزاده، میری و نادره. سناریست و کارگردان: نادر قانع.
۴۰ـ سال ۱۳۵۶ـ عاشقانه. بازیگران: علیرضا داودنژاد، حسین ملکی. سناریست، تهیه‌کننده و کارگردان: علیرضا داودنژاد.
۴۱ـ سال ۱۳۵۷ـ فریاد شرم. بازیگران: منوچهر یوسفی، شهلا یوسفی، شهره، داود غفاری. سناریست و کارگردان: نادر قانع.
۴۲ـ سال ۱۳۵۷ـ اسیر زن. بازیگران: بهمن مفید، علی آزاد، گلچین، شهلا قربانی، اسماعیل شیرازی. کارگردان: رکنی.
۴۳ـ سال ۱۳۵۷ـ پیشواز. بازیگران: بهمن مفید، طوطی سلیمی، علی آزاد، لی‌لی. سناریست و کارگردان: قدرت‌الله بزرگی.
۴۴ـ سال ۱۳۵۷ـ شکاف. باریگران: منوچهر وثوق، شهلا یوسفی، بهمن مفید و جلال پیشوائیان، منیژه آراء. سناریست و کارگردان: اسماعیل پورسعید.
۴۵ـ سال ۱۳۵۷ـ پرستش. بازیگران: مرتضی عقیلی، لیلا فروهر، نادره، محسن مهدوی. کارگردان: داود اسماعیلی.
۴۶ـ سال ۱۳۵۷ـ صمد در به در می‌شود. بازیگران: پرویز صیاد، محمد گودرزی، بهمن زرین‌پور. تهیه‌کننده، سناریست و کارگردان: پرویز صیاد.
۴۷ـ سال ۱۳۵۷ـ پرستش. بازیگران: مرتضی عقیلی، لیلا فروهر، محسن مهدوی. سناریست و کارگردان: داود اسماعیلی.
(مأخذ اطلاعات فیلم‌ها، وزارت ارشاد و کتاب فرهنگ سینمای ایران، تألیف: جمال امید)