احمد بروایه
معرفی:
اوگاندا کشوری غیرساحلی در شرق قاره آفریقاست که از شمال با سودان جنوبی، از شرق با کنیا، از غرب با جمهوری دموکراتیک کنگو و از جنوب با تانزانیا و رواندا همسایه است. این کشور با مساحتی معادل۲۴۱ هزار کیلومتر مربع و جمعیتی بالغ بر ۳۸ میلیون نفر، از نظر مساحت هشتاد و یکمین کشور دنیاست. (۱)
اوگاندا به دلیل وجود دریاچه‌های متعددی مانند دریاچه ویکتوریا که کاملاً در حوزه رود نیل سفید واقع شده و یکی از سرچشمه‌های نیل محسوب می‌شود، از منظر ذخایر آبی یکی از غنی‌ترین کشورهای جهان است و حدود ۱۵% آب نیل از نیل سفید تأمین می‌شود. بیشترین صادرات کشاورزی این کشور قهوه، چای و ماهی هستند و این کشور دارای ذخایر بسیار غنی معدنی از جمله کبالت و مس است. نظام سیاسی این کشور جمهوری ریاستی است و آقای یوری موسیوینی که در سال ۱۹۸۱ با کودتا به قدرت رسید، تا کنون ریاست این کشور را به عهده دارد. از منظر سیاسی، دولت فعلی اوگاندا از متحدان ایالات متحده رژیم صهیونیستی و جهان غرب در منطقه شرق آفریقا محسوب می‌شود و عرب‌ها را تروریست و نفوذ بنیادگرایی را از خطرات بزرگ برای آینده قاره آفریقا می‌داند. این امر یکی از مهم‌ترین دلایل حمایت نظام اوگاندا از شورش جنوب سودان در دهه ۸۰ قرن بیستم و همچنین اعزام نیرو به سومالی برای مبارزه با گروه تروریستی الشباب از اوایل قرن بیست و یکم تا کنون بوده است. در حال حاضر بالغ بر شش هزار نیروی اوگاندایی در قالب نیروهای حافظ صلح اتحادیه آفریقا در سومالی حضور دارند.(۲)
روابط رژیم صهیونیستی و اوگاندا
اوگاندا از ابتدای تشکیل صهیونیسم جایگاه ویژه‌ای در طرح‌های استعماری آن داشته است. در سال ۱۹۰۳ استعمار بریتانیا پیشنهاد داد که اوگاندا تبدیل به کانون ملی یهودیان شود.(۳) با وجود اینکه رژیم صهیونیستی با اشغال فلسطین، دولت جعلی خود را در آنجا پایه‌گذاری کرد، ولی این رژیم همواره اوگاندا را به عنوان یکی از مناطق مهم در سیاست خارجی خود قلمداد کرده است. سیاست این رژیم در قبال اوگاندا در حقیقت ادامه سیاست کلی این رژیم در قاره آفریقاست که اهداف زیر را دنبال می‌کند:
۱ـ تلاش برای فراهم آوردن مشروعیت بین‌المللی در مجامع جهانی از طریق مساعدت کشورهای آفریقایی،
۲ـ تلاش برای محاصره کشورهای عربی و اسلامی و جلوگیری از نفوذ اسلام در مناطق مرکزی آفریقا،
۳ـ تلاش برای کنترل منابع رود نیل برای اعمال فشار بر مصر و سودان،
۴ـ ایجاد بازارهای جدید برای کالاها و خدمات مهندسی رژیم صهیونیستی و سیطره اقتصادی و استثمار کشورهای آفریقایی و تأمین مواد خام برای صنایع خود. اوگاندا به دلیل داشتن مرز مشترک با سودان پیش از تجزیه این کشور، قرار گرفتن در مسیر نیل سفید که ۱۵% آورده آبی نیل را تأمین می‌کند و وجود منابع غنی مانند کبالت، مس، طلا و ثروت‌های طبیعی بسیار از جمله ذخایر عظیم ماهیان و جنگل‌ها و مزارع بسیار وسیع قهوه و چای یکی از مناطق بسیار مهم در استراتژی رژیم صهیونیستی برای سیطره بر آفریقاست. رژیم اوگاندا نیز به دلیل ترس از بنیادگرایی اسلامی و ضدیت با عرب‌ها از روابط با رژیم صهیونیستی استقبال می‌کند.
یکی دیگر از موارد مورد توجه رژیم صهیونیستی، وجود اقلیتی از سیاهپوستان اوگاندایی است که خود را یهودی می‌دانند.(۴) این افراد با وجود اینکه هیچ نسبتی با یهودیان ندارند، از شریعت یهود پیروی می‌کنند. این گروه با وجود تعداد کم و فقر شدید، در صورت دریافت کمک از رژیم صهیونیستی میتوانند در دراز مدت به صورت یک گروه فشار بر دولت اوگاندا مورد استفاده قرار گیرند.
پیشینه روابط رژیم صهیونیستی و اوگاندا به دهه ۶۰ میلادی و به دوران رئیس‌جمهور سابق این کشور، میلتون اوبوتی بازمی‌گردد. نظام اوبوتی به رژیم صهیونیستی کمک می‌کرد که از شورش در جنوب سودان در راستای تجزیه سودان پشتیبانی کند. پس از سرنگونی اوبوتی نیز یکی از افسران ارتش اوگاندا به نام عیدی امین که در فلسطین اشغالی آموزش دیده بود، به قدرت رسید. عیدی امین نیز سیاست اوبوتی در همکاری با رژیم صهیونیستی را ادامه داد. رژیم صهیونیستی در زمان امین یکی از تأمین‌کنندگان سلاح برای ارتش اوگاندا محسوب می‌شد.(۵) با وجود این عیدی امین از اواسط حکومت خود با نزدیک شدن به سرهنگ قذافی از رژیم صهیونیستی فاصله گرفت.
سقوط امین در سال ۱۹۷۹ و جنگ‌های داخلی و عدم وجود ثبات سیاسی که به مدت هفت سال بر این کشور حاکم بود، باعث شد که سیاست قدرت‌های بزرگ در قبال اوگاندا دچار نوعی فترت شود. در سال ۱۹۸۶ و با به قدرت رسیدن جبهه دفاع ملی به رهبری آقای یوری موسونی، اوگاندا علاوه بر قرار گرفتن در مسیر توسعه اقتصادی، تبدیل به یکی از متحدان اصلی جهان غرب در منطقه شد و در همین راستا روابط خود با رژیم صهیونیستی را گسترش داد.
ابعاد روابط رژیم صهیونیستی و اوگاندا در حال حاضر
رژیم صهیونیستی و اوگاندا روابط مستحکمی دارند که جنبه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و امنیتی را در برمی‌گیرد. رژیم صهیونیستی توانست با استفاده از ظرفیت‌های اوگاندا و اتیوپی بر حوادث جنوب سودان تأثیر بگذارد و از اوگاندا به عنوان پلی برای رساندن سلاح به شورشیان جنوب سودان استفاده کند.
از منظر امنیتی، روابط رژیم صهیونیستی و اوگاندا در حقیقت ادامه روابط اخیر با ایالات متحده در جهت جلوگیری از گسترش بنیادگرایی اسلامی در منطقه شرق آفریقاست. بر همین اساس ایالات متحده و رژیم صهیونیستی از دخالت دولت اوگاندا در جنوب سودان و پس از آن در سومالی و تحت پوشش نیروهای حافظ اتحادیه آفریقا حمایت کرده‌اند.(۶)
از سوی دیگر، افزایش میزان پناهندگان آفریقایی به فلسطین اشغالی، رژیم صهیونیستی را برآن داشت که به دنبال کشوری ثالث برای استقبال از این پناهندگان و سپس اعزام آنها به کشورهایشان باشد، بر این اساس رژیم صهیونیستی در سال ۲۰۱۳ با اوگاندا توافق کرد که این پناهندگان را به صورت موقت بپذیرد و مقدمات بازگرداندن آنان را به کشورهایشان فراهم آورد.(۷)
از جنبه نظامی، با وجود آنکه اوگاندا ظاهراً جایگاهی محوری در سیاست‌های نظامی رژیم صهیونیستی در منطقه ندارد، این رژیم یکی از فروشندگان سلاح به اوگاندا محسوب می‌شود و در خلال توافق مربوط به پذیرش پناهندگان تعهد کرده است که در نوسازی ارتش اوگاندا به این کشور کمک کند. این تعهدات شامل تأمین مهمات و نوسازی نیروی هوایی اوگاندا می‌شود.(۸)
بدون شک عمیق‌ترین بخش روابط میان اوگاندا و رژیم صهیونیستی روابط اقتصادی آنهاست، به‌طوری که سفیر این رژیم در اوگاندا در سال ۲۰۱۳ و به مناسبت سالروز تأسیس دولت اسرائیل اعلام کرد که روابط دوجانبه میان تل‌آویو و کامپالا بسیار صمیمانه است.(۹)
رژیم صهیونیستی هم اکنون در زمینه‌های اقتصادی مختلفی از جمله کشاورزی، تکنولوژی‌های کشاورزی، دامپروری، آبخیزداری، بهداشت، مسائل امنیتی و توسعه روستایی و نیز در امور زیربنایی و خدماتی اوگاندا فعالیت می‌کند.(۱۰) یکی از مهم‌ترین این بخش‌ها طرح‌های آبخیزداری در شمال اوگاندا با هدف تحت فشار قرار دادن مصر و سودان از طریق سیطره بر منابع نیل است.(۱۱)
نتیجه‌گیری
قرارداد صلح کمپ دیوید میان رژیم صهیونیستی و مصر و سپس فرایند صلح اسلو علاوه بر دستاوردهای آن در سطح منطقه‌ای برای این رژیم، توانست به انزوای این رژیم در میان کشورهای آفریقایی که در پی جنگ ۱۹۶۷ تشدید شده بود پایان دهد. این امر از اویل دهه ۹۰ و روی کار آمدن نظام‌های طرفدار غرب در آفریقا تشدید شد. رژیم صهیونیستی با استفاده از بی‌توجهی کشورهای اسلامی به آفریقا و برتری تکنولوژیکی خود، به افزایش نفوذش در این قاره و استثمار منابع آن پرداخت. بی‌شک سیطره این رژیم بر آفریقا خطرات بزرگی را برای کشورهای اسلامی در پی خواهد داشت و لازمه جلوگیری از این امر، توجه بیشتر به قاره آفریقاست.
منابع:
۱- Kyemba, Henry (1977). A State of Blood: The Inside Story of Idi Amin. New York: Ace Books. ISBN 0-441-78524
۲- Rothkowitz, Harris Z. (September 6, 1903). “Uganda and Zion”. New York Times. Retrieved 2009-07-09
۳- Herman Butime, Shifts in Israel-Africa Relations, Strategic Assessment, Volume 17. No. 3 , October 2014
۴- https://www.cia.gov/library/publications/the%ADworld%ADfactbook/geos/print_ug.html
۵- http://csis.org/files/publication/110623_Barkan_Uganda_Web.pdf
۷- http://www.haaretz.com/israel%ADnews/1.575028
۸- http://www.newvision.co.ug/new_vision/news/1317385/israel-uganda-relations-strengthened
پی‌نوشت‌ها
۱- https://www.cia.gov/library/publications/the%ADworld%ADfactbook/geos/print_ug.html
۲- http://csis.org/files/publication/110623_Barkan_Uganda_Web.pdf
۳- Rothkowitz, Harris Z. (September 6, 1903). “Uganda and Zion”. New York Times. Retrieved 2009-07-09
۴- http://news.bbc.co.uk/2/shared/spl/hi/picture_gallery/05/africa_uganda0s_jewish_community/html/8.stm
۵- Kyemba, Henry (1977). A State of Blood: The Inside Story of Idi Amin. New York: Ace Books. ISBN 0-441-78524
۶- Herman Butime, Shifts in Israel-Africa Relations, Strategic Assessment, Volume 17. No. 3 , October 2014
۷- http://www.haaretz.com/israel%ADnews/1.575028
۸- Herman Butime, Shifts in Israel-Africa Relations, Strategic Assessment, Volume 17. No. 3 , October 2014
۹- http://www.newvision.co.ug/new_vision/news/1317385/israel-uganda-relations-strengthened
۱۰- http://www.newvision.co.ug/new_vision/news/1317385/israel-uganda-relations-strengthened
سوتیترها:
۱٫
اوگاندا از ابتدای تشکیل صهیونیسم جایگاه ویژه‌ای در طرح‌های استعماری آن داشته است. در سال ۱۹۰۳ استعمار بریتانیا پیشنهاد داد که اوگاندا تبدیل به کانون ملی یهودیان شود.
۲٫
با وجود اینکه رژیم صهیونیستی با اشغال فلسطین، دولت جعلی خود را در آنجا پایه‌گذاری کرد، ولی این رژیم همواره اوگاندا را به عنوان یکی از مناطق مهم در سیاست خارجی خود قلمداد کرده است.