قسمت بیستم
مفاسد سیستم سرمایه داری
آیت الله حسین نوری
در قسمت های پیشین این سلسله گفتارها به بحث در پیرامون مفاسدی که اقتصاد سرمایه داری در کشورهای تحت سلطه خود به بار می آورد پرداختیم و در این زمینه، تعدادی از مفاسد گوناگون ناشی از این سیستم را فهرست وار نام بردیم و آنچه از مفاسد سرمایه داری را که در خور توضیح در این مجلهٔ وزین برشمردیم عبارت است از:
۱ـ ایجاد اختلاف فاحش طبقاتی.
۲ـ رواج ظلم و بیدادگری.
۳ـ شیوع فساد و فحشا.
۴ـ ایجاد سلطه استعمار.
و اکنون بحث خود را درباره موضوع دیگری از مفسده های ناشی از سیستم سرمایه داری که گریبان گیر تمامی جوامع تحت سلطه قدرتهای سرمایه داری است به توفیق خداوند متعال ادامه می دهیم:
سیستم سرمایه داری ـ چنانکه پیش از این گفته شد ـ از آنجا که براساس مادیت و سود جوئی و سلطه طلبی استوار گردیده است برای دوام بقا و حیات خود و در جهت به دست آوردن منافع هر چه افزون تر پیش از هر چیز در صدد بر می آید تا با کمک دولتهای بزرگ و قدرتمند، کشورهای کوچک و عقب مانده ای را پیدا کند که یوغ استعمار سرمایه داری را بر گردن آن بنهد تا اینکه آن کشور میدان تاخت و تاز قدرتهای استکباری و استعماری و بازار مصرفی برای مصنوعات و محصولات آنها باشد.
در این میان عموما مشکلات و مصائبی نیز رخ می دهد که می توان آنها را نیز تحت تقسیم بندیهای متمایزی بیان کرد. یکی از نخستین مصائبی که در این مورد رخ می دهد بروز جنگ بین قدرتهای بزرگ به خاطر به دست آوردن میدان سلطه گری و تصاحب منابع طبیعی و بازار مصرف است. تاریخ نشان می دهد که در قرنهای اخیر، یعنی در دوران پیدایش قدرتهای بزرگ استعمارگر و گسترش نفوذ و سلطه ی آنها در جهان، همواره برای استقرار تسلط بر دیگران و حفظ و دوام و توسعه ی آن بین قدرتهای بزرگ، رقابتها و درگیریهای خونینی ایجاد شده است.
تاریخ قرن ما هرگز جنگ جهانی اول و دوم را که از فکر سلطه طلبی و سرمایه داری سرچشمه گرفت فراموش نمی کند.
جنگ جهانی اول که از قلب اروپا زبانه کشید به هستی ۱۰ میلیون نفر سرباز خاتمه داد و ۲۲ میلیون نفر ناقص الاعضا و فلج باقی گذارد و ضمنا در طی آن نیز ۱۰ میلیون نفر مفقودالاثر گردیدند و ۳۰ میلیون زخمی به جا گذاشت. شهرها و روستاهائی ویران گردید و بالاخره هزینه آن به ۴۰۰ میلیارد دلار بالغ گردید!
مخارج و خسارات جنگ دوم جهانی به اندازه ای سنگین است که با هیچ رقمی نمی توان، همه خسارات سهمگین جانی و مالی این جنگ هولناک را ترسیم نمود:
تلفات جانی آمریکا در این جنگ ۱۹۴/۰۶۸/۱ نفر.
تلفات جانی آلمان،۰۰۰/۷۵۰/۳ نفر.
تلفات جانی شوروی، ۰۰۰/۰۰۰/۳ نفر.
تلفات جانی ژاپن، ۰۰۰/۵۰۰/۱ نفر.
و بالاخره از همه کمتر در این جنگ تلفات انگلیسیها بود که به ۰۰۰/۴۰۰ نفر رسید، و نیز در حدود ۱۲ میلیون نفر تلفات مردم کشورهای درگیر و جنگجویان غیر نظامی و سازمانهای دفاع پنهانی بود که به وسیله بمبارانهای هوائی یا کشتارهای دسته جمعی از میان رفته اند، بنابراین مجموع تلفات جانی جبهه های جنگ به ۲۲ میلیون نفر بالغ گردید.
علاوه بر کشته شدگان جبهه ها نزدیک به ۳۵ میلیون نفر در این جنگ آسیب جانی دیدند و چندین میلیون نفر در اروپا و خاور دور آواره شدند بنابراین اگر کلیه تلفات و آسیب دیدگان جنگ جهانی دوم یعنی کشته شدگان و زخمی ها و مفقود شدگان و آواره گان را حساب کنیم مجموع آن تقریبا به رقم ۰۰۰/۰۰۰/۶۵ نفر بالغ خواهد شد!!
مخارج این جنگ نیز مانند تعداد تلفات آن سرسام آور بوده و ارقام مربوط به آن به حساب میلیارد سنجیده می شود:
آمریکا،۰۰۰/۰۰۰/۴۹۱/۳۴۱ دلار.
بریتانیای کبیر ۰۰۰/۰۰۰/۰۰۰/۱۲۰ دلار.
روسیه شوروی ۰۰۰/۰۰۰/۰۰۰/۱۹۲ دلار.
آلمان، ۰۰۰/۰۰۰/۰۰۰/۲۷۲ دلار.
ایتالیا، ۰۰۰/۰۰۰/۰۰۰/۹۴ دلار.
ژاپن، ۰۰۰/۰۰۰/۰۰۰/۵۶ دلار.
وقتی این ارقام را با ارقام کوچکتری که از طرف سایر دول دنیا به مصرف جنگ رسیده است جمع می کنیم می بینیم معادل ۰۰۰/۰۰۰/۰۰۰/۱۵۴/۱ دلار خرج جنگ جهانی دوم شده است.
این ارقام فقط مربوط به مخارج پولی است که در آتیه می توان به وسیله کار و صرفه جوئی جای آن را پر کرد، ولیکن آنچه جبران ناپذیر است مقادیر بسیار هنگفتی مواد اولیه مانند آهن و نفت و زغال سنگ و همچنین تلفات سهمگین نفوس انسانی است که در این جنگ ضایع گردیده است.
از اینها گذشته خسارات جبران ناپذیر دیگری به عالم بشریت وارد آمده که احصا و شمارش آنها از حوزه امکان، خارج می باشد و آن لطمات روحی و ضربه های اخلاقی ای است که به “انسان” خورده و حیثیت و شخصیت بشری او را جریحه دار ساخته است.[۱]
در اینجا برای اینکه بدانیم با این هزینه های سنگین که در راه جنگهائی که از سلطه طلبی و سودجوئی و فکر استکباری و استثماری سرچشمه می گیرد مصرف می گردد چه کارهای مثبت و ثمربخش و مفیدی را می توان انجام داد و چگونه با آن می توان فقر و بدبختی و بی سوادی و گرسنگی و انواع محرومیتهای انسانی را ریشه کن ساخت به این گزارش هم توجه کنید:
“وحشتناکترین چیزهائی که تا کنون خوانده اید”:
مرکز علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (یونسکو) در پاریس در بولتن شماره ۴۴۷ مورخ ۳۰ـ اکتبر ۱۹۶۴ (۸ آبان ماه ۱۳۴۳) خود اعلام کرده است:
هزینه ساختمان یک طیاره بمب افکن از نوع پروتوتیب مطابق با حقوق ۰۰۰/۲۵۰ نفر آموزگار در یک سال تمام است، هم چنین هزینه این بمب افکن مساوی است با ساختمان ۳۰ دانشکده علوم که در هر کدام از آنها یک هزار دانشجو به تحصیل مشغول باشند، همچنین هزینه ساختمان یک بمب افکن معادل است با ساختمان ۷۵ بیمارستان که هر کدام یک صد تختخواب داشته و کاملا مجهز و آماده باشند.
برای ساختمان یک طیاره شکاری مافوق صوت هزینه ای لازم است که با آن می توان ۰۰۰/۶۰۰ خانه آپارتمان بنا نمود.
امروز در هر ساعت از هر شبانه روز ۰۰۰/۰۰۰/۱۴ دلار که معادل یک میلیارد و یکصد میلیون ریال است در دنیا خرج تسلیحات می گردد در حالی که بسیاری از ملتها در دنیا فاقد مسکن، بیمارستان، مدرسه، آزمایشگاه و وسائل کشاورزی و خلاصه وسیله رفاه و ادامه زندگی هستند.
این ارقام مربوط به ۱۸ سال قبل است از آن تاریخ تا کنون هزینه تسلیحات بطور تصاعدی بالا رفته است. نمونه ای از هزینه های سنگین تسلیحات در سال گذشته را یادآور می شویم:
براساس گزارش مؤسسه بین المللی تحقیقات صلح استکلهم، در سال گذشته آمریکا ۰۰۰/۰۰۰/۰۰۰/۱۳۴ دلار و شوروی ۰۰۰/۰۰۰/۸۰۰/۱۱۸ دلار صرف تسلیحات کرده اند.
فرانسه در سال گذشته مبلغ ۲۲۴۵۰ میلیون دلار صرف خرید تسلیحاتی کرده که نسبت به سال قبل ۱۸۴۷۰ میلیون دلار افزایش داشت.
سال گذشته در خاورمیانه جمعا ۴۴ میلیارد دلار صرف خرید تسلیحات شده است که نسبت به سال ۱۹۷۵، ۲۱٪ افزایش داشته است.
در صورتی که با هزینه ساختمان یک دستگاه طیاره این همه خدمت به بشر می توان کرد فکر کنید با هزاران هزار هواپیماهای جنگی که ساخته و در انبارهای خود برای روز جنگ نگاه داشته اند چه خدمتی به بشریت می توان انجام داد!
فکر کنید یک بمب کوچک اتمی چقدر هزینه بر می دارد که ساختمان یک طیاره در مقابل آن همانند یک بازیچه مقوائی است این دولتها برای ساختمان هواپیماهای نظامی و بمبهای اتمی و غیر اتمی و سایر تسلیحات خود چه هزینه هائی متحمل می شوند جائی که هزینه تسلیحات در هر ساعت بالغ بر یک هزار و یک صد میلیون ریال شود فکر کنید در یک روز و یک هفته و یک ماه و یک سال چقدر خواهد شد.
به همین مناسبت به این آمار توجه کنید:
“با پول ۱۳۰ هواپیما بیسوادی از جهان ریشه کن می شود”:
مدیر کل سازمان فرهنگی یونسکو در حضور عده ای از شخصیتهای مهم بین المللی که به منظور مطالعه درباره راههای از بین بردن بیسوادی در دنیا تشکیل جلسه داده اند اظهار داشت. در حال حاضر نیمی از سالمندان دنیا که تعداد آنها بیش از ۰۰۰/۰۰۰/۷۰۰ نفر می باشد گرفتار بیسوادی بوده و از خواندن و نوشتن اطلاعی ندارند.
به عقیده کارشناسان یونسکو با خرج ۰۰۰/۰۰۰/۸۰۰/۱ دلار می توان حداقل ۵۰٪ از بیسوادان دنیا را با سواد آشنا ساخت و این مبلغ در حدود پنج دهم در صد از بودجه کل کشورهای توسعه نیافته می باشد.
قیمت یک هواپیمای اف ۱۴ جنگنده ساخت آمریکا ۰۰۰/۴۰۰/۱ دلار است و به این ترتیب با بهای ۱۳۰ هواپیما از نوع اف ۱۴ می توان دنیا را باسواد کرد.
این ارقام را نیز با این عنوان بخوانید:
“جنگ ویتنام یکی از وحشیانه ترین جنگهای تاریخ بشریت است”:
اوتانت دبیر کل سابق ملل متحد “جنگ ویتنام” را یکی از وحشیانه ترین جنگهای تاریخ بشریت نامید.
۲۰ سال است که یک کشور آباد و زرخیر که جمعیت آن متجاوز از ۳۰ میلیون نفر است در آتش یک جنگ دائم و بی سابقه می سوزد، نسل جوان این کشور هرگز روی صلح و آرامش به خود ندیده و در آغوش جنگ چشم به دنیا گشوده و همواره ناظر مناظر غم انگیز و رقت بار جنگ بوده است.
این جنگ تا کنون میلیونها نفر کشته و مجروح داشته است.
تنها کشور آمریکا ۰۰۰/۰۰۰/۰۰۰/۸۰ (هشتاد میلیارد) دلار برای این جنگ خرج کرده است. در حالیکه با این هزینهٔ سرسام آور همه ساله می توان بیش از صد هزار بیمارستان مجهز، یک میلیون مدرسه و شش هزار سد بزرگ احداث کرد و این مبلغ معادل بیش از ۵۰ سال بودجه کشور ما و برابربا مخارج متوسط سالانه یک ششم تمام مردم دنیا است.
نکته قابل توجه اینکه هزینه های هنگفت و باور نکردنی در جهانی به هدر می رود که طبق آمارهای موجود یک سوم جمعیت آن در حال گرسنگی به سر می برند. و با انواع مشکلات و گرفتاریها دست به گریبان هستند.[۲]هنگامی که برای به دست آوردن کشورهای مستعمره و تصاحب بازار مصرف و تسخیر اقتصاد و در اختیار گرفتن مواد خام و منابع و ذخائر طبیعی آنها بین دول بزرگ و قدرتمند رقابت و نزاع در می گیرد سرانجام مراحله ای فرا می رسد که برای تعیین تکلیف نهائی، اینگونه دولتهای سودجو و زیاده طلب جنگ و کشتار را به عنوان آخرین راه حل، انتخاب می کنند. بنابراین یکی از مشخص ترین عواقب و تبعات استعمار که خود از سیستم سرمایه داری ناشی می شود، بروز اختلاف بین غارتگران و درگیری جنگ و کشتار بر سر تقسیم غنائمی است که هیچ کدام از آن قدرتهای درگیر سهم و حقی در آن ندارند و تنها با اتکا به زور خود، روی آن چنگ انداخته اند.
اما نکته جالب این است که اغلب گرچه ظاهرا جنگ در بین قدرتهای بزرگ در گیر شده و کشورهای کوچک در آن نقش و دخالت ندارند ولی تمامی خسارات و زیانهای ناشی از آن، دامنگیر همین کشورهای کوچک و ملل تحت ستم آنها می شود زیرا همیشه در چنین مواردی آنچه در پایان کار پیش می آید، جز این نیست که: یا یکی از قدرتهای بزرگ درگیر جنگ بر دیگری پیروز می شود و کشور مستعمره را تحت سلطه خود قرار می دهد و یا پس از مدتی جنگ و خونریزی بی منطق، قدرتهای درگیر جنگ تحت تأثیر جریانهای سیاسی روز و اوضاع حاکم بر جهان به مصلحت می بینند که دست از ادامه جنگ بردارند و در عوض، کشور مستعمره و منابع و ذخائر و بازار مصرف آن را بین خود تقسیم کنند و هر کدام بر قسمتی از آن نفوذ و تسلط داشته باشند.
در هر حال پایان کار برای کشور ضعیف تنها این است که تحت سلطه قرار گیرد، و قدرت یا قدرتهائی که در پایان یک سلسله جنگ و خونریزی بر آن کشور کوچک مسلط می شوند تمامی خسارات و زیانهای ناشی از جنگ را نیز به حساب مردم تحت ستم آن کشور می گذارند، بدین سان پس از استقرار سلطه خود برای جبران خسارتشان غارت و چپاول خود را چندین برابر می کنند و محصولات و تولیداتشان را به چندین برابر قیمت به مردم آن کشور می فروشند، و در یک کلام، در مدتی کوتاه، چند برابر خسارتی که در جنگ متحمل شده اند از حلقوم ضعیف همان کشور مستعمره به دست می آورند، یعنی ملتهای تحت ستم حتی مجبورند خسارت جنگی را هم که در آن هیچ گونه نقشی و دخالتی نداشته اند به عهده بگیرند.
این بود شرح مختصری از برخی از جنگهائی که دولتهای سلطه جو و ایادی سرمایه داری برای تصاحب منابع و ذخائر و تصرف بازارهای مصرف به وجود می آورند و اما شرح بیشتر ایجاد جنگهای تحمیلی و ناخواسته در بین کشورهای کوچک که یکی از حیوانی ترین و خونخوارانه ترین فجایع دنیای سرمایه داری و وسیله بسیار مهمی برای فروش سلاحهای مخرب و قتالی است که آنها می سازند به توفیق خداوند بزرگ به مقاله بعد موکول می گردد. ادامه دارد
۱ـ انسان در تکاپوی تمدن، ص ۵۶۴٫
۱ـ این ارقام چنانکه که گفته شد مربوط به چندین سال قبل است ولی اگر امروز به هزینه های شگفت انگیز تسلیحاتی بنگریم می بینیم، تنها آمریکا در سال ۱۹۸۲، ۲۲۶ میلیارد دلار از بودجه کشور را به هزینه های نظامی اختصاص داده است. این هزینه های سرسام آور که اکثرا صرف تسلیحات اتمی می شود، در حالی به مردم جهان تحمیل می شود که هر سال ۳۰ تا ۴۰ میلیون نفر از گرسنگی جان می سپارند و تنها ۱۰٪ هزینه های نظامی جهان کافی خواهد بود که تمام کودکان گرسنه جهان را تغذیه کند. براساس آمار سازمان ملل، هزینه های نظامی جهان ۱۵۰ درصد بیشتر از هزینه هائی است که صرف بهداشت و درمان مردم می شود.