هدف برنامه و روش انبیاء

قسمت دهم

آیت الله جوادی آملی

عضو شورای عالی قضایی

عکس العمل مردم دربرابر دعوت پیامبران

عکس العمل مردم دربرابر دعوت پیامبران مختلف بوده است. قرآن در سوره نحل، از آیه ۲۴ به بعد،  عکس العمل کفار و مشرکان را چنین بیان میکند :

وَ اِ ذا قیل َ لَهَم ماذا اَنزَلَ رَبّکُم ؟ قالُوا اَساطیرُالاَوَلینَ لِیَحمُلُوا اَ وزادَهُم کامِلَهُ یَومَ القیامَهِ وَمِن اَ وزار الذُّینَ یَصلِّونَهُم بِغَیرِ عُلمِِ اَلا سا ءَ ما یَزِرُونَ

وقتی ازاین کفار می­پرسندکه پروردگارتان چه نازل کرد؟ درجواب گویند:  افسانه های پیشینیان، تابارهای گناه خودرا تماما بردارند و هم چنین بارهای گناه دور افتادگان از علم را که گمراهشان کردند. آگاه باش! زشت است آنچه از بار برمی دارند.

قرائت «اساطیر الاولین» به ضم «راء » دونکته را می­فهماند:

اول – اینکه کفار میخواهند بگویند خدا چیزی  نفرستاده است .

ثانیا- آنچه پیامبر ادعا می­کند، افسانه بشری است.

ولی اگر درجواب، کلمه «اساطیر» را به فتح «را» میخواندند،  معنایش این است که خدا چیزی فرستاد ولی آن چیز افسانه است.  آنها به رفع جواب دادند تا اینکه اولا- منکر وحی شوند و ثانیا – سخنان پیامبر را افسانه پیشینیان بدانند، به عبارت دیگر، سئوال از«مفعول به » انزل است ( واذا قیل لهم ما ذا انزل) آنها می­بایست به نصب جواب دهند ولی به رفع کلمه «اساطیر» مبتنی براین است که جمله درتقدیر چنین باشد:  ( هذه اساطیر الاولین ) یعنی اینها افسانه های پیشینیان است و دراین صورت آنها جواب این سئوال که خداوند چه فرستاده است، نداده اند بلکه بصورت یک جمله جداگانه، آورده پیامبر را افسانه شمرده اند.

خداوند دراین آیه، به مجازات این افراد و رهبران انحرافی اشاره می­کند و می­فرماید:  یکی اینکه درروزقیامت، همه بارهای سنگین گناه خود را حمل می­کنند و دیگر این که بارگناه جاهلان فریب خورده ای که از دست اینها گمراه شده اند را نیز باید به دوش بکشند،  زیرا اگر فریب خورده گان از روی جهل و قصور انحراف یابند (جاهل قاصر، باشند) معذورند وگرنه معذور نیستند درهر دو حال، رهبران انحرافی و ائمه کفر در روز قیامت باید دوبار سنگین بدوش بکشند چنانکه در سوره اعراف در آیه ۳۸ می خوانیم: وقتی که ائمه کفر و مستکبرین و پیروانشان به جهنم می افتند، در جهنم گروه پیروان میگویند:

« رَبَنّا هوُلاءِ اَضَلّونا فاتِهِم عَذاباًضِعفاً مِنَ النّارِ»

-پروردگارا اینها ما را گمراه کردند،  کیفر رهبران منحرف را از آتش دو برابر کن! به آنها خطاب می رسد: لِکُلِّ ضِعفٌ  برای هرکدام ازشما دو گروه، عذاب دوبرابر است عذاب دوبرابر مستکبربن یکی برای گناه خودشان و دیگری بخاطر گمراه کردن مستضعفان.  اما دو برابر بودن گناه مستضعفان یکی برای گناه و عمل خلافی است که کرده اند. دوم: به خاطراینکه رهبران راستین را رها کردند و زیر بار رهبران کفر رفتند (البته  در صورتی که جاهل قاصر باشند بخشش جدا است.

«اَلا سا ءَ ما یَزِرُونَ » – اینها بار سخت و بدی حمل می­کنند . کلمه «وزر» یعنی بار سنگین.

سپس در آیه ۲۶ سوره نحل به ذکر کیفر توطئه گران میپردازد. نخست می­گوید:  این  توطئه گران درهر زمانی بوده اند- هم در زمان پیامبر، هم قبل از پیامبر _ ( قَد مَکَرَالَّذینَ مِن قَبلِهِم ) سپس کیفر آنها را چنین بیان می­کند: خداوند کاخ را ازریشه ویران می­کند یعنی از دیوار و سقف ویران نمیکند تا توطئه­گر بفهمد و فرار کند، ازآن پایه میگیرد، و لازمه فرو ریختن پایه، فرو ریختن سقف برساکنان آن است.

فَاتَی اللهُ بُنیانَهُم منَ القَواعِدِ فَخَرَّ عَلَیهِم ُالسَّقفُ مِن فَوقِهِم

چرا؟چون آنها مکر کردند و خداوند در برابر نقشه کشان «خَیر ُالماکِرینَ» وبهترین نقشه کش است،  اگر خدا خواست بگیرد این چنین میگیرد که کاخشان را قبرشان میسازد. « وَاَتهُم ُ العَذابُ مِن حَیثُ لا یَشعُرُونَ- و از آن راههایی که فکر نمیکردند، عذاب آنها را میگیرد.

نقل می­کنند که پس ازفتح مکه،  ابو سفیان متحیرانه قدم میزد و می­گفت:  « لیت شعری بماذا غلبنی» ای کاش می فهمیدم که محمد(ص) چگونه برمن پیروزشد؟! با اینکه ما توان رزمی و اقتصادی بیشتر داشتیم ولی او از هرنظر ضعیف بود.  رسول اکرم (ص) پشت سررسید، دست مبارکشان را روی دوش ابوسفیان گذاشت و فرمود: «بالله عَلَبتُکَ» – ما از راه نظامی و سایر وسائل مادی برتو پیروز نشدیم، بلکه به کمک خدا برتو پیروز شدیم.

عکس العمل گروه مؤمن و پاداش آنها

در آیه ۳۰ سوره نحل، عکس العمل مؤمنان و پرهیزکاران را در مقابل دعوت پیامبران بیان میکند:

«وَ قیلَ لِلَّذینَ  اتَّقَوا ما ذا اَنزَلَ رَبَّکُم؟ قالوا خَیراً، لِلذینَ اَحسَنُوا فی هذِهِ الدُّنیا حَسَنَهَ وَ لَدارُ الاخِرَهِ خَیرٌ وَ لنِعمُ دارُ المُتَقینَ

وقتی از گروه متدین سئوال میشود ، پروردگار شما چه فرستاد؟ گویند:  خیر و برکت.  کلمه خیر در اینجا به نصب آمده که حاکی از دونکته در جواب مؤمنین است یکی اینکه  اصل وحی راقبول دارند،  دوم اینکه آنرا خیر و برکت میدانند.

سپس پاداش آنها را بیان میکندو میفرماید :  آنها دراین دنیا دارای حسنه و خیرند ودر خانه آخرت هم در خیر و سعادتند،  و خانه آخرت بهتر است چرا که در آنجا نه لغو ونه گناه است و نه خیال و نه تجاوز.

نقشه های کافران بی اثر است

وسرانجام به توطئه گران هشدار میدهد که آنها هر نقشه ای بکشند،  اثرندارد و کاری از پیش نمی­برند،  چنانکه درسوره سبا ، آیه ۴۵،  این مطلب آمده است:  šU¤‹x.ur tûïÏ%©!$# `ÏB öNÎgÎ=ö۷s% $tBur (#qäón=t/ u‘$t±÷èÏB !$tB öNßg»oY÷s?#uä (#qç/¤‹s3sù ’Í?ߙ①( y#ø‹s3sù tb%x. ΎÅ۳tR

ای رسولم: به این افرادی که دربرابر خدا ایستاده اند بگو: ما کسانی را ازبین بردیم که شما یک دهم قدرت آنها را ندارید آنها که ده برابر قدرت شما مقتدر بودند هلاکشان کر دیم. شما که چیزی نیستید، آخر به چه مینازید ؟ اگر تاریخ است که باید وسیله عبرت باشد، خودتان را بسنجید، گذشته ها را بسنجید، قدرت خود و قدرت گذشتگان را بسنجید، شما یک دهم قدرت گذشتگان را ندارید،  آنها رسولان مرا تکذیب کردند اما هیچ غلطی نتوانستند بکنند،  همگی مشمول عذاب خدا شدند و کسی که مشمول غضب خدا گردد،  حتماً سقوط میکند.

د ر قرآن، درسوره طه، آیه های ۸۱و۸۲ میخوانیم :

(#qè=ä. `ÏB ÏM»t6ÍhŠsÛ $tB öNä۳»oYø%y—u‘ Ÿwur (#öqtóôÜs? ÏmŠÏù ¨@Åsu‹sù ö/ä۳ø‹n=tæ ÓÉ<ŸÒxî (  ô‰s)sù ۳“uqyd

یعنی طاغوت نباشید، کسی که طغیان کند غضب خدا براو فرود آید.

این آیه به صورت صغری و کبری بیان شده، صغری این است: طغیان نکنید تا غضبم برشما فرود آید. کبری این است: «کسی که مشمول غضبم شود، سقوط میکند » پس هر طاغوتی سقوط میکند و سقوطش حتمی است، خواه کفار حجاز باشند یا غیر آنها.  این یک اصل کلی قرآنی است.، حال اگر اقیانوسها لبریز از ناوهای هواپیما برباشند یا غیر آنها. ولی در مقابل آنها ایمان باشد هرگز هراسی نیست چون قرآن در سوره فتح آیه های ۴و۷ میفرماید(#ÿrߊ۳ ¬!ur ߊqãZã_ ÏNºuq»yJ¡¡۹$# ÇÚö‘F{$#ur  هرچه هست و هر که هست سرباز خدا است .  آن خدایی که جهان و آفرینش سپاه او است .  آری،  این یک اصل کلی و اساسی است که هر طاغوتی ساقط میگرددو ریشه اش کنده میشود.

« فَاتَی اللهُ بُنیانَهُم مِنَ القَواعِدِ فَخَرَّ عَلَیهِم ُ السَّقفُ و اَتاهُم العَذابُ مِن حَیث ُ لا یَشعُرونَ

البته اگر کسی راهش را عوض کرد و در خط خدا قرار گرفت،  خداوند توبه پذیر مهربان و آمرزنده است .  ’ÎoTÎ)ur ֑$¤ÿtós9 `yJÏj9 z>$s? z`tB#uäur Ÿ@ÏHxåur $[sÎ=»|¹ §NèO 3“y‰tF÷d$# ÇÑËÈ

(سوره طه، آیه ۸۲)

*      *      *

براستی آیات قرآن عجیب است، با قرآن تماس داشته باشید، حداقل در شبانه روز چند آیه بخوانید و درآن فکر کنید،  قرآن یک کتاب عادی نیست.  کلام خدااست خواندنش عبادت است، حتی اگر حفظ دارید، قرآن را باز کنید که چشمتان به خود آیات الهی بیفتد،  آّیات را خوب به خاطر بسپارید و مهمترین علوم،  همان علوم قرآن است.  خدا قرآن را به عنوان کتاب و قول سنگین معرفی کرده است.  $¯RÎ) ’Å+ù=ãZy™ šø‹n=tã Zwöqs% ¸x‹É)rO(سوره مزمل،  آیه ۵)

امام سجاد (ع) فرمود:  هرآیه خزانه ای است ازخزائن علم الهی باید توجه داشت قرآن از کتابهای درسی سطح حوزه نیست، سنگین ترین علوم حوزه است تحملش بسیار دشوار است.  تحمل آن برای هرکس میسور نیست.

ادامه دارد.