قسمت پنجم
ویژگیهای قوانین اسلام
ایت الله صانعی
۴-ایات و روایاتی که در رابطه با استفاده از زندگی دنیا و مادیات می باشد :
” Æ÷tGö/$#ur !$yJÏù ۹t?#uä ª!$# u#¤$!$# notÅzFy$# ( wur [Ys? y7t7ÅÁtR ÆÏB $u÷R۹$# ( `Å¡ômr&ur !$yJ۲ z`|¡ômr& ª!$# øs9Î) ( wur Æ÷ö۷s? y$|¡xÿø۹$# Îû ÇÚöF{$# ( ¨bÎ) ©!$# w =Ïtä tûïÏÅ¡øÿßJø۹$# ” (آیه ۷۷-سوره قصص )
دنبال کن و طلب نما آخرت را به وسیله نیروهای خداداد، از علم و عقل و فکر و دست و پا، و با همه توانت آخرت را و سعادت بعد از مرگ را تامین نما و زندگی دنیا را فراموش نکن و سهمت را بگیر وخوبی کن به جامعه، همانطور که خداوند به تو نیکی کرد. و فساد و تباهی را دنبال مکن که خداوند مفسدین را دوست نمیدارد.
“Oßg÷YÏBur `¨B ãAqà)t !$oY/u $oYÏ?#uä Îû $u÷R۹$# ZpuZ|¡ym Îûur ÍotÅzFy$# ZpuZ|¡ym $oYÏ%ur z>#xtã Í$¨Z9$# ” (آیه ۲۰۱-سوره بقره )
پروردگارا به ما نیکی و حسنه در دنیا که توسعه در معیشت است، و حسنه در آخرت که رضایت تو است عنایت کن.
“ضَرَبَ اللهَ مَثَلاً عَبدَاً مَملُوکاً لا یَقدِرُ عَلی شَییءٍ، وَ مَن رَزَقناهُ مِنّا رِزقَاً حَسَناً ” (آیه ۷۷-سوره نمل )
خداوند مثال میزند به دو نفر، که یکی از اختیارات خود استفاده نمی نماید، و اسیر دیگری شده، و کسی که از نعم خداوند استفاده نموده، و به او روزی نیکو داده ایم.
“قال النبی (ص):یا عَلی، لِلسَّعیدِ ثَلاثُ”
“ثَلاثُ عَلاماتٍ : قُوتُ الحَلالِ فی بَلَده وَ مُجالِسَهُ العُلَماءِ، وَ الصَّلَواتُ الخَمسُ مَعَ الجَماعَهِ. وَ لِلشَّقیِّ ثَلاثُ عَلاماتِ قُوتُ الحَرامِ، وَ الاِجتِنابُ عَنِ العُلَماءِ وَ الصَّلواتُ الخَمسُ وَحدَهُ ”
حضرت رسول (ص) می فرماید : یا علی، سعادتمند سه نشانه دارد :
۱-روزی حلال بدست می آورد.
۲-همنشین علما است.
۳-نمازهای پیج گانه را با جماعت میخواند
و نشانه های بدبخت و شقی سه چیز است :
۱-روزی حرام
۲-دوری از علماء
۳-نمازهای پنج گانه را به تنهائی خواندن.
با توجه به آیات و روایات، خوب معلوم می گردد که اسلام قصدش سرکوب نمودن نمی باشد، بلکه کنترل کردن است، چون روشن است که به زندگی و جهات آن توجه داشته، تا جائی که در ادعیه میخوانیم :خداوند دستور دعا برای توسعه در زندگی و معیشت می دهد. و یا رسول اکرم (ص)روزی حلال را جزء سعادت در کنار نماز جماعت ذکر می نماید، و آنچه هم راجع به مخالفت با هوای نفس آمده، خواسته ای است که گناه باشد، و لذا قرآن در کنار خوف از خداوند ذکرش می کند.
“$¨Br&ur ô`tB t$%s{ tP$s)tB ¾ÏmÎn/u ygtRur }§øÿ¨Z9$# Ç`tã ۳uqolù;$# ”
(آیه ۴۱ سوره نازعات )
کسی که از مقام پروردگارش بترسد و خود را از امیال نفسانی باز دارد، جایگاهش بهشت است. بدیهی است که مقصود از خوف خدا، خوف از گناه است، پس بازداشتن خود از پیروی هوی مربوط به معاصی و گناه است نه منطق عقل که قابل کنترل است.
تا اینجا روشن شد که اسلام کنترل کننده است، و این مطابق با فطرت انسان است، چون فطرت انسانی می یابد که آزادی مطلق ضرر دارد و آزادی را می برد، پس باید کنترل شود. و انسان به حساب انسانیت خواستار حد و مرز است، و لذا هیچ جامعه ای بدون حد و مرز و قانون نمی باشد.
عدالت
ویژگی و خصوصیت چهارم عدالت است، که هم در قانونگذاری و هم در اجراء مورد توجه و عنایت بوده و انجام گرفته.
اساسا وقتی که یکی از صفات خداوند عدل است و از اسامی او عادل است، نمی شود او قانونگذار باشد مگر آنکه برابری افراد را ملاحظه نموده باشد، و اگر ظلم میشود و تبعیض چگونه ممکن است سیاهی و سفیدی رنگ، یا زن و مرد بودن که دراختیار من نیست و مربوط به نظام خلقت است، و یا محیط زندگی از جهت مالی که هیچ تأثیری در خوبی و بدی افراد و در ارتکاب عمل شایسته یا ناشایسته ندارد، باعث تفاوت در ارزش عمل خوب و یا تأثیر در کیفر و مجازات گناه و تخلف از قانون باشد؟ و این نیست مگر به خاطر ستم. و دوستی و دشمنی که سرچشمه می گیرد از خویش و نیاز و همه اینها راجع به قانونگذار که الله است، محال و غیر معقول می باشد.
” وَ ما رَبُّکَ بِظَلّامِ لِلعَبیدِ ”
پروردگار تو ستمکار به بندگان نمی باشد.
” وَ مَا اللهُ یُرِیدُ ظُلماً لِلعالَمِینَ ”
خداوند نه تنها ظلم نمی کند، بلکه اراده ظلم هم نمی نماید و خداوند با کسی خویشی ندارد ” لَم یَلِد وَ لَم یُولَد “.
اساسا مسأله برابری انسانها، و از مسائلی است که در اسلام فراوان روی او تکیه شده است.
“$¯RÎ) /ä۳»oYø)n=yz `ÏiB 9x.s ۴Ós\Ré&ur öNä۳»oYù=yèy_ur $\/qãèä© @ͬ!$t7s%ur (#þqèùu$yètGÏ۹ ۴ ”
(سوره حجرات آیه ۱۲)
ای مردم ما همه شما را در ابتدا از مرد و زنی آفریدیم و آنگاه طوائف و قبیله های بسیار گردانیدیم که همدیگر را بشناسید.
و راجع به خلقت همه می گوید :
“¢x8u$t7tFsù ª!$# ß`|¡ômr& tûüÉ)Î=»sø:$# ” (سوره مؤمنون آیه ۱۴)
آفرین بر قدرت کامل بهترین افریننده (که شما را اینچنین نیکو آفرید ).
همه را فرزند یک پدر و یک مادر میداند :
” $pkr‘¯»t â¨$¨Z9$# (#qà)®?$# ãNä۳/u Ï%©!$# /ä۳s)n=s{ `ÏiB <§øÿ¯R ;oyÏnºur t,n=yzur $pk÷]ÏB $ygy_÷ry £]t/ur $uKåk÷]ÏB Zw%y`Í #ZÏWx. [ä!$|¡ÎSur 4 ” (سوره نساء –آیه ۱)
ای مردم بپرهیزید خودتان را که شما را از یک پدر و مادر آفرید، و از آنها مردان و زنان بسیاری آفرید و این قرآن است که اختلاف رنگها و نژادها و محیطهای جغرافیائی و شرائط خاص زندگی را مرهون جهان خلقت و عوامل طبیعت و نشانه های قدرت افرینند می داند نه عامل برابری.
“ô`ÏBur ¾ÏmÏG»t#uä ß,ù=yz ÏNºuq»yJ¡¡۹$# ÇÚöF{$#ur ß#»n=ÏG÷z$#ur öNà۶ÏGoYÅ¡ø۹r& ö/ä۳ÏRºuqø۹r&ur 4 ¨bÎ) Îû y7Ï۹ºs ;M»tUy tûüÏJÎ=»yèù=Ïj9 ”
(سوره روم –آیه ۲۲)
از نشانه های خداوند برای دانایان آگاهان، افرینش اسمآنها و زمین با آن همه نعمت، و اختلاف زبآنها و رنگها می باشد.
و یا آنکه می بینیم همین قرآن ملاک انسانیت و معیار ارزشها را پاکی و فضیلت و دوری از گناه و تخلف نکردن از قوانین الهی میداند:
” ¨bÎ) ö/ä۳tBtò۲r& yYÏã «!$# öNä۳۹s)ø?r& 4 ” (سوره حجرات آیه ۱۳)
محترم ترین و گرامی ترین افراد شما نزد خداوند کسی است که تقوای زیادتر دارد.
مفسرین در ذیل آیه راجع به شان نزول چند وجه نقل کرده آند :
۱-گفتند : ثابت بن قیس هنگامی که خواست کنار پیغمبر بنشیند، کسی که در جوار پیغمبر نشسته بود، جا برای او باز نکرد. ثابت از این عمل عصبانی شده وان مرد را بنام مادرش بعنوان توهین خطاب کرد و گفت : ای فرزند فلان زن، پیغمبر فرمود : چه کسی این جمله را گفت؟ ثابت عرض کرد من یا رسول الله پیغمبر فرمود : به این حقیقت نگاه کن. او هم بر حسب فرموده رسول الله (ص) نگاه کرد. فرمود :
چه می بینی؟ عرض کرد : افراد سیاه و سفید و سرخ پوست، پیغمبر فرمود : تو هیچ گونه مزیتی بر آنها نداری مگر با تقوی و پاکی. در این موقع آیه نازل شد.
۲-رسول خدا (ص) به قبیله بنی بیاضه امر کرد که ابا هند را که حجام بود زن بدهند آنها عرض داشتند : آیا دختران خود را به بردگان و بندگان خود تزویج نمائیم؟ آیه مزبور در پاسخ این سوال نازل شد، یعنی باید صرفنظر شود از این تفاخرهای غلط و خرافی و بنا شده بر معیارهای غیر واقعی که اسلام روی همه آنها خط بطلان کشید.
با توجه به این آیات خوب روشن میشود، اسلام چگونه و چه زیبا با نژاد پرستی و اختلاف طبقاتی مخالفت نموده. قران در خطابهایش مردم را بعنوان “یا آیها النّاس “:ای مردم و “یا بَنی آدَم “:ای فرزندان ادم، مورد خطاب قرار می دهد، و هیچگاه به طایفه و قبیله خاص خطاب نمی کند و سخن نمی گوید. و بالاتر آنکه همه انسان ها را از یک پدر و مادر میداند، و منشأ خلقت همه را یک چیز میداند
“ôs)s9ur $oYø)n=yz z`»|¡SM}$# `ÏB 7‘s#»n=ß `ÏiB &ûüÏÛ ” (سوره مؤمنون-آیه ۱۲)
انسان را از فشرده و خلاصه ای از گل افریدیم
“مِنها خَلَقناکُم وَ فیها نُعیدُکُم وَ مِنهُما نُخرِجُکُم تارَهً اُخری ” (سوره طه –آیه ۵۷)
شما را از خاک افریدیم، و به آن بر می گردانیم و از همان خاک شما را بار دیگر بیرون میاوریم
“óOs9r& /۳)è=øwU `ÏiB &ä!$¨B &ûüÎg¨B ” (سوره مرسلات-آیه ۲۰)
آیا شما را از ابی پست نیافریدیم.
“اِنّا خَلَقنا الإِنسانَ مِنْ نُطفَهِ أَمْشاجٍ نَبتَلیهِ، فَجَعلناهُ سَمیعاً بَصیرًا ” (سوره انسان -آیه ۲ )
همانا ما انسان را از نطفه ای آمیخته شده از نطفه مرد و زن آفریدیم، و سپس او را شنوا و بینا نمودیم.