فتح «حلب» برای سوریها، بیشباهت به فتح خرمشهر برای ما نیست و قطعاً این حماسه، شرایط جنگ سوریه را به کلی تغییر خواهد داد. اهمیت «حلب» در این است که این شهر دومین شهر کشور سوریه است که چهار میلیون جمعیت دارد و بزرگترین شهر اقتصادی این کشور به شمار میرود. عمده صنایع سوریه به ویژه صنایع ریسندگی و بافندگی نیز در شهر«حلب» واقع است و این شهر از لحاظ فرهنگی نیز جایگاه ویژهای در سوریه دارد. قدمت آن به چندهزار سال برمیگردد و برخی از محلههایش از چند قرن پیش به طور کامل دست نخورده باقی مانده است. مقبره حضرت زکریا، مقام امام حسین در مسجد «النقطه» و مزار صاحب مکتب اشراق؛ علامه سهروردی در این شهر قرار دارد که خود نشاندهندهی قدمت بالای آن است. در این شهر خانههای سنگی چند صد ساله با سبک معماری اموی، به ویژه در محلههای «صلاحالدین»، «سکریه» و «حمدانیه» در کوچههای تنگ و باریک به چشم میخورد. شایان ذکر است که این شهر و «موصل»، زمانی پایتخت دولت شیعه مذهب حمدانی بوده است که قلعه آنها یکی از ماندگارترین آثار باستانی شهر به شمار میرود. همچنین جامعه «حلب»، جامعهای کاملاً فرهنگی است که درصد جمعیت نخبگان علمی و ادبی در آن بسیار بالاست.
میتوان گفت که همین ویژگیها بود که این شهر را در معرض آن توطئه عظیم قرار داد و گروههای تکفیری، چهار سال پیش با اشغال آن اهداف بسیاری را دنبال کردند که سقف آن سرنگونی نظام «بشار اسد» و کف آن، تجزیه کشور سوریه و ایجاد یک دولت مستقل با مرکزیت «حلب» بود. این در حالی است که آزادسازی «حلب» تحقق همه این اهداف را ناممکن ساخت و اکنون گروههای تکفیری درگیر بحران هویت شدهاند و با شهرهای تحت سلطه آنان، یعنی «ادلب» و «رقه» که بافت روستایی دارد، نمیتوانند پروژه سیاسی خود را دنبال کنند.
شکی نیست که آزادسازی «حلب»، بزرگترین جنگ شهری در طول بحران شش ساله سوریه است که در آن این ارتش سوریه و همپیماناناش بودند که پیروزمندانه از این کارزار بیرون آمدند. نقشه محاصره تروریستها در شرق «حلب» پس از نبرد بزرگ «کاستلو» در شمال شرقی این شهر و «جاموسه» در جنوب غربی آن تحقق یافت و علیرغم تعداد بالای تروریستها در قسمت شرقی و انبار کردن امکانات نظامی زیاد در این شهر، باز تروریستها بودند که طعم شکست را چشیدند. این در حالی بود که تلاش تروریستهای تکفیری بیرون، برای شکست محاصره امکانپذیر نشد و نهایتا راهی جز توافق با دولت سوریه برای خروج از این منطقه پیدا نکردند. خروج نزدیک به چهل هزار نفر مسلح با خانوادهای خود از «حلب» شرقی و یافتن دهها انبار سلاحهای گوناگون نشان داد که این گروه به علت کمی نیروی انسانی و یا کمبود مواد غذایی و یا پایان یافتن مهمات، حاضر به خروج از این شهر نشدند، بلکه به علت نقشههای بدیع نظامی بود که راهی جز خروج نیافتند.
این پیروزی بزرگ، معادله سوریه را در داخل و خارج کشور به طور کلی دگرگون ساخت. همزمان با عملیات آزادسازی «حلب» و پس از آن، ناامیدی بر مخالفان سوری مستولی شد و بسیاری از افراد مسلح با استفاده از عفو عمومی «بشار اسد»؛ رئیسجمهور سوریه، خود را به دولت تسلیم کرده و با تحویل دادن سلاح خود به دولت، به زندگی عادی بازگشتند. شهرهای مهمی همچون «التل»، «کناکر»، «معظمیه»، «قدسیا»، «صنمین»، «درعا» و دهها شهر دیگر، بدون درگیری به آغوش حاکمیت بازگشت و اگر آزادسازی «حلب» نبود، چنین اتفاق مهمی صورت نمیپذیرفت.
در بُعد خارجی نیز، پیشنهاد آتشبس از طرف روسیه و برگزاری اجلاس «آستانه» در قزاقستان در ۲۰ ژانویه، برای گفتوگوی سوری – سوری میان دولت سوریه و مخالفان، نتیجه طبیعی پیروزی «حلب» است. دولت سوریه پس از آزادسازی این شهر نشان داد که توان آزادسازی هر نقطهای از سوریه را دارد و مخالفان در صورت ادامه جنگ، بازنده خواهند بود. به عبارت دیگر، دولت سوریه از موضع قدرت و نه ضعف، اصل مذاکره را مطرح کرد و آزادسازی «حلب»، سختترین جنگ بود و پیروزی دولت سوریه در این نبرد، توان عملیاتی دولت سوریه و همپیمانان او را برای همگان نمایان ساخت. در این میان مخالفان، یا نباید با ورود به فرآیند گفتوگوی سیاسی دست خالی بروند و در آینده سوریه حضور یابند و یا با ادامه درگیری نظامی، خودکشی سیاسی کنند و کاملاً از صحنه حذف شوند.
جابهجایی سیاسی ترکیه نیز در این فرآیند و در معادله سوریه از اهمیت بالایی برخوردار است. همه میدانند که ترکیه از آغاز بحران، با حمایت از همه تروریستها و با انتقال آنها به شمال سوریه و تدارک دادن آنها، تصور کرد که سرنگونی «بشار اسد» به سرعت ممکن خواهد بود و دولت دستنشانده خود را در نهایت در دمشق حاکم خواهد کرد و آرزوهای عثمانیگری جدیدش تعبیر خواهد شد. اما ایستادگی و مقاومت بینظیر دولت و ملت سوریه در برابر این توطئه جهانی، نه تنها نقشههای این کشور را برهم زد، بلکه زمامداران حزب «عدالت و توسعه» آنکارا را نیز وادار ساخت تا بسیاری از همپیمانهای خود را تغییر دهند.
کودتای ناکام نظامی در ترکیه – که «رجب طیب اردوغان» معتقد است ایالات متحده امریکا پشت سر آن قرار داشت – و اولویت یافتن موضوع کردهای سوریه برای ترکیه و درنهایت آزادسازی شهر «حلب» توسط ارتش سوریه، دولتمردان ترکیه را وادار به تغییر بسیاری از سیاستهای خود ساخت. ترکیه معتقد است که ایالات متحده با حمایت از کردهای سوریه، عملاً امنیت ملی ترکیه را تهدید میکند. در توافق اخیر وزرای خارجه ایران، ترکیه و روسیه در مسکو، دولت ترکیه تضمینهایی درباره کردها از ایران، روسیه و سوریه گرفت و در مقابل تضمینهایی درباره قطع ارتباط با جبهه «النصره» به ایران وروسیه داد. این در حالی است که این توافق، تحول بسیار مهمی به شمار میرود، چرا که ترکیه از موضعهای خود در حمایت از گروههای تکفیری خارج خواهد شد و در کنار ایران و روسیه در جنگ بر ضد تروریسم تکفیری مشارکت فعالانه خواهد داشت. اظهارات «بنعلییلدرم»؛ نخستوزیر ترکیه در اینباره که امنیت ملی کشورش با تأمین امنیت در سوریه و عراق ارتباط دارد وجدا از آنها نیست یک تحول بزرگی به شمار میرود. قبلاً ترکیه تخریب امنیت سوریه و عراق را در جهت امنیت ملیاش میدانست و این موضع جدید آنکارا، تحول بزرگی در منطقه قلمداد میشود.
در جمعبندی میتوان گفت که پیروزی «حلب»، زمینهی بسیاری از تحولات را فراهم ساخته و اکنون حل بحران سوریه، به جدیت و راستگویی دولت ترکیه و پایبندیاش به توافقات با ایران و روسیه ارتباط پیدا میکند. هرچه ترکیه سریعتر به توافق عمل کند، امنیت ترکیه و امنیت منطقهای زودتر تحقق خواهد یافت و اگر ترکیه این بار نیز خلف وعده کند، راهی جز یکسرهسازی نظامی باقی نخواهد ماند.