حدود پنج هزار سال پیش جمعی از کنعانیان جزیره‌العرب به سرزمین فلسطین هجرت و در آنجا شهری بنا کردند با نام «یبوس» که بعدها به نام «اور سالم» یعنی صلح و دوستی تغییر نام یافت. اورسالم همان اورشلیم در زبان عبری است که امروز «شهر قدس» نامیده می‌شود.
این شهر تا کنون هفده بار مورد حمله قرار گرفته و محاصره و بارها با خاک یکسان شده است. این شهر برای پانزده قرن در اختیار «یبوسیان »یا همان کنعانیان، چهار قرن در سلطه بنی‌اسرائیل، چند قرن در سلطه ایرانیان، دو قرن دراختیار یونانیان و چهار قرن تحت سلطه رومیان بوده است.
پس بنی‌اسرائیل فقط چهار قرن بر بیت‌المقدس تسلط داشته‌اند و عهدنامه مسلمین نشان می‌دهد که یهودیان در آن دوران به عنوان اتباع و ساکنان رسمی اورشلیم شناخته نمی‌شدند و از آنان نامی به میان نیامده بود.(۱)
پس از فتح مسالمت‌آمیز اورشلیم به دست مسلمانان، نام آن به بیت‌المقدس تغییر یافت. از آن پس از سال پانزده هـ.ق تا سال ۱۳۳۷ ق مطابق ۱۹۱۷ م جز در مدت یک قرن، همواره بیت‌المقدس جزو سرزمین‌های مسلمین بوده است.
تقدس شهر قدس
آثار و بناهای ادیان مختلف در این شهر دیده می‌شود. طبق برخی از روایات این شهر توسط حضرت سلیمان بن داود ساخته شده است.
حضرت صادق«ع» از حضرت رسول«ص» نقل کرده است که فرمود: ای علی! کسی که قبور شما اهل‌بیت«ع» را تعمیر کند، گویا سلیمان بن داود را بر بنای بیت‌المقدس کمک کرده است.» (۲)
و جمعی از پیامبران از جمله حضرت یعقوب در بیت‌المقدس دفن شده‌اند. حضرت باقر در این زمینه می‌فرماید: « هنگامی که (حضرت) یعقوب«ع» از دنیا رفت، یوسف«ع» او را در تابوتی به سمت شام حمل و در بیت‌المقدس دفن کرد.» (۳)
تقدس قدس در اسلام
شهر بیت‌المقدس در فرهنگ اسلامی همیشه از جایگاه ویژه‌ای برخوردار و در کنار بزرگ‌ترین و مقدس‌ترین مراکز مذهبی یعنی مکه و مدینه مطرح بوده و گاه به صورت مستقل مورد توجه قرار گرفته است؛ از جمله:
۱ـ قبله اول مسلمانان
در آغاز به مسلمانان دستور داده شد که به سمت بیت‌المقدس نماز بخوانند. مفسران این مدت را بین هفت تا هفده ماه ذکر کردهاند، ولى از روایات ۱۷ ماه استفاده می‌شود. از جمله روایت ذیل: از حضرت امام صادق«ع») از پدرش نقل کرده است که: رسول خدا«ص» هفده ماه به سوی بیت‌المقدس نماز خواند، سپس به سوی کعبه رو کرد در حالی که نماز عصر می‌خواند.»(۴)
علی بن ابراهیم از حضرت صادق«ع» نقل کرده است: که قبله به سمت کعبه تغییر یافت بعد از آنکه پیامبر اکرم«ص» (و نیز مسلمانان) سیزده سال (در مکه) به سمت بیت‌المقدس نماز خواند و بعد از مهاجرت به مدینه (نیز) هفده ماه به سوی بیت‌المقدس نماز خواند، آنگاه خداوند او را به سمت کعبه برگرداند.» (۵) در نتیجه پیامبر اکرم«ص» سیزده سال در مکه و هفده ماه در مدینه به صورت رسمی به سوی بیت‌المقدس نماز خوانده است.
۲ـ عروج‌گاه و فرودگاه معراج
یکی از مهم‌ترین حوادث زندگی معنوی پیامبر اکرم«ص» معراج آن حضرت است که خداوند آغاز آن را از بیت‌المقدس قرار می‌دهد. قرآن با صراحت تمام می‌فرماید: «سُبحانَ الَّذی أَسرى بِعَبدِهِ لَیلاً مِنَ الْمَسجِدِ الحَرامِ إِلَى الْمَسجِدِ الْأَقصَى الَّذی بارَکْنا حَولَهُ لِنُرِیَهُ مِن آیاتِنا إِنَّهُ هُوَ السَّمیعُ الْبَصیرُ؛(۶) پاک و منزّه است خدایى که بندهاش را در یک شب از مسجدالحرام به مسجدالاقصى ـ که گرداگردش را پربرکت ساختهایم ـ برد تا برخى از آیات خود را به او نشان دهیم؛ چرا که او شنوا و بیناست.»
«مشهور و معروف در میان دانشمندان اسلام این است که پیامبر«ص» به هنگامى که در مکه بود در یک شب از مسجدالحرام به مسجدالاقصى در بیت‌المقدس به قدرت پروردگار آمد و از آنجا به آسمان‌ها صعود کرد و آثار عظمت خدا را در پهنه آسمان مشاهده نمود و همان شب به مکه بازگشت و نیز مشهور و معروف آن است که این سیر زمینى و آسمانى را با جسم و روح توأما انجام داد.»(۷)
گزارش سفر به بیت‌المقدس از زبان پیامبر«ص»
پیامبر«ص» فرمود: «… زنى با دست و ساعد برهنه و غرق در زیورهاى دنیوى به استقبالم آمد و گفت اى محمد! به من نگاه کن تا با تو سخن گویم، به او نیز توجهى نکردم و هم‌چنان پیش مىرفتم که ناگهان آوازى شنیدم و از شنیدنش ناراحت شدم، از آن نیز گذشتم، اینجا بود که جبرائیل مرا پایین آورد و گفت اى محمد! نماز بخوان، من مشغول نماز شدم، سپس گفت هیچ مىدانى کجاست که نماز مىخوانى؟ گفتم نه، گفت: طور سیناست، همان جاست که خداوند با موسى(ع) تکلم کرد، تکلمى مخصوص، آن گاه سوار شدم، خدا مىداند که چقدر رفتیم که به من گفت پیاده شو و نماز بگزار. من پایین آمده نماز گزاردم، گفت: هیچ مىدانى کجا نماز خواندى؟ گفتم نه، گفت این بیت‌اللحم بود، و بیت‌اللحم ناحیهای است از زمین بیت‌المقدس که عیسى بن مریم در آنجا متولد شد.
آن گاه سوار شده به راه افتادیم تا به بیت‌المقدس رسیدیم، پس براق را به حلقهاى که قبلاً انبیاء مرکب خود را به آن مىبستند بسته وارد شدم در حالى که جبرئیل همراه و در کنارم بود، در آنجا به ابراهیم خلیل و موسى و عیسى در میان عدهاى از انبیا که خدا مىداند چقدر بودند برخورد نمودم که همگى به خاطر من اجتماع کرده بودند و مهیاى نماز بودند و من شکى نداشتم در اینکه به زودى جبرئیل جلو مىایستد و بر همه ما امامت مىکند، ولى وقتی صف نماز مرتب شد، جبرئیل بازوى مرا گرفت و جلو برد و بر آنان امامت نمودم و البته غرور و عجبى نیست.
آنگاه خازنى نزدم آمد در حالى که سه ظرف همراه داشت یکى شیر و دیگرى آب و سومى شراب و شنیدم که مىگفت اگر آب را بگیرد هم خودش و هم امتش غرق مىشوند و اگر شراب را بگیرد هم خودش و هم امتش گمراه مىگردند و اگر شیر را بگیرد خود هدایت شده و امتش نیز هدایت مىشوند.
آنگاه فرمود من شیر را گرفتم و از آن آشامیدم، جبرئیل گفت هدایت شدى و امتت نیز هدایت شدند، آنگاه از من پرسید در مسیرت چه دیدى؟ گفتم صداى هاتفى را شنیدم که از طرف راستم مرا صدا زد. پرسید آیا تو هم جوابش را دادى؟ گفتم نه و هیچ توجهى به آن نکردم گفت او مبلغ یهود بود اگر پاسخش گفته بودى امتت بعد از خودت به یهودىگرى مىگرائیدند، سپس پرسید دیگر چه دیدى؟ گفتم هاتفى از طرف چپم صدایم زد، پرسید آیا تو هم جوابش گفتى؟ گفتم نه و توجهى هم نکردم، گفت او داعى مسیحیت بود اگر جوابش مىدادى امتت بعد از تو مسیحى مىشدند.»(۸)
۳ـ فضائل بیت‌المقدس در روایات
در روایات فضائل فراونی برای بیت‌المقدس ذکر شده‌اند، از جمله:
۱ـ کاخ بهشتی
امام علی«ع» فرمود: چهار محل از قصرهای بهشتی است: مسجدالحرام، مسجد رسول خدا«ص» (در مدینه) مسجد بیت‌المقدس و مسجد کوفه.» (۹)
۲ـ نماز معادل با حج
حضرت امام باقر(ع) فرمود: در چهار مسجد، مسجد الحرام، مسجدالنبی و مسجد بیت‌المقدس و مسجد کوفه ای ابوحمزه نماز واجب برابر با یک حج و نماز نافله برابر با یک عمره است.» (۱۰)
۳ـ یک نماز برابر هزار نماز
از رسول خدا«ص» نقل شده است که فرمود: یک نماز در مسجدالحرام برابر با صد هزار نماز و نماز در مسجد مدینه برابر با ده هزار نماز است و نماز در بیت‌المقدس برابر با هزار نماز است.» (۱۱)
۴ـ نوشته روی صخره بیت‌المقدس
رسول خدا«ص» فرمود: ای فاطمه! هنگامی که در شب معراج به آسمان سیر داده شدم دیدم روی صخره بیت‌المقدس نوشته شده بود خدایی جز خدای یگانه نیست و محمد«ص» فرستاده اوست، من او را با وزیرش تأیید و یاری می‌نمایم. به جبرئیل گفتم وزیر من کیست؟ فرمودعلی بن ابی‌طالب.» (۱۲)
۵ـ محل تجمع ارواح مؤمنان در شب جمعه
از امام حسین«ع» از ارواح مؤمنین پرسیده شد کجا تجمع می‌کنند؟ فرمود: زیر صخره بیت‌المقدس در شب‌های جمعه که عرش پایینی خداست تجمع می‌کنند.» (۱۳)
ایران و مسئله قدس
یکی از علل قیام مردم مسلمان ایران علیه شاه، حمایت او از اسرائیل غاصب بود که علما و مراجع عظام در مقابل رژیم غاصب صهیونیستی عکس‌العمل شدیدی نشان دادند از جمله می‌توان به فتوای آیات عظام همچون سیدمحسن حکیم، سیدمحمد هادی میلانی، سیدابوالقاسم خوئی اشاره کرد، ولی امام خمینی«ره» بیش از همه عکس‌العمل نشان داد.
امام در سخنرانی عصر عاشورای۱۳۴۲هـ.ش به شاه و اسرائیل حمله کرد و در ۱۳۴۳هـ.ش تمام گرفتاری‌های ملت ایران را ناشی از اسرائیل دانست و در سال ۱۳۴۷هـ.ش جواز صرف بخشی از حقوق شرعیه را برای تسلیح و مجهز ساختن مجاهدان فلسطین صادر کرد، امام در اقدامی دیگر در سال ۱۳۵۲هـ.ش از کشورهای درگیر با اسرائیل خواست در نبرد با اسرائیل پایدار و استوار بمانند. گفتار فتحی شقاقی در همین راستا قابل تعبیر است: «خطرناک‌ترین قضیه قرن (یعنی فلسطین) در صدر اهتمامات ابرمرد قرن (امام خمینی) قرار داشت.»(۱۴)
بعد از انقلاب امام خمینی بر مواضع خود تأکید بیشتری کرد. از نگاه امام رژیم صهیونیستی تبهکار، دولت غاصب، جرثومه فساد و غده سرطانی به شمار می‌رفت، از این رو کمتر از یک هفته از پیروزی انقلاب نگذشته بود که امام در دیدار با رهبران بلند پایه فلسطینی با شعار «امروز ایران فردا فلسطین» اولویت سیاست خارجی خویش را مشخص کرد و اصرار ورزید که که طرح شناسایی اسرائیل فاجعه، مخالفت با آن فریضه و واجب است و به صراحت فرمود: «اسرائیل از صفحه روزگار باید محو شود.»(۱۵)
روز جهانی قدس
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۸ امام خمینی«ره» به گفته‌های قبلی اکتفا نکرد بلکه در طی بیانیه‌ای رسمی روز آخرین جمعه ماه مبارک رمضان را به عنوان روز جهانی قدس اعلام کرد و طی آن از مسلمین جهان خواست در مراسمی همبستگی بین‌المللی مسلمانان را در حمایت از حقوق قانونی مردم مسلمان اعلام کنند.(۱۶)
مقام معظم رهبری می‌فرماید :«تحقیقاً امروز در زندگی مسلمین و در آفاق اسلامی هیچ مسئله‌ای به اهمیت فلسطین نیست… فقط غصب خانه مسلمین نیست، بلکه قضیه بالاتر از این است. مسئله این است که دشمنان جهان اسلام، بخشی از خانه مسلمین را برای حمله به صفوف مسلمین و برای مبارزه با خواسته‌ها وحرکات آنها، سنگر قرار داده‌اند.»(۱۷)
پی‌نوشت‌ها
۱ـ ر.ک: ریشه بحران در خاورمیانه، حمید احمدی، ص ۷-۱۲٫
۲ـ ملاذالا خیار فی فهم تهذیب الاخبار، محمدباقر مجلسی، کتابخانه آیت‌الله مرعشی، اول، ۱۴۰۶ریال، ج۹، ص ۵۴ .
۳ـ قصص الانبیاء، وسایل الشیعه، حر عاملی، ج۳، ص۱۴۶٫
۴ـ قرب الاسناد، عبدالله حمیری، مؤسسه آل‌البیت«ع»، قم، اول، ۱۴۱۳ق، ص۱۴۳٫
۵ـ بحارالانوار، محمدباقر مجلسی، بیروت، داراحیاءالتراث العربی، دوم، ۱۴۰۳ق، ج۱۹، ص ۱۹۶٫
۶ـ اسراء، ۱٫
۷ـ تفسیر نمونه، ناصر مکارم ناصری شیرازی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، هفتم، ۱۳۷۰، ج۱۲، ص۱۱٫
۸ـ ترجمه المیزان، علامه طباطبایی, ج۱۳, ص۹٫
۹ـ هدایه الامه، حر عاملی، آستانه الرضویه المقدسه، مشهد، اول، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۲۰۲٫
۱۰ـ وسائل الشیعه، حرعاملی، مؤسسه آل البیت«ع»، قم، اول، ۱۴۰۹ق، ج۵، ص ۲۸۹٫
۱۱ـ مستدرک الوسائل، حسین نوری، مؤسسه آل البیت«ع»، قم، اول، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص ۴۳۱٫
۱۲ـ تفسیر القمی، علی بن ابرهیم قمی، دارالکتاب، قم، اول، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص ۳۳۶٫
۱۳ـ تحف العقول، ابن شعبه حرانی، جامعه مدرسین، قم، اول، ۱۴۰۴ق، ص۲۴۳٫
۱۴ـ ر.ک: سیاست خارجی ایران در دوران پهلوی، عبدالرضا هوشنگ مهدوی، صص۳۸۵-۴۵۳٫
۱۵ـ ر.ک: صحیفه نور، امام خمینی، ج۶، ص۱۱۶؛
۱۶ـ صحیفه امام خمینی، نشر آثار امام، ج۹، ص۲۶۷٫
۱۷ـ ماهنامه کوثر، ش۴۵، ص۳۴٫
سوتیترها:
۱٫
یکی از مهم‌ترین حوادث زندگی معنوی پیامبر اکرم«ص» معراج آن حضرت است که خداوند آغاز آن را از بیت‌المقدس قرار می‌دهد. قرآن با صراحت تمام می‌فرماید: «پاک و منزّه است خدایى که بندهاش را در یک شب از مسجدالحرام به مسجدالاقصى ـ که گرداگردش را پربرکت ساختهایم ـ برد تا برخى از آیات خود را به او نشان دهیم؛ چرا که او شنوا و بیناست.»
۲٫
یکی از علل قیام مردم مسلمان ایران علیه شاه، حمایت او از اسرائیل غاصب بود که علما و مراجع عظام در مقابل رژیم غاصب صهیونیستی عکس‌العمل شدیدی نشان دادند از جمله می‌توان به فتوای آیات عظام همچون سیدمحسن حکیم، سیدمحمد هادی میلانی، سیدابوالقاسم خوئی اشاره کرد، ولی امام خمینی«ره» بیش از همه عکس‌العمل نشان داد..