به
مناسبت 25 شوال ، سالروز شهادت امام صادق سلام الله عليه
ويژگی
های پيروان امام صادق عليه السلام
روز
نهم ارديبهشت امسال مصادف است با 25 شوال ، سال روز شهادت امام جعفر صادق عليه
صلوات الله عليه و سلامه عليه . آن حضرت در روز هفدهم ربيع الاوّل از سال 83 هجری
قمری در مدينه منوره به دنيا آمد و در 25 شوال سال 148 در سن 65 سالگی در مدينه
منوره و در ايام حكومت غاصبانه منصور عباسی به شهادت رسيد و در بقيع كنار پدرش و
جدش سلام الله عليهم اجمعين به خاك سپرده شد .
سهل
انگاری در نماز
امام
صادق عليه السلام در آخرين لحظات زندگی چشم مباركش را گشود و دستور داد تمام
خويشان نزديك و دور حاضر شوند . وقتی همه̾ اقربا خدمتش رسيدند ، حضرت يك جمله̾
كوتاه به عنوان سفارش به همه̾ آن ها و تمامی شيعيان در طول تاريخ فرمودند كه لازم
است تمام مسلمانان اين وصيت امام را با دقّت مدّنظر قرار داده و هرگز فراموش نكنند
.
حضرت
فرمودند : « ان شفاعتنا لا تنال مستخفا بالصلاة » ـ به تحقيق ، شفاعت ما شامل كسی
كه نماز را كوچك می شمارد ، نمی گردد .
اين
جمله̾ پر محتوا و مهم ، خط بطلان می كشد بر سخنان ياوه گويان كه خيال می كنند اگر
به ظاهر خود را شيعه̾ امام صادق عليه السلام بدانند ، برای آخرتشان كافی است ؛ خير
! قطعا چنين نيست . اين خود امام صادق سلام الله عليه است كه به صراحت در آخرين
لحظات زندگی ، اعلام می دارد كه هرگز شفاعت اهل بيت شامل حال شيعيانی كه نماز را
كوچك می شمارند و در مورد خواندن و برپائی نماز سهل انگاری می كنند ، نمی شود .
نماز ستون دين و مهم ترين فريضه است و هر گونه كوتاهی در امر نماز ، جز خسران و
زيان ابدی چيزی در بر نخواهد داشت . و شيعه يعنی پيرو ، پس نمی شود ، خود را شيعه
و پيرو امام صادق عليه السلام بدانيم و در خلاف مسير آن حضرت قدم برداريم .
وقتی
می شود شيعه بر ما اطلاق كرد و به اين اسم مبارك می توانيم افتخار كنيم كه پيرو
واقعی آن بزرگوار باشيم و مهم ترين و ارزنده ترين نشانه̾ ايمان ، اهميّت دادن به
نماز و بر پاداشتن اين فريضه̾ الهی است . اگر ما در مورد نماز كوتاهی نكنيم و آن
را در وقتش بجای آوريم ، آن وقت است كه می توانيم به شفاعت اهل بيت عليهم السلام
اميدوار باشيم .
رفتار
با شيعيان
حال
كه سخن از شيعيان و پيروان امام صادق عليه السلام به ميان آمد ، به جا است داستان
جالبی را از آن حضرت نقل كنيم ، در مورد رفتار شيعيان با هم و خدمت به يكديگر ،
چرا كه در مورد اوّل معلوم شد ، نماز كه مهم ترين رابطه̾ انسان را با خداوند محقق
می سازد ، بايد شايان توجّه قرار گيرد و پيروان حضرت كه خود را منتسب به مكتب
مقدسش می دانند ، هيچ گونه سهل انگاری در اين امر ننمايند و رابطه̾ خود را با
خداوند صميمی تر و گرم تر كنند تا به شفاعتشان نائل گردند .
اكنون
در اين داستان كوتاه ، حضرت رفتار شيعيان را با يكديگر مشخص می فرمايد و اثبات می
نمايد كه شيعه̾ امام صادق عليه السلام بايد به فكر مستمندان و بيچارگان باشد وگرنه
شيعه و پيرو نيست .
مصادف
گويد : خدمت امام صادق عليه السلام نشسته بودم ، شخصی بر حضرت وارد شد و سلام كرد
. حضرت پس از پاسخ سلام از او پرسيد :
برادران
دينيت را در چه حالی ترك كردی ؟
آن
شخص آنان را بسيار ستود و مدح كرد .
امام
فرمود : چگونه است عيادت ثروتمندانشان نسبت به فقيرانشان ؟
عرض
كرد : بسيار كم .
فرمود
: چگونه است مساعدت و همكاری پولدارانشان نسبت به مستمندانشان ؟
عرض
كرد : بسيار كم .
فرمود
: چگونه است رفت و آمد اغنيايشان با فقيرانشان ؟
عرض
كرد : سرورم ! شما از مسائلی نام می بريد كه در ميان ما كمتر پيدا می شود .
حضرت
با ناراحتی فرمود : پس چگونه اين ها ادّعا می كنند كه شيعيان ما هستند ؟!
البته
از اين كه امام با بيان های مختلف مسئله همكاری اعنيا با فقرا را مطرح كرده اند ،
يعيد نيست ، مقصود حضرت فقط كمك های مالی و مادّی نباشد ، چه آن كه از نظر علمی و
معنوی فقير است ، بيشتر نياز به كمك داشته باشد . چه بسا شخصی يا اشخاصی از نظر
مادّی در مضيقه نباشند ولی از نظر شناخت احكام و تفقّه در دين ، كمبودهای بسياری
داشته باشند كه در آن صورت نيز بر دانشمند يا فقيهی كه پيرو امام صادق عليه السلام
است ، واجب و لازم است كه او را ياری و كمك كند و تا اندازه̾ توانش در تدريس احكام
و آموزش دادن به افراد كوتاهی نكند چرا كه عالم بی عمل چون درخت بی ثمر است .
و
از سوئی ديگر شايد برای بعضی از افراد اين احتمال پيش بيايد كه چون خودشان از
اموال بسزائی برخوردار نيستند ، جزء اغنياء محسوب نمی شوند و تكليفی در اين مورد
ندارند ، و اين اشتباه است زيرا پولدار بودن يك امر نسبی است ؛ هر كسی نسبت به
زيردست خود به نحوی بی نيازی دارد و بايد به آن كس كه از خود فقير تر است ، تا
اندازه̾ توان كمك و مساعدت نمايد . در آيه كريمه می فرمايد : « و يسئلونك ماذا
ينفقون ، قل العفو » از تو ای پيامبر سؤال می كنند كه چه مقدار بپردازند ؟ به آن
ها بگو : زيادی را در راه خدا بپردازيد . پس هر چه كه انسان زياد تر دارد و در آن
بی نياز است ، بايد به ديگران كمك و بر آن ها انفاق نمايد كه به تحقيق يكی از
موارد مهمّش ـ همان گونه كه عرض شد ـ انفاق در مسائل علمی و معنوی است .
كسب
حلال ، مايه عزّت
لازم
به تذكر است كه در مكتب امام صادق عليه السلام هر چند از نشانه̾ تشيع ، كمك به
فقرا و مستمندان است ولی با اين حال امام صادق عليه السلام نمی خواهد كه مؤمن سر
بار جامعه باشد ، بلكه او را به كار برای بدست آوردن روزی حلال وا می دارد و اين
عزّت و كرامت می داند . معلّی بن خنيس كه از ياران امام است می گويد : روزی امام
صادق عليه السلام مرا ديد كه به بازار ( برای تجارت و كسب روزی ) نرفته بودم . به
من فرمود : برو به سوی عزّت و كرامتت .
امام
در اين جمله او را تشويق به كار كردن می كند و كار را مايه̾ عزّت و كرامت انسان می
داند .
زيرا
اگر كسی كسب حلال باشد ، انسان در درون خود احساس عزّت و شرافت می كند و هرگز
سربار بر ديگران نمی شود كه مايه̾ اهانت و ذلّت گردد .
به
آن حضرت گفته شد كه : فلان شخص می گويد : من تمام وقتم را صرف نماز و دعا و روزه
می كنم و لحظه ای از عبادت فرو گذار نخواهم بود و امّا روزيم را خدا خود می رساند!
حضرت
فرمود : اين آدم يكی از آن سه شخصی است كه دعايش هرگز مستجاب نمی شود .
شخص
ديگری خدمت حضرت رسيد و به ايشان عرض كرد : ما خواهان دنيا هستيم و همواره می
خواهيم كه دنيا به ما روی آورد .
حضرت
پرسيد : چه می خواهی با روی آوردن دنيا بكنی ؟
عرض
كرد : وضع زندگی خودم و خانواده ام را خوب كنم و مايه̾ آسايش خود و خويشانم باشم و
با آن پول صدقه دهم و حج بجای آورم و به عمره مشرف گردم .
امام
صادق عليه السلام فرمود : اين ديگر دنيا خواهی نيست اين طلب آخرت است .
بالا
تر اين كه ابوعمرو شيبانی می گويد : امام صادق عليه السلام را ديدم كه در دستش
بيلی گرفته و در باغ خود مشغول كار است و عرق از رخساره̾ مباركش سرازير می باشد .
عرض
كردم : فدايت گردم ! بيل را به من بده و خود استراحت بفرما .
فرمود
: من دوست دارم كه انسان در راه بدست آوردن روزی ، در حرارت آفتاب اذيّت بكشد .
تبليغ
صدا
و
از جمله سفارش های بسيار جالب امام صادق عليه السلام به اصحاب و يارانش ـ در تمام
زمان ها و مكان ها ـ اين است كه روزی به آن ها فرمود :
«
إوصيكم بتقوی الله و اداء الامانة لمن ائتمنكم و حسن الصحابة‌لمن صحبتموه و أن
تكونوا لنا دعاة صامتين » ـ شما را به تقوای الهی و به امانت داری و خوب هم صحبت
شدن و رفيق بودن سفارش می كنم و اين كه برای ما مبلغين و دعوت كنندگانی بی صدا و
ساكتانه باشيد . يعنی بدون اين كه با كسی سخنی بگوييد و حرفی بزنيد ، مردم را به
سوی ما دعوت كنيد !
اين
سخن مورد تعجّب بسيار آنان قرار گرفت كه چگونه می شود بی سخن گفتن ، تبليغ كرد ؟!
و چگونه به اين امر مهم كه مورد اصرار امام قرار گرفته است عمل كنند ؟ لذا
ملتمسانه از حضرت جويا شدند كه : يا اين رسول الله ! چگونه دعوت كنيم در حالی كه
ساكت هستيم ؟
حضرت
در پاسخ فرمود :
«
تعملون با أمرناكم به من العمل بطاعة الله ، و تعاملون الناس بالصدق و العدل ، و
تؤدون الأمانة ، و تأمرون بالمعروف و تنهون عن المنكر ، و لا يطّلع الناس منكم
الّا علی خير ؛ فاذا رأوا ما انتم عليه ، علموا فضل ما عندنا فتنازعوا اليه » .
هر
چه از طاعت پروردگارم به شما دستور داديم ، عمل كنيد ، با مردم از راه راستی و
عدالت رفتار نمائيد ، امانت را ادا كرده و هرگز خيانت نكنيد ، امر به معروف و نهی
از منكر بنمائيد و مردم جز خير و خوبی از شما نبينند ؛ اگر چنين كرديد ، مردم به
فضيلت ما آگاه می گردند ( و می دانند كه شما چون پيرو ما هستيد ، اين چنين انسان
هایی برگزيده و خوب می باشيد) و آن وقت به سوی ما روی خواهند آورد .
سزا
است كه اين چند جمله را با طلا و جواهرات بنويسيد و جلوی ديدگان شيعيان امام صادق
عليه السلام در هر كوی و برزن و در هر اداره و كارخانه و در هر مسجد و مدرسه قرار
دهند تا مورد توجّه هميشگی پيروان آن حضرت باشد و هر كس بخواهد به راستی مورد
افتخار حضرت قرار گيرد و به شفاعتش نائل گردد ، بايد اين سخنان والا را نصب العين
خود نمايد و تمام اعمال و رفتار خود را ـ چه در كارهای تخصصی و چه در برنامه های
اجتماعی و چه در رفتار با بيگانگان ـ طبق اين چارچوب مشخص قرار دهد ، تا اين كه
اعمال او و كردار او ، خود بزرگ ترين مبلّع و دعوت كننده به سوی پيشوايان دين و
امامان معصوم عليهم السلام باشد . بايد ديگران بهترين امانت داری و بالاترين صدق و
عدالت را در ما ببينند نه اين كه خدای نخواسته ما با تقلّب و غش و خيانت و دروغ و
… ـ كه متأسفانه درجامعه امروزی ما به اوج خود رسيده است ـ هم آبروی خود را
ببريم و هم به امامان و پيشوايانمان لطمه وارد سازيم و هم قلب امام زمان عليه
السلام را مجروح و غمگين نمائيم و هم بيگاگان ما را مورد استهزا و انتقاد فراوان
قرار دهند . به هر حال اين كارهای زشت و اين صفات ناجوان مردانه اگر در جامعه ای
رواج پيدا كند ، گذشته از اين كه آن جامعه رو به اضمحلال و هلاكت می رود ، و سرزنش
و ملامت بيگانگان را به دنبال دارد ، نشانه ای است از طرز تربيت افراد آن جامعه ،
لذا است كه امامان ما همواره می كوشيدند ، يارانشان به گونه ای خدا پسندانه تربيت
كنند كه مايه̾ افتخار و مباهات گردند نه رسوایی و خواری !
ابن
ابی يعفور می گويد : شنيدم امام صادق عليه السلام را كه می فرمود : « كونوا دعاة
للناس بغير السنتكم ، ليروا منكم الاجتهاد و الصدق و الورع » ـ دعوت كنندگان مردم
باشيد در عمل ، نه در زبان بگذار از شما جديّت ، راستی و پارسائی ببينند .
كوتاه
سخن اين كه امام صادق عليه السلام اصرار بيشتر بر اين دارند كه پيروانشان در
عمل ، از او پيروی كنند و پيش از اين كه
با سخنان خود امر به معروف و نهی از منكر نمايند ، در كارها و رفتار ها و كردار ها
خود امر كننده به معروف و نهی كننده از منكر باشند . البته اين بدان معنی نيست كه
هرگز با سخن تبليغ اسلام نكنند و برنامه های امامان را و ابلاغ ننمايند ، بلكه
حضرت می خواهند بفرماييد كه شما قبل از ديگران بايد خودتان را نصيحت و موعظه كنيد
و به دستور های ما عمل كننده باشيد كه اين خود بزرگ ترين تبليغ است و مردم را به
ائمه عليهم السلام نزديك می سازد .
فرا
رسيدن وفات امام صادق عليه السلام را به پيروان راستينش تسليت عرض نموده ،
اميدوارم در گفتار و كردار شيعيان خوبی برای آن حضرت باشيم .