شيعيان نواحى شرقى
مناطق شرقى عربستان كه احسإ, قطيف, ظهران و الهفوف را در بر مى گيرد, در موازات خليج فارس قرار گرفته اند.
ذخايرى عظيم از نفت و وجود حدود نيم ميليون نفر شيعه در اين منطقه, مشرف بودن به خليج فارس و مجاورت با امارات متحده عربى, قطر و بحرين و مناسبات تاريخى و فرهنگى ساكنين اين ناحيه با نقاط فوق الاشاره به انضمام دورى نقاط شرقى از ديگر كانونهاى شهرى عربستان به اين ناحيه اهميت سوق الجيشى زيادى داده و از نظر هيئت حاكمه عربستان كانونى پرخطر محسوب مى شود.
ناحيه نفت خيز ((احسا)) كه در مشرق نجد قرار دارد بعدها به استان شرقى تغيير نام يافت تا از حس تمايز ناحيه اى آن كاسته شود.(1)
با وجود آن كه اين منطقه از ثروتهاى سرشارى چون نفت برخوردار است و محصولات كشاورزى قابل توجهى در آن به دست مىآيد, يكى از محرومترين نواحى عربستان محسوب مى شود و در مقايسه با ديگر نواحى اين سرزمين, در زمينه هاى عمرانى, خدمات بهداشتى و آموزشى و حمل و نقل و ديگر تسهيلات رفاهى, كمترين ميزان سرمايه گذارى دولتى به اين مناطق اختصاص يافته است, نخستين بيمارستان آن حدود ده سال است كه احداث شده و تا اوايل دهه 1980م سكونت در حلبى آبادها متداول بود.
دليل چنين بى توجهى را مى توان شيعه بودن اكثريت اهالى برخى نواحى استان شرقيه تصور نمود, وهابيان در اوايل قرن سيزدهم در منطقه ((فصول)) سيصد نفر شيعه را كشته و اموال ايشان را تصاحب كردند, در ناحيه غريميل ـ كه نزديك احسإ است ـ با مسلمانان شيعه به طرز فجيعى رفتار كرده و گروههاى زيادى را كشتند.(2)
هنگامى كه جمعى از شيعيان احسإ به زيارت مرقد منور و مقدس رسول الله(ص) رفتند و شيخ محمد بن عبدالوهاب از اين وضع خبردار شد به هنگام عبور اين افراد از شهر درعيه به دستور وى محاسن زوار احسايى را تراشيده از اين شهر تا احسإ آنان را وارونه بر مركوبهاى خود سوار نمودند.(3)
علماى وهابى نجد طى فتوايى سنتهاى شيعيان از جمله برپايى مراسم سوگوارى براى خاندان عصمت و طهارت و زيارت مشاهد مشرفه را بدعت خوانده و اعلام كرده بودند مراكز برپايى اين مراسم بايد تخريب شوند و اگر شيعيان احسإ از اين برنامه اعراض و اجتناب ننمايند بايد از سرزمين عربستان اخراج شوند.(4)
بعدها با فشار شيعيان, دولت عربستان به آنان اجازه داد در مساجد ويژه اى فرايض و شعائر خويش را به جاى آورند ولى اين برنامه خيلى كوتاه بود و مردم شيعه اجازه ندارند مسجد جديد بسازند و يا مراكز دينى خود را گسترش دهند, در سال 1986م وقتى شيعيان در شهر ((دمام)) مسجد جديدى ساختند, توسط پليس مذهبى ويران شد.(5)
همچنين شيعيان اين سامان اجازه ندارند در اذان عبارت اشهد ان عليا ولى الله را ذكر كنند و نه تنها از احداث حسينيه منع شده اند بلكه حسينيه هاى موجود آنان بسته است.
در سال 1990م دولت وقت حوزه علميه ((المبرز)) شيعيان را تعطيل كرد و برخى از مدرسين آن را دستگير نمود.(6)
عملا بخش اعظم كارهاى اجرايى نفت را شيعيان انجام مى دهند و سرنوشت حكومتى كه يك چهارم ذخاير نفت دنيا و يك سوم نفت اوپكOPEC) )(7) را دارد و اولين توليد كننده نفت در جهان مى باشد در دست شيعيان رقم مى خورد.(8)
پس از انفجار يك مخزن نفتى در شهر جبيل كه به دستگيرى چهار جوان شيعه و زدن گردن آنان منجر شد, دولت از استخدام شيعيان به وسيله آرامكو ممانعت به عمل آورد, بقيه شركتهاى نفتى نيز از اين رويه متابعت نمودند, ادامه اين روند منجر به افزايش بيكارى در ميان اين انسانها گرديده است.
اكثر مردم قطيف و روستاهاى تابعه شيعه اند همانها كه افسران آمريكايى مستقر در اين نواحى از آنان هراس دارند, اين افراد با رفتار نيكوى خود جوانان اهل تسنن را مجذوب نموده و آنان را نسبت به انقلاب شكوهمند اسلامى علاقه مند كرده اند, شيعيانى كه به زوار ايرانى التماس مى كرده اند تا عكس يا پيامى از امام خمينى(ره) را به آنها بدهند, انسانهاى خونگرمى كه شعله انقلاب اسلامى تمام وجودشان را فرا گرفته و ديدار با ايرانيان آنان را خرسند و اميدوار مى كند.
شيعيان شهر قطيف در سال 1979م براى نخستين بار كوشيدند تا با تإثيرپذيرى از انقلاب اسلامى ايران مراسم عاشوراى حسينى را در خيابانها و معابر عمومى به نحو شكوهمندى بجاى آورند, اما اين مراسم با واكنش و تيراندازى قواى امنيتى سعودى مواجه گرديد و تعدادى از سوگواران خامس آل عبا در خاك و خون غلطيدند و حسين حسين گويان به سوى معبود خويش شتافتند, گروهى نيز دستگير شدند كه اغلب آنها بر اثر شكنجه هاى وحشتناك در زندانها به شهادت رسيدند.
در محاق اختناق
شيعيان در خصوص ابراز عقايد خويش شديدا در فشارند و از چاپ و ورود هر نوع كتاب يا نشريه شيعى به عربستان شديدا جلوگيرى مى شود, در مطبوعات عربستان غالبا مطالبى غير واقع و تحريفآميز عليه عقايد شيعه انتشار مى يابد, چنانكه چندى قبل در كتب درسى دانشگاه عربستان مطالبى بر ضد باورهاى شيعه آمده بود كه مردمان شيعه اين سامان را به شدت عصبانى نمود و جمهورى اسلامى ايران نيز نسبت به انتشار اين كتاب اعتراض كرد.(9)
در برخى مدارس آن كتابى تدريس مى شود كه ((حقايق عن اميرالمومنين يزيد بن معاويه)) نام دارد و توسط ((وزاره المعارف)) اين كشور جزو مضامين درسى تدوين و نشر يافته است.
برخلاف اين تضييقات, حكام سعودى نتوانسته اند احساس شيعه بودن و پيروى از خاندان عصت و طهارت را از دل شيعيان اين خطه بيرون كنند.
كميته حقوقدانان مينه سوتاى آمريكا كه در خصوص حقوق بشر فعاليت مى كند در گزارش صد و هفتاد صفحه اى خود اوضاع سياسى ـ اجتماعى و مذهبى عربستان را مورد انتقاد قرار داده است, در اين گزارش كه در اواسط ماه مه سال 1992م در اختيار منابع خبرى اروپا و آمريكا قرار گرفت به موقعيت نامناسب شيعيان اشاره شده است و طى آن آمده كه اكثر قريب به اتفاق شيعيان در نواحى شرقى عربستان سكونت دارند كه بين سالهاى 1913م تا 1985م تحت حكومت محلى خانواده عبدالله بن جلوى قرار داشتند و دوران حكومت آنان براى شيعيان با سخت گيريها و خشونتهاى ناروا و كينه هاى شديدى در قبال آنان همراه بود.
در زمينه استخدام شيعيان, دولت تبعيض آشكارى بكار مى برد و برخى مشاغل حساس و امنيتى بطور كلى بر روى آنان بسته است, دولت عربستان با رخنه دادن عناصر نفوذى در ميان تشكيلات شيعى مناطق شرقيه نسبت به شناسايى و دستگيرى مخالفان عمده و عناصر كليدى در اين نواحى اقدام مى نمايد.(10)
روحانيان شيعه به اتهامات واهى و بى اساس خلع سلاح شده و ديگر حق ادامه فعاليت و هرگونه تبليغاتى را نخواهند داشت, دانشجويى را به اتهام آن كه زمان نمازها را بر مبناى اوقات شيعيان نوشته و جزوه اى متضمن تاريخ ولادت و وفات و سخنان ائمه به همراه داشته دستگيرو روانه زندان نموده اند.
حكومت سعودى از نشر اغلب كتابهاى تإليف شده توسط نويسندگان شيعه جلوگيرى مى كند در حالى كه در اين گونه آثار مطالب محققانه اى در مباحث دينى, تاريخى, ادبى و فلسفى ديده مى شود و جرم مولفان اين كتابها آن است كه عاشق خاندان عصمت و طهارت بوده و بر اساس توصيه رسول خدا(ص) و پيروى از سنت نبوى به اهل بيت او ارادت مى ورزند.
از موارد ديگر كه بر عليه شيعيان اعمال مى گردد, بازداشتهاى خودسرانه است, شيعيان زيادى در نيم روز يا شب هنگام در خانه هاى خود و يا گذرگاهها بطور ناگهانى دست گير شده و روانه زندان مى شوند.
كميته بين المللى حقوق بشر در خليج فارس و جزيره العرب كه در لندن استقرار دارد در نشريه اى تحت عنوان ((عربيا مانيتور)) گزارشهايى از نقض حقوق بشر در عربستان انتشار داد مجله الجزيره العربيه كه به زبان عربى در لندن نشر مى يابد, مقاله هايى درباره تضييع حقوق شيعيان عربستان به چاپ رسانيده است.
با وقوع انقلاب اسلامى در ايران روند اميدى براى شيعيان عربستان بوجود آمد چنانچه يكى از آنان ضمن ستودن نقش انقلاب اسلامى ايران گفته بود:
ما منتظر تغيير ريشه اى در سرزمين جزيره عربى بوديم كه ناگهان خبر تظاهرات و مخالفت با رژيم شاه ايران به گوشمان رسيد.
و در ادامه بيانات خويش گفته بود:
پيروزى انقلاب اسلامى شادى و نور اميدى در دلهاى مردم محروم منطقه بوجود آورد و آنها را كم كم به وضع حكام آگاه كرد.(11)
تإثير پذيرى از انقلاب اسلامى تا بدان حد بود كه شيعيان بطور علنى خواهان احقاق حق خود شده اند و با الهام از اين حركت تحول آفرين و شكوهمند دلهره از دلهايشان رخت بربست و قيام مناطق شرقيه را ترتيب دادند و خشم شكوهمند خويش را ثابت و استوار به نمايش گذاشتند.
بعد از اين قيام كه رژيم حاكم بر عربستان را در نگرانى عميقى فرو برد, اهالى شيعه مقيم نقاط احسإ و قطيف آمريكائيان ساكن در اين نواحى را تهديد نمودند كه اگر آمريكا عليه ايران اقدام نظامى كند آنان آرامش را از اتباع اين كشور خواهند گرفت, اين تهديد آنچنان هراسى در قلوب آمريكائيان افكند كه در مرحله اول چندين خانوار آنان منطقه ياد شده را ترك نمودند.
همين مسائل موجب آن گرديد تا رژيم آل سعود به كنترل رفتار حجاج ايرانى بپردازند و در پى فرصتى مى گشت تا نيش زهرآگين خود را بر پيكر تشكل شكوهمند حاجيان ايران فرو كند و اين حركت را در مراسم حج سال 1407 هـ.ق بروز داد.
شكوه و عظمت تظاهرات جمعه ششم ذيحجه سال 1407 هـ.ق با شكوه و عزت خاصى توإم بود فريادهاى مرگ بر آمريكا و اسرائيل جمعيت تظاهر كننده چون پتكى بر مغز سر سپردگان آمريكا و صهيونيسم فرود مىآمد و جهت سركوبى آن به خيانت وحشيانه اى دست زدند و با استفاده از سلاح گرم در حرم امن الهى حدود 400 نفر از حجاج را كه در ميان آنها تعداد زيادى از زنان و جمعى از جانبازان نيز حضور داشتند به شهادت رسانيدند.
عمق فاجعه مزبور به حدى بود كه حضرت امام خمينى(ره) فرمودند: اگر ما از جنايات صدام و قضيه قدس بتوانيم بگذريم از قضيه حجاز هرگز نمى توان گذشت.
و در سالگرد اين فاجعه فرمودند: ((رژيم آل سعود بدون هماهنگى و همكارى با شيطان بزرگ و بهره گيرى از طراحان توطئهآميز آمريكايى توان اجراى اين جنايت هولناك را نداشت.))
اين كشتار وحشيانه تازه به پايان رسيده بود كه عده اى از حكام مرتجع عرب به سرعت و حتى قبل از اين كه خون حجاج شهيد شسته شود و پيامهاى تبريك و حمايت خود را از آل سعود, مخابره نمودند, عرب نيوز كه كه بولتن خبرى عربستان است با افتخار]!] اعلام كرد ملك فهد پيامى از اسرائيل غاصب دريافت كرده كه در آن رژيم صهيونيستى تظاهرات ايرانيها را محكوم كرده بود.
اما مسلمانان جهان اقدام قساوت آميز و توإم با شكست قداست حرم توسط سعوديها را محكوم نموده و عليه آن واكنشى سريع از خود نشان دادند.
تظاهراتى در لبنان, فلسطين, مالزى, پاكستان و برخى از كشورهاى اروپايى توسط مسلمانان انجام شد و طى آن شركت كنندگان از حركت مزبور نفرت و انزجار خويش را اعلام كردند, آرى امت اسلامى تحرك جالبى در مقابل اين بى توجهى گستاخانه آل سعود نسبت به قداست حرم و امنيت حجاج از خود بروز داده بود زيرا خداوند متعال بر حفظ قداست و امنيت حرم صريحا در قرآن تإكيد نموده به گونه اى كه هيچ مسلمانى را ياراى مخالفت با آن نيست.(12)
مخالفت جهان اسلام با فاجعه اى كه توسط حكام عربستان صورت گرفت و طى آن صدها نفر در عرض يك ساعت جان خود را از دست دادند آنان را با دردسرهاى بزرگى مواجه نمود, از اين جهت با تبليغات دروغين خويش خواستند تا از اين اعتراض عمومى بكاهند و بدنبال آن حجاج ايرانى را به اغتشاش متهم كردند و در جايى خاطر نشان كردند كه بين زوار خشمگين كشورهاى ديگر و زوار ايرانى به خاطر راه بندان و مسدود شدن معابر درگيرى بوجود آمده بود.
مسخره ترين اتهام كه حالتى مهمل و مضحك بخود گرفت اين بود كه شايعه نمودند ايرانيها درصدد تصرف مسجدالحرام بودند!! روزنامه عكاظ طبع سعودى كه نسخى از آن به زبانهاى گوناگون در منى بطور رايگان منتشر شد باور نكردنى اتهام را عليه حجاج ايرانى مطرح ساخت.
اين نشريه در شماره ششم اوت 1987م ادعا كرد كه زوار ايرانى مى خواستند كعبه را آتش زده و شهر قم را كعبه قرار دهند و حجاج را ملزم نمايند كه براى حج به مكه نروند و به جاى آن به قم بروند!!
عده اى از مبلغان سعودى كه تحت حمايت مالى اين كشور قرار داشتند اشاعه دادند كه حجاج ايرانى درصدد آن بودند كه حجاج ديگر كشورها را در حرم به اجبار وادار كنند كه با امام خمينى(ره) بيعت كنند!؟
اما از آن طرف تبليغات حكام عربستان كه در پى اين قتل عام شروع شد به وضوح از وسعت نقشه هاى از قبل طراحى شده پرده برمى دارد, برخى حجاج ساكن كشورهاى ديگر گواهى دادند كه در آستانه برگزارى راهپيمايى به آنها هشدار داده بودند كه در راهپيمايى شركت نكنند زيرا قرار است دردسر به وجود آيد.(13)
پاورقي ها:پاورقيها:
1 ) بنگريد به مرآت
الحرمين, ج1, ص440.
2 ) جغرافياى سياسى خاور ميانه و شمال آفريقا, ص208.
3 ) نك: صلاح الدين مختار, تاريخ المملكه
العربيه السعوديه, ج1, ص51.
4 ) ر.ك: على اصغر فقيهى, وهابيان.
5 ) حافظ وهبه, جزيره العرب فى القرن العشرين, ص312
ـ 318.
6 ) به نقل از گزارش صد و هفتاد صفحه اى كميته
حقوقدانان مينه سوتاى آمريكا كه در زمينه
حقوق بشر فعاليت مى كند.
7 ) سازمان كشورهاى صادركننده نفت:
Organization petreoulum of
exporting countries (opec)
the 19807's (washington. D.C countries The braokings institute 1987) P:92 saudi
arabia in ( 8
9 ) غلامرضا گلى زواره, سرزمين اسلام, ص108.
10 ) بهمن نعيمى رافع, مبانى رفتارى شوراى
همكارى خليج فارس در قبال جمهورى اسلامى
ايران, ص58.
11 ) نشريه امت اسلامى, شماره22.
12 ) بقره (2) آيات125 ـ ;126 آل عمران (3) آيات 95 ـ ;96
مائده(5) آيه97.
13 ) ر. ك: ظفر بنگاش, كشتار مكه و آينده حرمين,
ترجمه سيد هادى دبستانى.