نماز به عنوان ((ستون دين)) و ((معراج انسان هاى باورمند و مطمئن)) هميشه مورد توجه فقها, عرفا, علما و شعراى مسلمان بوده و تاكنون نزديك به دو هزار كتاب و رساله, و صدها غزل و قصيده در اهميت و مسائل مختلف نماز به رشته تحرير كشيده شده است.
فقيهان درباره نماز ـ كه نخستين فرع از فروع دين شمرده مى شود ـ كتاب هايى نوشته اند كه آكنده از ژرف نگرىها و موشكافى هاى فقيهانه, و به راستى اعجاب برانگيز است. گويندگان مذهبى, مبلغان دين, واعظان وارسته و پارسا, آنان كه دستى بر قلم داشته اند به سهم خود و نيز براى ارشاد مردم, دست به قلم برده, كارهاى باارزشى را در تبيين و تفسير نماز ارائه كرده اند و آثار نماز را در خودسازى انسان ها و اصلاح فرد و اجتماع نشان داده اند.
عارفان نيز كه عشق را در عبادت و عبادت را در عشق به خدا و كمال مطلق مى ديدند از باب ((افضل الناس من عشق العباده و عانقها, و احبها بقلبه و باشرها بجسده و تفرع لها…))(1) نماز را عاشقانه ترين عبادت و عارفانه ترين كار و رياضت ديده اند و به سبك دل انگيز عارفان, آثارى دل پسند در مورد نماز آفريده اند.
در اين ميان شاعران پاكدل نيز با زبان شيرين شعر ـ كه به قول استاد سيد محمد حسين شهريار زبان عشق است ـ منظومه هاى ماندگار و دلواره هاى جاودانه و بسيارى را در پرتو نماز خلق كرده اند كه نه تنها به ادبيات فارسى كه به ادبيات همه مسلمانان با هر نژاد و زبانى, غنا و آبرو بخشيده اند. و در سايه سار نماز كه فراتر از همه فرهنگ هاست به فرهنگ آب و خاك خود, روح حيات دميده اند. و با زمزمه هاى زيبا و عاشقانه اى كه در زير رواق باصفا و بلند نماز سروده اند آثارشان را آسمانى و جاويد ساخته اند. شاعران عارف و عارفان شاعر, دل تشنه خود را از سلسبيل عبادت و از تسنيم تشهد, سيراب ساخته و پياله قنوت را پر از شراب طهور نماز سر كشيده اند تا آن جا كه توانسته اند كوه هاى كمال را ركعت ركعت درنوردند و با خواندن فاتحه الكتاب, قله هاى قيام را يكى پس از ديگرى فتح كنند و صعود حقيقى را با سجود به خدا و رايت پيروزى را با ركوع به رب العالمين, به دست آرند و ساحل نشينان سبكبار و بى خبر را سرزنش كنند كه:
تو را زكنگره عرش مى زنند سفير
ندانمت كه در اين دامگه چه افتاده است
حال با توجه به گستره بسيار بحث, برگزيده مختصرى را از كتاب هاى نماز با اندك توصيفى و با تفكيك موضوع, نام مى بريم. باشد كه اهل دلى را به كار آيد و رهروان راه كمال را ـ كه رو به سوى حضرت دوست سبحانه و تعالى, زندگى را زنده نگه داشته, راه مى برند ـ رهيار و كارساز باشد. تذكر اين نكته نيز لازم است كه از كتاب شناس ((كتاب هاى مرجع و منابع اوليه)) و نيز ((كتاب هاى فقهى و استدلالى نماز)) به علت تخصصى بودن و اطاله سخن, صرف نظر نموده و به موضوع هاى ديگر نماز مى پردازيم:
الف ـ كتاب هاى عرفانى و نماز شب
اين نوع كتاب ها, به شكر خدا بسيار است و ما در اين مجال اندك به برخى از آنها اشارتى مى كنيم:
1 ـ اسرار الصلوه, حسين بن عبدالله بن سينا (427ق)
دانشمند و فيلسوف پرآوازه شيعى شيخ الرئيس ابوعلى سينا اين رساله را در سه فصل ترتيب داده است:
فصل اول: در ماهيت نماز; فصل دوم: احكام ظاهرى و اسرار باطنى نماز; فصل سوم: در تفكيك و معرفى كسانى كه هم ظاهر نماز و هم باطن نماز بر آنان واجب است, و كسانى كه تنها ظاهر نماز بر آنان واجب است. اين رساله در ضمن مجموعه ((كلمات المحققين)) در سال 1315ق در تهران منتشر شده است و به زبان عربى است.
2 ـ اسرار الصلوه, صائن الدين على بن محمد تركه (م830ق)
نويسنده كه از حكماى شيعى بوده و بيشتر با اثر بزرگش ((تمهيد القواعد)) شناخته مى شود, اين رساله را به سبك عرفانى, در يك مقدمه و دو بخش نوشته است: 1ـ در معناى طهارت و اركان معنوى آن; 2ـ در تحقيق معناى نماز. نسخه هاى خطى آن در كتابخانه آيت الله مرعشى در قم پيدا مى شود و بعيد است كه تا حال چاپ نشده باشد.
3 ـ فلاح السائل, رضى الدين ابوالقاسم على بن موسى بن جعفر بن طاووس (م664ق) سيد بن طاووس كه به حق ((سيد العارفين)) و ((جمال السالكين)) خوانده شده است در اين اثر بسيار پر بار و عارفانه, پرده از روى رموز و اسرار بسيارى برمى دارد كه در جاى ديگر پيدا نمى شود و با توجه به اين كه سيد بن طاووس ـ قدس سره ـ تشنگى دل و جان را مى خواهد از سرچشمه سيراب كند و جز به سخنان و ادعيه درربار امامان معصوم(ع) از بيگانگان نه تنها تإثير نمى پذيرد كه بيزار نيز هست مى توان گفت كه عرفانى خالص و شيعى به دست مى دهد كه بسيار مغتنم و مفيد است.
از آن جا كه از عنوان كتاب ((فلاح السائل)) هيچ اشارتى به نماز يا مسائل و احكام و اسرار نماز نمى توان يافت بسيارى از پژوهشگران در اسرار و احكام نماز از اين اثر گرانسنگ غفلت مى ورزند و تصور مى كنند كه كتاب تنها در دعاهاى روايت شده از امامان معصوم(ع) بحث مى كند, غافل از اين كه روح غالب بر اين كتاب نماز و اسرار و رموز نماز بوده و مسايل ديگرى كه گاه گاهى به صورت مختصر مطرح شده نيز در پرتو نماز و اسرار آن است. اين نكته تنها با مرورى گذرا در فهرست كتاب هم به وضوح پيداست. اين اثر دل انگيز توسط دفتر تبليغات اسلامى در قم چاپ و انتشار يافته است.
4 ـ اسرار الصلوه, شهيد ثانى (م965ق)
اين اثر كه گاهى از آن با نام ((التنبيهات العليه على وظائف الصلاه القلبيه)) نيز ياد مى شود از ديرباز مورد توجه دانشمندان بوده برخى به آن حواشى نوشته و برخى ديگر به شرح آن پرداخته اند و برخى ديگر نيز آن را به زبان فارسى ترجمه كرده اند.
اسرار الصلوه شهيد ثانى در سال 1312ق با حواشى ملا عبدالرسول فيروزكوهى (م حدود1325ق) در 307 صفحه وزيرى در تهران به چاپ رسيده بود كه بعدها نيز به صورت هاى گوناگون انتشار يافته است. از ترجمه هاى چاپ شده آن به فارسى مى توان به ترتيب انتشار از دو ترجمه زير نام برد:
اول ـ ترجمه محمد صالح بن محمد صادق واعظ, با تصحيح ميرجلال الدين حسينى, مشهور به محدث ارموى, در 154 صفحه وزيرى, سال 1365ش, توسط انتشارات فيض در تهران چاپ شده است; دوم ـ ترجمه استاد على اكبر مهدى پور كه در 280 صفحه وزيرى, توسط انتشارات كعبه در سال 1410ق چاپ, و هر دو ترجمه با عنوان اصلى كتاب (اسرار الصلوه) انتشار يافته است.
5 ـ اسرار الصلوه, قاضى سعيد قمى (م1103ق)
نويسنده ابتدا كتابى با نام ((حقيقه الصلاه)) نوشته بود كه اين رساله خلاصه و فشرده آن است و در حاشيه ((شرح الهدايه ملا صدرا)) ص357 ـ 362, به سال 1313ق منتشر شده است.
6 ـ حقيقه الصلاه, قاضى سعيد قمى.
نويسنده اين كتاب را نيز مانند خلاصه آن كه پيش از اين نام برده شد به زبان عربى نوشته است با قلمى شيرين و عارفانه كه سبك خاص خود قاضى سعيد است و با مقدمه, پاورقى هاى سيد محمد باقر سبزوارى يكى از اساتيد دانشگاه تهران در سال 1339ش توسط انتشارات دانشگاه چاپ شده است. قاضى سعيد قمى كتاب ديگرى نيز در اين رابطه و با نام ((روح الصلاه)) دارد كه ما از انتشار آن بى خبريم.
7 ـ آداب نماز شب, علا مه مجلسى(م1110ق)
رساله اى است مختصر و به زبان فارسى كه به تصحيح سيد مهدى رجايى در هشت صفحه وزيرى و در سال 1367ش چاپ شده است.
8 ـ نماز شب, آخوند ملا على اكبر ايجى اصفهانى (م1232ق)
اين اثر را كه بعضى از پژوهشگران در نوع خود بهترين خوانده اند به زبان فارسى و چاپ دوم آن در اصفهان توسط انتشارات منوچهرى, به سال 1375ق, در 167 صفحه خشتى انتشار يافته است.
9 ـ آداب صلاه الليل, ملا محمد باقر فشاركى اصفهانى (م1315ق)
اين كتاب نيز در اصفهان و در سال هاى 1332ق و 1347ق و به زبان فارسى انتشار يافته است.
10 ـ اسرار الصلوه, ميرزا جواد آقا ملكى تبريزى (م1344ق)
اين اثر عرفانى و اخلاقى داراى امتيازات ويژه اى است و در نوع خود پرآوازه ترين كتاب خوانده مى شود. براى نخستين بار در سال 1338ق و بار دوم در تهران به سال 1391ق و پس از آن نيز بارها چاپ و منتشر شده است. اين اثر روح پرور و دلنواز همانند آثار ديگر عارف نامى ميرزا جواد آقا تبريزى مثل ((المراقبات)) و ((رساله لقإ الله)) از همان ابتداى انتشارش مورد عنايت اهل حال و صاحب دل بوده است و توسط اشخاص گوناگونى به فارسى ترجمه يا شرح و توضيح داده شده است كه از آن ميان ترجمه آقاى رضا رجب زاده در 516 صفحه وزيرى توسط انتشارات پيام آزادى, در تهران, سال 1364ش منتشر شده است.
11 ـ اسرار الصلوه و سرالاستغفار بين السجدتين, شيخ عبدالحسين تهرانى
كتاب به زبان فارسى و به قلم رسايى نوشته شده است, نويسنده در جاى جاى كتابش از اشعار سودمند و مفيدى كه بيشتر به زبان فارسى است سود برده و بر جذابيت اثرش افزوده است مثل آن كه در مقدمه مى نويسد:
عارف از حكمت تكبير اگر آگاه است
پس چرا طالب قرب در شاهنشاه است
نتوان رفت به سر منزل قرب اى عارف
كه در اين راه تو را نفس و هوا همراه است
كتاب در سال 1378ق و در تهران به كوشش آقايان محمد سهرابى, محسن ايزدپناه و احمد فرهومند در 320 صفحه رقعى چاپ شده است.
12 ـ صلاه الليل, استاد شيخ غلامرضا عرفانيان يزدى
استاد خود در پسوندى كه بر اسم كتاب نوشته است محتواى آن را چنين معرفى مى كند:
((فضيلت, وقت, عدد, كيفيت و خصوصيات نماز شب, برگرفته از قرآن و سخنان و سيرت معصومان(ع))). كتاب پيشترها در نجف و به تازه گى توسط انتشارات دفتر تبليغات در قم چاپ و در 137 صفحه وزيرى انتشار گرديده است.
13 ـ آداب الصلوه, امام خمينى ـ قدس سره الشريف ـ
رهبر كبير انقلاب كه در عرفان شاگرد نامدار عارف پرآوازه ميرزا جواد ملكى تبريزى شمرده مى شود اين اثر هميشه جاويد را با سبك و سياق خاص خود نوشته اند كه بى نياز از توصيف است.
كتاب كه پيشترها با نام ((پرواز در ملكوت)) و به كوشش سيد احمد فهرى انتشار يافته بود در سال 1370ش نيز توسط موسسه نشر و تنظيم آثار امام خمينى, در 420 صفحه وزيرى و با عنوان اصلى كتاب (آداب الصلوه) انتشار يافت و پس از آن نيز بارها چاپ شده كه از چاپ چهارم آن در سال 1373ش و در 20000 تيراژ مى توان نام برد.
كتاب آداب الصلوه توسط همان موسسه ياد شده در بخش امور بين الملل آن, از زبان اصلى(فارسى) به زبان عربى نيز ترجمه و انتشار يافته است.
14 ـ سر الصلوه, امام خمينى (م1409ق)
اين اثر گرانبار كه گاهى ((معراج السالكين و صلاه العارفين)) هم ناميده مى شود, توسط موسسه نام برده شده در 169 صفحه وزيرى و همراه با اصل رساله به خط حضرت امام در 96 صفحه, چندين بار چاپ شده و چاپ سوم آن در زمستان 1375ش انجام يافته و از فارسى كه زبان اصلى كتاب است به عربى هم ترجمه و چاپ شده است.
ب ـ كتاب هاى اجتماعى (نمازهاى جمعه و جماعت)
اين نوع كتاب هم بسيار نوشته شده است و ما تنها از چهارده كتاب نام مى بريم:
1 ـ صلاه الجمعه, محقق ثانى (كركى)
در وجوب تخييرى نماز جمعه, ضمن جلد اول ((رسائل المحقق كركى)) چاپ شده است.
2 ـ رساله فى صلاه الجمعه, شهيد ثانى, در وجوب عينى نماز جمعه, توسط انتشارات اسلامى در قم چاپ شده است.
3 ـ الشهاب الثاقب, ملا محسن فيض كاشانى, در وجوب عينى نماز جمعه, و در بيروت چاپ شده است و دو كتاب در نقد اين كتاب يكى توسط ملا اسماعيل خاجوئى (م1183ق) و ديگرى توسط ملا امين بن عبدالوهاب نوشته شده است.
4 ـ رساله فى صلاه الجمعه, شيخ حيدر دزفولى (م قرن13)
در وجوب تخييرى و همراه با تقريظى از شيخ انصارى (م1281ق) در 86 صفحه رقعى چاپ شده است.
5 ـ خير لمعه فى صلاه الجمعه, سيد احمد موسوى قزوينى.
در سال 1349ق در بغداد چاپ شده است.
6 ـ ضيإ اللمعه فى صلاه الجمعه, سيد محمد حسين موسوى شاهچراغى, در وجوب تخييرى و به زبان فارسى در تهران, توسط انتشارات مركزى, به سال 1360ق, در 162صفحه رقعى چاپ شده است.
7 ـ صلاه الجمعه والروايات المشتركه حولها, محمد على تسخيرى و محمود قانصوه.
در اين اثر روايات مربوط به نماز جمعه از منابع شيعه و سنى گردآورى شده و در سال 1406ق از طرف سازمان تبليغات اسلامى تهران در 135 صفحه جيبى منتشر گرديده است.
8 ـ صلاه الجمعه, شيخ مرتضى حائرى (1406ق)
در توصيف اين كتاب نوشته شده: ((شرح قواعد علامه بوده و در مواضعى كه علامه متعرض بيان مسإله اى نشده, آن مسإله را با استفاده از دو كتاب تذكره علامه و شرايع محقق, مطرح مى كند)).(3) و توسط دفتر انتشارات اسلامى قم, در 344 صفحه وزيرى چاپ شده است.
9 ـ اللمعه الساطعه فى تحقيق صلاه الجمعه الجامعه, سيد طيب موسوى جزايرى. چاپ نجف , 1374ق, 151 صفحه رقعى.
10 ـ رساله فى ((من ادرك الامام فى اثنإ الصلاه)), ملا اسماعيل خاجوئى اصفهانى (1173ق)
چاپ اول, در ضمن ((رسائل المحقق الخاجوئى)), قم, دارالكتاب الاسلامى, 1369ش.
11 ـ صلاه الجماعه, آيت الله شيخ محمد حسين غروى اصفهانى
12 ـ عنوان الطاعه فى اقامه الجمعه والجماعه, سيد اسماعيل حسينى مرعشى, چاپ اهواز, سال 1352ش, 164 صفحه وزيرى.
13 ـ الصلاه جامعه المسلمين, سيد جواد شبر, چاپ كربلا, 1381ق, 88صفحه رقعى.
14 ـ رساله فى صلاه الجماعه, حاج شيخ محمد حسن قديرى.
اين رساله با عنايت به كتاب شرايع و در 96 صفحه, ضمن كتاب ((البحث فى رسالات عشر)) در سال 1409ق, توسط دفتر انتشارات اسلامى در قم چاپ گرديده است.
ج ـ كتاب هاى تبليغى و تربيتى
1 ـ شرح و تفصيل كامل نماز, غلامرضا زندى بروجردى
به زبان فارسى و شامل انواع بسيارى از نمازهاى واجب و مستحبى است, به صورت مصور در تهران توسط انتشارات اسلامى در 132 صفحه رقعى چاپ شده است.
2 ـ صراط المستقيم يا نماز در اسلام, سيد محمد على موسوى مباركه اى, به زبان فارسى و در اصفهان به سال 1365ق در 178 صفحه رقعى چاپ گرديده است.
3 ـ صلاه الخاشعين, شهيد دستغيب شيرازى (م1402ق)
كتاب هم چون ديگر آثار آيت الله دستغيب بسيار با حال و پندآموز است كه به زبان فارسى و در تهران, توسط انتشارات محراب, سال 1361ش در 212 صفحه رقعى چاپ شده است.
4 ـ فلسفه نماز و اهميت آن, سيد جواد اميرى اراكى, به زبان فارسى و در قم, سال 1349ش, در 148 صفحه جيبى انتشار يافته است.
5 ـ مرآه الصلوه, ميرزا حسن ناصر زاده واعظ تبريزى(ره)
اين كتاب كه به قلم واعظ شجاع و مبارز آذربايجان در سده اخير تإليف شده از مسائل مختلف و مربوط به نماز سخن مى گويد كه بيشتر مناسب خطبإو گويندگان مذهبى است. در سال1351ش, به زبان فارسى, توسط چاپخانه شعاع در تبريز, به خط زيبا و چشم نوازى, در 235 صفحه رقعى منتشر شده است.
6 ـ نماز از ديدگاه قرآن و حديث, سيد حسين موسوى رادلاهيجى, به زبان فارسى و در 280صفحه وزيرى توسط دفتر انتشارات اسلامى قم, در سال 1368ش نشر يافته است.
7 ـ نماز, على گلزاده غفورى. با قلم سليس و روان و به زبان فارسى نوشته شده و چاپ چهارم آن در تهران, توسط انتشارات فجر, در 176 صفحه رقعى چاپ شده است.
8 ـ نماز (فوائد دينى, روحانى, جسمانى, اخلاقى, اجتماعى), عطإالله شهاب پور, به زبان فارسى و با قلمى جذاب نوشته شده كه در تهران, چاپ دوم آن, در 137 صفحه جيبى, به سال 1322ش منتشر گرديده است.
9 ـ نماز چيست؟ شهيد دكتر سيد محمد حسينى بهشتى (1402ق)
كتاب از آثار قلمى پربار و ماندگار شهيد بهشتى است كه از استقبال كم نظيرى برخوردار بوده و تا حال در حدود 25 بار تجديد چاپ شده كه چاپ بيست و سوم آن در تهران به كوشش دفتر نشر فرهنگ اسلامى در سال 1366ش در 48 صفحه رقعى منتشر شده و به زبان عربى با عنوان ((ما هى الصلاه؟)) چاپ گشته است.
10 ـ نماز عصيانى عليه شرك, محمد جواد شفيعيان, به زبان فارسى و در 1395ق, در تهران و در 82 صفحه رقعى نشر گرديده است.
11 ـ نماز يا شاهراه كمال, ابوتراب هدائى, به زبان فارسى و در مشهد مقدس, به سال 1398ق, در 240 صفحه جيبى منتشر شده است.
12 ـ هشت بهشت, ميرزا محمد طيب زاده احمد آبادى, در ترجمه و اسرار نماز به زبان فارسى و در اصفهان به اهتمام انتشارات فروزان, در 132 صفحه جيبى انتشار يافته است.
د ـ كتاب هاى هنرى و خواندنى
1 ـ نماز, تسليم انسانى عصيانگر, جلال رفيع, انتشارات اطلاعات, تهران, چاپ ششم, 115 صفحه رقعى.
2 ـ ساقه هاى سبز قنوت (مجموعه شعر) به كوشش على اكبررشاد, چاپ اول , انتشارات اطلاعات, تهران, چاپ اول 1374ش, 400 صفحه رقعى.
3 ـ آبشار رحمت (سى متن ادبى درباره نماز) نوشته جواد چنارى, چاپ اول, 1374ش, ستاد اقامه نماز, 128 صفحه رقعى.
4 ـ مجموعه اشعار نماز و عاشورا, به كوشش ستاد اقامه نماز, تهران, چاپ اول, 1374ش, 79صفحه رقعى.
5 ـ نماز ابرار (شصت داستان كوتاه درباره نماز و زندگانى دانشمندان), محمد صحتى سرد رودى, ستاد اقامه نماز, تهران, چاپ اول, آبان 1375ش, 124 صفحه رقعى, جلد دوم كتاب نيز كه حاوى شصت داستان ديگر درباره نماز نيكان و نماز ابرار است آماده چاپ است.
6 ـ نام ديگر زمين (مجموعه شعر) عبدالعظيم صاعدى, ستاداقامه نماز, تهران, چاپ دوم, 1373ش, 151 صفحه رقعى. شاعر در اين مجموعه شعر, اشعارش را بيشتر به صورت آزاد سروده است كه تنها در واپسين صفحات كتاب چند قطعه شعر به سبك كلاسيك ديده مى شود.
7 ـ جاده سجاده, (مجموعه شعر) به كوشش محمد رضا سنگرى, ستاد اقامه نماز, تهران, چاپ دوم, 1374ش, 53 صفحه رقعى.
8 ـ اولين نمازى كه خوانده ام, مجموعه خاطرات برگزيده دانش آموزان, به كوشش وزارت آموزش و پرورش, چاپ اول, 1375ش, 208 صفحه وزيرى.
9 ـ شكوه محراب (قصه هاى نماز), لطيف راشدى, دفتر تبليغات اسلامى, قم, چاپ اول, 1374ش, 56 صفحه رقعى.
10 ـ نماز و چهارده معصوم عليهم السلام (قصه ها و نكته هاو…) سيد محمود ميرنوربخش, نشر الف, مشهد مقدس, چاپ اول, 1375ش, 128 صفحه رقعى.
11 ـ نافله باغ, (سومين دفتر شعر نماز) به اهتمام محمد رضا سنگرى, ستاد اقامه نماز, چاپ سوم, 1374ش, 103 صفحه رقعى.
12 ـ بوى بال فرشته, هدى رشاد, (مجموعه شعر نماز ويژه نوجوانان, انتشارات اطلاعات, تهران, چاپ اول 1374ش, 159 صفحه رقعى. كتاب جذاب و صميمى است كه از مجموعه شعرهاى شاعران فارسى زبان گزينش شده است.
هـ ـ كتاب هاى سودمند و مفيد براى عموم
1 ـ از ژرفاى نماز, رهبر معظم انقلاب حضرت آيت الله العظمى خامنه اى. انتشارات بعثت, تهران, 1393ق, 64 صفحه رقعى.
2 ـ پرتوى از اسرار نماز, محسن قرائتى, جواد محدثى, سازمان تبليغات اسلامى, تهران, 1369ش, 251 صفحه رقعى.
3 ـ آشنايى با نماز (براى نوجوانان)
4 ـ تفسير نماز
5 ـ راز نماز (براى نوجوانان)
6 ـ همراه با نماز
7 ـ يكصد و چهارده نكته درباره نماز. همه اين آثار پربار به قلم حجه الاسلام قرائتى نوشته شده و توسط ستاد اقامه نماز چاپ شده است و دهها اثر ديگر نيز به تشويق و ترغيب ايشان به زيور طبع آراسته شده است كه الحق بايد ايشان را احياگر نماز ناميد.
8 ـ سيماى نماز, حسين انصاريان, انتشارات پيام آزادى, چاپ اول, 1375ش, 167صفحه رقعى.
9 ـ جايگاه نماز در اديان الهى, محمد جواد غمخوار يزدى, مشهد مقدس, نشر الف, بى تا, 112 صفحه رقعى.
10 ـ كليد بهشت, حبيب الله ارزانى, انتشارات كانون پرورش, چاپ دوم, 1376ش,148 صفحه وزيرى.
11 ـ و نماز يعنى رهبرى, ابوالفتح دعوتى, ستاد اقامه نماز, چاپ اول, 1374ش, 245 صفحه رقعى.
12 ـ سلامت روح (نماز و عبادت در تفسير نمونه) عباس عزيزى, با مقدمه اى از استاد مكارم شيرازى, انتشارات نبوغ, قم, چاپ اول 1376ش, 352 صفحه وزيرى.
13 ـ سخنان چهارده معصوم(ع) پيرامون نماز, عباس عزيزى, چاپ اول, 1375ش, انتشارات نبوغ, 175 صفحه رقعى. از همين نويسنده چندين اثر ديگر نيز درباره نماز در دست است كه همگى به كوشش انتشارات نبوغ و به صورت چشم نوازى چاپ شده است.
14 ـ برداشتى از نماز, شيخ على نجفى كاشانى, تهران, 1355ش, 235صفحه رقعى.
15 ـ آئين پارسايى و فلسفه نماز در اسلام, محسن طالعى نيا زنجانى, تهران, انتشارات خزر, 1350ش, جلد اول و دوم: 485 صفحه وزيرى.
16 ـ چهل حديث نماز, تهيه و تنظيم و ترجمه از محمود شريفى, تهران سازمان تبليغات اسلامى, بى تا, 71 صفحه پالتوى.
17 ـ داستان ها و حكايت هاى نماز, رحيم كارگر محمد يارى, ستاداقامه نماز, تهران, چاپ اول, 1373ش, جلد اول و دوم: 243 صفحه رقعى.
8 ـ بهترين پناهگاه (مجموعه حكايات و داستان هاى نماز), رحيم كارگر محمد يارى, ستاد اقامه نماز, ج اول, 1374ش, 155 صفحه رقعى.
9 ـ راز و نماز, عبدالكريم بىآزار شيرازى, تهران, انتشارات بعثت, چاپ دوم, 1363ش, 68 صفحه رقعى.
0 ـ رموز نماز, محمد فريد نهاوندى, چاپ اول, مشهد مقدس, 1330 ش, 450صفحه وزيرى, كتابى بسيار مفيد و سودمند است و مطالب جالب و جذابى را به دست مى دهد.
پاورقي ها:پى نوشت ها: 1) مستدرك الوسائل, محدث نورى, چاپ جديد, ج1, ص120, روايت از امام على عليه السلام است, يعنى: بهترين مردم كسى است كه به عبادت عشق ورزد و آن را تنگ در آغوش گيرد, با دل و جان دوستش دارد و با جسم و جسد به آن اقدام كند, خود را دربست وقف عبادت سازد… 2) هزار كتاب و رساله پيرامون نماز, ناصرالدين انصارى قمى, ص151, چاپ دوم, 1374ش, تهران, ستاد اقامه نماز. لازم به يادآورى است كه ما در تهيه اين مقاله از اين كتاب بسيار سود جستيم. 3) هزار كتاب و رساله پيرامون نماز, ص246.