مرداد ماه ۱۳۷۰ خبر قتل شاپور بختیار آخرین نخست وزیر دوره پهلوی در پاریس منتشر و خبرگزاری آلمان طی گزارشی اعلام کرد بختیار در طول دهه هشتاد میلادی کمک های صدام به ضد انقلاب ایرانی را بالا کشیده است.
روزنامه های گاردین، تایمز مالی و ایندیپندنت نیز در گزارش هایی افشا کردند که دولت انگلیس در طول جنگ ایران و عراق صدام را به سلاح های شیمیایی تجهیز کرده بود.
عاقبت آخرین نخست وزیر شاه!
شاپور بختیار آخرین نخست وزیر دوره پهلوی پس از سقوط رژیم و پس از یک دوره اختفا در تهران به خارج گریخت و عازم فرانسه شد. او در فرانسه فعالیتهایی را علیه نظام نوپای جمهوری اسلامی آغاز کرد. نام وی در برخی پرونده‌ها از جمله کودتای نافرجام نوژه در تیرماه ۱۳۵۹ و طرح تجزیه خوزستان به میان آمد که هر دو با شکست مواجه شد. بختیار نزدیک به ۱۲ سال به فعالیت‌هایش علیه جمهوری اسلامی ایران ادامه داد تا اینکه سرانجام در نیمه مرداد ۱۳۷۰ درسن ۷۷ سالگی در ویلای مسکونی‌اش در حومه پاریس به قتل رسید.(۱)
۱۸ مرداد ۱۳۷۰ نیز خبرگزاری آلمان سه روز پس از قتل شاپور بختیار در پاریس نوشت: «وی ۶۰ میلیون دلار کمکهای رژیم صدام به جنبش مقاومت ملی را طی سالهای ۱۹۸۰ تا ۱۹۹۰ بالا کشیده است.»
گزینش شاپور بختیار به نخست‌وزیری در دی‌ماه ۱۳۵۷، از یک‌سو استیصال و دستان بستۀ محمدرضا پهلوی در مهار انقلاب و از سوی دیگر توخالی بودن شعارها و ادعاهای آن برگزیده را نمایان ساخت. بسیاری از دوستان و هم‌مسلکان بختیار، این اقدام را بزرگ‌ترین اشتباه دوران حیات وی قلمداد و سعی کردند وی را از آن منصرف سازند؛ کاری که در آن توفیقی نیافتند. بختیار در دوره کمتر از یک ماه نخست‌وزیری خویش، گذشته از جلسه معارفه وزرا با شاه، یک‌بار در مجلس برای اخذ رای اعتماد حضور یافت و یکی، دو مصاحبه مطبوعاتی ترتیب داد و این همه، تمامی خودنمایی وی در انظار مردمی بود که می‌خواست آنان را از انقلاب منصرف سازد.
اعتراف دیرهنگام!
هشتم مرداد ماه ۱۳۷۰ روزنامه های گاردین، تایمز مالی و ایندیپندنت امروز در گزارش‌هایی نوشتند دولت انگلستان طی دهه هشتاد ۳۷ قلم ماده شیمیایی مختلف به عراق فروخته که بدون تردید برای تولید سلاحهای شیمیایی قابل استفاده بوده اند. روزنامه «ایندیپندنت» چاپ لندن نیز فاش کرد انگلیس یکی از ارسال کنندگان اصلی مواد شیمیایی به کار گرفته شده توسط رژیم عراق در طول جنگ با ایران بوده است.
روزنامه «کیهان» در شماره ۱۴ مرداد این سال خود در گزارشی به نقل از خبرگزاری جمهوری اسلامی از لندن نوشت: روزنامه انگلیسی «ایندیپندنت» فاش کرد انگلیس به‌احتمال‌زیاد یکی از ارسال‌کنندگان اصلی مواد شیمیایی به‌کارگرفته‌شده توسط رژیم بغداد در طول جنگ عراق علیه ایران بوده است.
ایندیپندنت در شماره هفتگی خود تمامی نیم‌صفحه اول خود را به چاپ عکس بزرگی اختصاص داده است که از یک کارخانه کشف‌شده تهیه سلاح شیمیایی در عراق گرفته شده و یک مأمور سازمان ملل نیز در کنار آن ایستاده است.
در گزارش این روزنامه که به‌وسیله خبرنگاران در نیویورک و لندن تهیه شده، آمده است این کارخانه که در شمال بغداد فعالیت می‌کرد و در ماه ژوئن محل آن کشف شد، به‌وسیله غرب تأمین مواد می‌شده و انگلستان در ارسال مواد شیمیایی برای آن نقش اساسی داشته است.
به‌نوشته لئونارد دویل و دونالد مکینتایر و تام ویلکی، نویسندگان مشترک این گزارش تحقیقاتی، مواد شیمیایی در اوج جنگ عراق علیه ایران به بغداد ارسال می‌شد تا در تهیه سلاح شیمیایی و گاز اعصاب علیه نیروهای ایرانی به‌کار گرفته شود.
ایندیپندنت سپس با طرح ادعای وزیر تجارت و صنعت انگلیس که مدعی است مواد شیمیایی ارسالی از انگلیس به عراق در چند سال اخیر تنها جنبه پزشکی داشته است و جنجال بر سر آن یک کار سیاسی است، این ادعا را به سخره گرفته و می‌نویسد: «گزارش مامورین اعزامی سازمان ملل به عراق از نادرست بودن این ادعا خبر می‌دهد.»
ایندیپندنت همچنین نوشته است: «یک گزارش محرمانه ۱۸ صفحه‌ای که به‌وسیله سازمان ملل در این‌زمینه تهیه شده است، در اختیار این روزنامه قرار دارد.»
این روزنامه در ادامه با صراحت نوشت یکی از سه دلیل اساسی دولت انگلیس در تسلیح رژیم عراق و دادن سلاحهای شیمیایی و اتمی به آن در طول جنگ عراق با ایران، دشمنی انگلیس با حکومت اسلامی ایران و تلاش برای تقویت عراق در مقابله با ایران بوده است.(۲)
در طول جنگ هشت‌سالۀ عراق علیه ایران، رژیم بعث عراق به دفعات از سلاحهای شیمیایی علیه نیروهای ایرانی و غیرنظامیان استفاده کرد.
تحقیقات مختلف و اسناد بین‌المللی نشان می‌دهد که کشورهای اروپایی در تجهیز و تقویت برنامه شیمیایی عراق نقش بسزایی داشته‌اند. در این گزارش مستندات و شواهد مهم این همکاری‌ها با ذکر منابع ارائه می‌شود.
آلمان غربی (آلمان فدرال)
آلمان غربی بزرگ‌ترین نقش را در انتقال فناوری، تجهیزات و مواد اولیه لازم برای تولید سلاحهای شیمیایی به عراق داشت. شرکت‌هایی همچون Karl Kolb، Pfaudler و Preussag تجهیزات حساس ساخت گازهایی مانند خردل و سارین را تأمین کردند. در اسناد سازمان ملل متحد (UNSCOM 1992) آمده است که بخش عمده‌ای از تجهیزات صنعتی و دانش فنی برنامه شیمیایی عراق توسط شرکت‌های آلمانی تأمین شده است.(۳)
فرانسه
فرانسه در دهه‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ از اصلی‌ترین تأمین‌کنندگان تسلیحات و تجهیزات صنعتی پیشرفته به عراق بود. اگرچه نقش شرکت‌های فرانسوی در انتقال مستقیم مواد شیمیایی به اندازه‌ی آلمان چشمگیر نبود، اما با انتقال فناوری پالایشگاهی و برخی تجهیزات آزمایشگاهی به عراق نقش مهمی ایفا کرد.(۴)
هلند
گزارش‌ها نشان می‌دهد شهروند هلندی، فرانس فان آنرات (Frans van Anraat)، واسطه ارسال هزاران تن مواد شیمیایی مورد نیاز برای ساخت گاز خردل به عراق بوده است. صادرات وی نقش کلیدی در توانمندسازی عراق داشت.(۵)
انگلیس
برخی شرکت‌های انگلیسی تا سال ۱۹۸۳ مواد اولیه و تجهیزات آزمایشگاهی مرتبط با ساخت سلاحهای شیمیایی را به عراق صادر کردند. هرچند نقش انگلیس محدودتر از آلمان و هلند بود، اما همچنان در مستندات بین‌المللی ذکر شده است.(۶)
اسناد و گزارش‌های بین‌المللی
سازمان ملل متحد (UNSCOM) در گزارش‌های خود نام و فهرست کامل شرکت‌های توزیع‌کننده و واسطه اروپایی را منتشر کرده است. این اسناد ثابت می‌کند بخشی از صنایع و فناوری شیمیایی عراق با واسطه کشورهای اروپایی توسعه یافته است.(۷)
بر پایه شواهد و اسناد معتبر بین‌المللی، نقش کشورهای اروپایی _ به‌ویژه آلمان، فرانسه، هلند و تا حدی انگلیس _ در تجهیز و تقویت برنامه شیمیایی عراق در دوران جنگ ایران و عراق اثبات‌شده است. بدون این حمایت‌های فنی، صنعتی و تجاری، رژیم صدام دسترسی محدودتری به فناوری‌های پیشرفته تولید سلاح شیمیایی داشت.
اذعان به حمایت کویت از صدام در جنگ با ایران!
۲۶ شهریور ماه این سال نیز سردبیران روزنامه های کویتی القبس، الوطن و الرأی العام به حمایت های تبلیغاتی همه جانبه مطبوعات این کشور از رژیم صدام در خلال ۸ سال جنگ علیه جمهوری اسلامی ایران اعتراف کردند و سردبیر القبس این حمایت ها را نشانگر انحطاط اخلاقی دانست.
روزنامه «جمهوری اسلامی» در شماره ۲۷ شهریور این سال خود نوشت: نویسندگان برجسته مطبوعات کویت اعتراف کردند جامعه مطبوعاتی این کشور طی هشت سال جنگ عراق علیه ایران در تمامی زمینه های تبلیغاتی از عراق جانبداری کرده اند.
به گزارش خبرگزاری کویت، نویسندگان مطبوعات کویت با ابراز ندامت و تاسف شدید از انجام این مهم گفتند سردبیران روزنامه های کویت با دروغ پردازی ها و درج خبرهای غیرواقعی تنها از شخص صدام در افکار عمومی یک قهرمان ساخته اند.
یکی از سردبیران روزنامه‌های محلی کویت، با اعلام این مطلب که رژیم عراق با تهدید، ارعاب و رشوه به درون جامعه مطبوعاتی کویت نفوذ کرده بود، گفت: «نادانی، احساسات و منافع شخصی باعث شد کارکنان روزنامه‌های این کشور خبرهای مبالغه‌آمیز و عاری از حقیقت را به نفع صدام در دوران جنگ تحمیلی به چاپ برسانند.»
خبرگزاری کویت، سه‌شنبه شب در گزارشی گفت: «برخی از صاحب‌نظران کویت، با انتقاد شدید از مواضع مطبوعات این کشور در دوران جنگ تحمیلی، آنان را ابزاری در دست صدام برای اشغال کویت خواندند.»
عبدالعزیز السعید، رئیس مجلس ملی کویت و صاحب‌امتیاز روزنامه «الرای العام»، در گفت‌وگویی با تأکید بر اینکه مطبوعات کویت با زیاده‌روی در تبلیغات به نفع صدام حسین اشتباهات فراوانی را مرتکب شده‌اند، از مواضع روزنامه‌های این کشور ابراز تأسف کرد.
وی گفت: «رسانه‌های گروهی کویت در دوران جنگ تحمیلی چشم‌اندازی از تحولات آینده نداشتند و ماهیت توسعه‌طلبی صدام نیز برای آنان مشخص نبوده است.»
جاسم المطوع، سردبیر روزنامه «الوطن» گفت: «روزنامه‌های کویت در دوران جنگ تحمیلی با ارعاب و تهدید صدام مرتکب اشتباه شده و از او تبلیغ کرده‌اند.»
وی اعتراف کرد: «روزنامه «الوطن» در یک برهه از تاریخ جنگ تحمیلی از شخص صدام تمجید کرده و از او به‌عنوان یک قهرمان یاد کرده است.»
محمد جاسم الصقر، سردبیر روزنامه کویتی «القبس» نیز در گفت‌وگویی، حمایت و پشتیبانی کامل رسانه‌های گروهی کویت از صدام حسین در جنگ تحمیلی را انحطاط اخلاقی و اجتماعی دانست.(۸)
گفتنی است در طول جنگ ایران و عراق (۱۹۸۸–۱۹۸۰)، برخی کشورهای منطقه خلیج فارس، از جمله کویت، حمایت قابل توجهی از حکومت صدام حسین داشتند. این حمایت‌ها بیشتر به دلیل نگرانی از گسترش انقلاب اسلامی ایران و تهدید منافع کشورهای عربی خلیج فارس صورت گرفت. کویت که در همسایگی هر دو کشور قرار داشت، نقش قابل ملاحظه‌ای از نظر اقتصادی، لجستیکی و سیاسی ایفا کرد.
حمایت‌های مالی و اقتصادی
کویت از ابتدای جنگ، کمکهای مالی کلانی به عراق کرده است. طبق گزارش‌ها، مقدار این کمک‌ها طی جنگ بالغ بر ده‌ها میلیارد دلار بوده است. به طور مثال، طبق گفته جوزف کیشیشیان، پژوهشگر مسائل خاورمیانه، کویت تا پایان جنگ حدود ۱۳ میلیارد دلار وام به عراق پرداخت کرد.(۹)
حمایت‌های نفتی
کویت به عراق اجازه داد تا بخشی از نفت خود را از طریق بنادر کویتی صادر کند تا به دور از تهدیدات ایران باقی بماند. این اقدام نقش مهمی در تداوم اقتصاد جنگی عراق داشت.(۱۰)
حمایت‌های لجستیکی و تسلیحاتی
عراق به دلیل تهدیدات ایران علیه بنادرش در بصره، برای صادرات نفت، اسلحه و مهمات نیازمند بنادر کویت بود. کویت بنادر خود، از جمله بندر الاحمدی را در اختیار عراق قرار داد.(۱۱)
کامیون‌ها و وسایل حمل‌ونقل کویتی برای تدارک سلاح، مهمات و سایر ملزومات برای عراق مورد استفاده قرار می‌گرفتند. (۱۲)
حمایت‌های سیاسی و دیپلماتیک
کویت همواره در محافل بین‌المللی تلاش کرد تا جهان عرب و غرب را مجاب کند که عراق در حال دفاع از خود و منطقه در مقابل توسعه‌طلبی ایران است.(۱۳)
کویت، همراه با سایر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس، برای اعمال فشار بر کشورهای غربی جهت محدود کردن فروش سلاح و تجهیزات پیشرفته به ایران تلاش کرد.(۱۴)
حمایت‌های کویت از عراق در جنگ با ایران، هم موجب تقویت موقعیت صدام شد و هم بعداً به افزایش مطالبات مالی عراق از کویت انجامید که در نهایت یک عامل مهم در تهاجم عراق به کویت در سال ۱۹۹۰ شد.
دیدار سرکرده تروریست ها با معاون صدام!
۲۶ شهریور سال ۱۳۷۰ وزارت خارجه امریکا، سازمان مجاهدین خلق ـ منافقین ـ را یک سازمان تروریستی خواند.
بر اساس گزارش منابع خبری، در ۲۶ شهریور ۱۳۷۰ (۱۷ سپتامبر ۱۹۹۱)، سخنگوی وقت وزارت امور خارجه ایالات متحده، ریچارد باوچر (Richard Boucher)، در یک کنفرانس خبری سازمان مجاهدین خلق را یک گروه “تروریستی” نامید اما این یک بیانیه سیاسی و موضع‌گیری شفاهی بود و به‌معنای قرار گرفتن رسمی آن‌ها در فهرست سازمان‌های تروریستی آمریکا (FTO list) نبود.
مطابق با قانون آمریکا، این اتفاق در سال ۱۹۹۷ میلادی (مطابق با ۱۳۷۶ ش.) رخ داد و تا آن زمان هیچ اقدام حقوقی مبتنی بر لیست رسمی وجود نداشت.
روزنامه «کیهان» یک ماه پیش از این تاریخ در ۱۶ مرداد این سال به نقل از رادیو بغداد گزارش داده بود که مسعود رجوی سرکرده گروهک به اصطلاح مقاومت ایران با عزت ابراهیم معاون شورای انقلاب بعث عراق دیدار و گفت و گو کرده است.
بر اساس این گزارش سرکرده منافقین در این دیدار اعلام کرد که ایران به طور مرتب در امور عراق دخالت می کند و ما این عمل را محکوم می کنیم!
به گزارش رادیو بغداد در این دیدار حسن المجید وزیر کشور عراق و داماد صدام نیز حضور داشت. گفتنی است که وی از طراحان اصلی سرکوب شیعیان مظلوم عراق در کربلا و نجف و باتلاق های جنوب این کشور به شمار می رود و از او به عنوان یکی از بی رحم ترین عناصر حزب بعث حاکم بر عراق نام برده می شود.
لازم به توضیح است که شرایط بغرنج و نامعلوم سیاسی، اقتصادی و نظامی عراق باعث شده است که منافقین برای ادامه حیات ننگین و سیاه خود بیش از پیش با حاکمان عراق همکاری و همنوایی داشته و نقش فعال تری را در سرکوب مبارزین عراقی و فعالیت های جاسوسی و خائنانه ایفا کنند. (۱۵)
پی‌نوشت‌ها:
۱- شاپور بختیار: از تولد تا ترور، کیومرث روشن و قتل شاپور بختیار، آخرین نخست‌وزیر دوران پهلوی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی
۲- روزنامه «کیهان»، ۱۴ مرداد ۱۳۷۰ ، صص ۱ و ۲۸
۳ UNSCOM Report, 1992
New York Times, 3 August 1989: “Germans Helped Iraq Get Nerve Gas Ingredients”
۴ Razoux, Pierre. “The Iran-Iraq War,” Harvard University Press, 2015.
Federation of American Scientists: “France’s Participation in Iraq’s Armament”
۵ BBC News, 23 December 2005: “Iraq Used Dutch Chemicals In Weapons”
۶ US Department of Defense: “Proliferation: Threat and Response”, November 1997
۷ “United Nations Security Council: Report on Chemical Weapons Program of Iraq”, ۱۹۹۲
۸- روزنامه «جمهوری اسلامی»، ۲۷ شهریور ۱۳۷۰، صص ۱ و ۱۶
۹ Kuwait and Iraq: Historical Claims and Territorial Disputesص ۹۶.
۱۰ “The Iran-Iraq War” اثر پیر رازاران و بابک تقوایی
۱۱The Iran-Iraq War: A Military and Strategic History, Williamson Murray & Kevin Woodsص ۱۷۶.
۱۲ “The Gulf Conflict, 1990-1991″, Lawrence Freedman & Efraim Karsh.
۱۳The International Relations of the Persian Gulf”, Mehran Kamrava ص ۸۹.
۱۴ “The Origins and Development of the Iran–Iraq War”, Tom Cooper & Farzad Bishop.
۱۵- روزنامه «کیهان»، ۱۶ مرداد ۱۳۷۰ ، ص ۲