دانستنيهائي از قرآن
جهاد و طلب روزي حلال
بسم الله الرحمن الرحيم
«ربکم الذي يزجي لکم الفلک في البحر لتبتغوا من فضله، انه کان بکم رحيما».
(سوره اسراء ـ آيه 66)
پروردگارتان کشتي‌ها را در رديا براي شما به حرکت مي‌آورد تا از فضل خدا
روزي بطلبيد، و همانا او به شما مهربان است.
خداوند بر ما منت مي‌گذارد که وسائل بدست آوردن روزي را براي ما مهيا و
آماده ساخت است، تا اينکه پس از تلاش و سعي در راه بدست آوردن آن، از روي مهرباني
و رحمت، بر ما ارزاني دارد و روزي خود را به ما برساند. بي‌گمان سعي معقول و تلاش
به اندازه لازم در اين زمينه لازم و واجب است؛ البته نه چنان کوشش و تلاشي باشد که
انسان را از عبادتهاي ديگر و خدمت به دين و ملت باز دارد و نه هم آنکه انسان، تنها
بهعبادت و نماز خواندن بپردازد و کل بر ديگران باشد، چه خود سعي کردن در طلب‌روزي
از عبادتهاي بزرگ است. روايتهاي زيادي از معصومين(ع) وارد شده است که دلالت بر اين
معني دارد حتي جائي که حضرت رسول(ص) عبادت را به هفتاد بخش تقسيم مي‌کند و مهمترين
آنها را طلب‌ورزي و سعي در بدست آوردن آن مي‌نمايد. و در ورايتهاي زيادي، مذمت
بسيار وارد شده است نسبت به کسي که خود کار و تلاش نمي‌کند و کل بر ديگران است
بلکه حضرت رسول«ص» مي‌فرمايد: اگر کسي خانواده‌اي دارد و در راه آسايش آنها زحمت
نمي‌کشد و حق آنان را ضايع مي‌کند، ملعون و نفرين شده است.
خداوند در آيات قرآن، ابتغاء فضل خود را در سعي براي بدست آوردن روزي حلال
مي‌داند و بر مردم منت مي‌گذارد که خداوند وسائل بدست آوردن روزي را هر چند در
مسافرت بر فراز درياها باشد، براي شما آماده کرده است تا اينکه در اين راه تلاش
کنيد و روزي حلال کسب نمائيد.
در آيه ديگري کسب روزي حلال را همگام با جهاد در راه خدا بيان کرده است.
در سوره مزمل آيه 20 به تفصيل در نماز بحث مي‌کند و در آخر آيه استثنا مي‌کند
افرادي را که نمي‌توانند نماز شب بخوانند که در اينجا بسيار جالب، بيماران را جدا
مي‌کند آنگاه مي‌فرمايد: «و آخرون يضربون في الأرض يبتغون من فضل الله و آخرون
يقاتلون في سبيل الله» ـ و برخي که در راه تلاش ومسافرت براي بدست آوردن روزي و
فضل خدا هستند و برخي ديگر که در راه خدا قتال مي‌کنند. در اينجا بسياري از مفسرين
بر اين عقيده‌اند که نکته لطيفي در اين بخش از آيه نهفته است و آن همگام نمودن و
با هم ذکر کردن تجارت پيشگان و مبارزان در راه خدا، گو اينکه در هر جا«ابتغاء فضل
الله» آمدهاست، غرض همان بدست آمدن روزي است گوئي جهاد و تلاش براي بدست آوردن
روزي، در يک مرتبه است.
و بهمين جهت است که حضرت رسول(ص) مي‌فرمايد: «طلب الحلال جهاد» ـ کسب روزي
حلال، جهاد است و يا در روايت ديگري مي‌فرمايد: «الکاد علي عياله کالمجاهد في سبيل
الله».
البته همانگونه که تذکر داديم، سعي در طلب حلال نبايد از اندازه متعارف و
معمولي خارج شود و نظر انسان در طلب حلال، تنها اين نباشد که پول را براي خاطر خود
پول جمع کند يعني، طلب دنيا براي خاطر دنيا نباشد بلکه بايد هدف و غرضي بالاتر در
نظر داشته باشد و گرنه بجاي مدح، مذمت مي‌شود و بجاي پاداش، کيفر به او داده مي‌شود.
پس انسان بايدب راي خاطر حفظ آبرو و حيثيت خويش و براي آسايش و آرامش خانواده‌اش و
براي خدمت به مستضعفين و فقرا، تلاش در راه بدست آوردن روزي حلال کند و از فضل
الهي استمداد جويد، آنجا است که خداوند سعادت دنيا و آخرت را به او مي‌دهد و در
تلاش و زحمتش، مأجور خواهد بود ان‌شاءالله.
پس هم بدست آوردن روزي عبادت بزرگ است و هم انفاق بر ديگران از مال بدست
آمده، عبادت بزرگي ديگر است که اگر در کسي جمع شود، هم در نظر مردم احترام دارد و
هم خداوند او را دوست خواهد داشت. و بي‌گمان، زهد واقعي هم در همين است که انسان
زحمت بکشد، روزي بدست آورد، و هم به اندازه کفاف مصرف کند و زياديش را در راه خدا
انفاق نمايد. نه اينکه در منزل بنشيند و تنها به عبادت خشک بپردازد و ديگران بر او
انفاق کنند که اين گناه ياست نابخشودني.