اصول اعتقادی
اسلام
معاد
شفاعت روز قیامت
(2)
آیت الله حسین
نوری
در مقاله‌های
پیشین در رابطه با شفاعت روز قیامت که یکی از مسائل مسلّم اسلامی است گفته شد که
این مسأله دارای جنبه‌های متعددی است که لازم است هر یک از آنها مورد بحث قرار
بگیرد و یکی از آنها که مورد بحث ما واقع گردیده بود موضوع شافعان روز قیامت است و
در این مورد بذکر شفاعت پیغمبر بزرگ اسلام صلی الله علیه و آله و قرآن مجید و
اهلبیت علیهم السّلام و علمای راستین اسلام پرداختیم و گفتیم مسلمانانی که در عین
داشتن گناه ارتباط خود را در دنیا با این مقرّبان درگاه حضرت حق قطع نکرده و
شایستگی رحمت حق را از دست نداده‌اند در روز قیامت مشمول شفاعت این مقرّبان حضرت
احدیّت می‌شوند و از عذاب خداوند نجات می‌یابند اکنون در تعقیب آن بحث باید توجّه
داشت که یکی دیگر از شافعان روز جزا «شهیدان راه خداوند» می‌باشند لازم بتذکّر است که در میان مفاهیم اسلامی کلمه
«شهید» دارای قداست ویژه‌ای است و در فرهنگ اسلام کلمۀ «شهید» را هاله‌ای از نور و
شکوه فرا گرفته است و کسی که شهید می‌گردد به یکی از عالیترین درجات انسانی که
اسلام برای انسانها در نظر گرفته است نائل می‌گردد.
قرآن کریم شهیدان
راه خدا را همیشه زنده و متنعّم بنعمت‌های خاص خداوند معرّفی می‌کند و در روایات
اسلامی در هر مورد که اهلبیت علیهم السلام می‌خواهند برای کسی عظمت مقام قائل و
فضیلت و ثواب زیاد برای او ذکر کنند ثواب و فضیلت وی را معادل ثواب و فضیلت شهید
قلمداد می‌کنند.
و فلسفۀ این
موضوع از این نکته سرچشمه می‌گیرد که دین اسلام رسالت آزادی انسانها را از کفر و
استکبار و استضعاف بعهده گرفته و پرچم آزادی و استقلال و شرافت آنها را بدوش می‌کشد
و روشن است چنین آئینی بهمان اندازه که در برابر مؤمنان دعوت به انعطاف و ترّحم و
همکاری و وحدت را شیوه خود قرار می‌دهد، دعوت به ستیزگری و جهاد با گردنکشان جبّار
و مستکبران را جزء برنامۀ خود می‌داند و می‌گوید با آنها که با تمام قدرت در برابر
حق مقاومت می‌کنند و به منطق حق و عدالت گوش نمی‌دهند باید جهاد کرد و روی همین
اصل است که از دیدگاه اسلام عزّت اسلام و مسلمین در گرو جهاد در راه خداوند است و
مسلمین در گرو جهاد در راه خداوند است که حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله
فرمودند: «اعزوا تورثوا أبنائکم مجدا». [1] یعنی
پیکار کنید تا در سایۀ جهاد مجد و بزرگواری و شرف را برای فرزندان خود بیادگار بگذارید.
حضرت امیر مؤمنان
(ع) فرمودند: «والجهاد عزّا للأسلام» [2] یعنی
خداوند «جهاد» را وسیلۀ عزّت اسلام قرار داده است. و نیز حضرت پیغمبر صلی الله
علیه و آله فرمودند: «فمن ترک الجهاد البسه الله ذلا و فقراً فی معیشته و محقا فی
دینه إنّ الله اعزّ أمّتی بسنابک خیلها و مراکز رماحها». [3]
یعنی هر ملتی که
«جهاد» را ترک کند خداوند او را به ذلّت و زبونی و فقر و از دست دادن ارزشهای دینی
گرفتار می‌کند سپس افزود خداوند عزّت امّت مرا در برق سمّ اسبها و ضربت نیزه‌ها
یعنی قدرت نظامی قرار داده است.
و نیز فرمود: «ما
من قطره احبّ الی الله من فطره دم فی سبیل الله» [4]. یعنی
«هیچ قطره‌ای در پیشگاه خداوند از قطرۀ خونی که در راه خدا ریخته شود محبوبتر
نیست».
این مطلب نیز
روشن است که جهاد بدون شهادت امکان‌پذیر نیست و از میان گروهی که برای انجام این
وظیفه مقدس در صحنۀ نبرد گام می‌گذارند و با دشمنان حق و فضیلت درگیر می‌شوند
تعدادی به شهادت نائل می‌گردند و واضح است کسی که در راه خدا به شهادت می‌رسد
دارای عالیترین روح پاک دلباختگی و اخلاص است و او هر چه که داشته است در طبق
اخلاص نهاده و به پیشگاه حضرت حق تقدیم داشته است خداوند نیز برای چنین افرادی
احترام و تکریم خاصی از جهات متعدد قایل گردیده و از جمله اینکه آنان را یکی از
شافعان روز قیامت قرار داده است که حضرت پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند:
3 گروه در روز
قیامت به شفاعت گنکاران بر می‌خیزند و خداوند شفاعت آنان را می‌پذیرد:
1-
پیغمبران خدا.
2-
علمای راستین
اسلام.
3-
شهیدان راه خدا. [5]
اکنون در شرح این
موضوع برای نمونه بذکر یک حدیث اکتفا می‌کنیم:
حضرت علی بن موسی
الرضا از پدران خود از حضرت سجاد علیهم السلام نقل می‌کند که حضرت امیر مؤمنان علی
بن ابی طالب علیه السلام روزی برای رزمندگان اسلام خطابه‌ای ایراد می‌کرد و آنانرا
به جهاد در راه خدا تشویق می‌نمود در این هنگام جوانی از میان سپاه مسلمانان
برخاست و گفت یا امیرالمؤمنین تقاضا می‌کنم مرا از فضیلت و ارزش رزمندگان در راه
خدا با خبر بفرمائید. حضرت امیرمؤمنان (ع) در پاسخ فرمودند من پشت سر رسولخدا بر
شتر مخصوصی که «عضبا» نامیده می‌شد سوار بودم و از جنگ معروف به «ذات السّلاسل» بر
می‌گشتیم در این اثنا من همین سؤال را در محضر آنحضرت مطرح کردم حضرتش در پاسخ
فرمودند:
رزمندگان اسلام
بمحض این که تصمیم به جهاد می‌گیرند خداوند نجات و رهائی آنانرا از آتش جهنّم بر
خود واجب می‌سازد و پس از اینکه خود را مجهّز و آمادۀ جنگ می‌نمایند خداوند بوجود
آنها بر فرشتگانش مباهات می‌کند و وقتی اعضای خانوادۀ رزمندگان با آنها وداع می‌کنند
دیوارها و خانه‌ها بر حال آنها رقّت می‌کنند و با آنها در وداع هماهنگ می‌شوند و
هماندم (که حال حرکت و خروج از وطن خود بقصد جهاد است) این سلحشوران الهی درست
همانطور که مار از پوستش خارج می‌شود از گناهان خود خارج و پاک می‌گردند آنگاه
خداوند سبحان برای هر یک از رزمندگان چهل فرشته می‌گمارد تا آنها را از سمت جلو و
عقب و راست و چپ محافظت نمایند.
و در ضمن حرکت
برای انجام جهاد هر رزمنده‌ای هر حسنه‌ای را که انجام می‌دهد خداوند چند برابر
ثواب به او عنایت می‌کند و برای هر روزی که در جهاد می‌گذراند خداوند ثواب عبادت
هزار عابد را که هر یک هزار سال خداوند را عبادت کرده باشند برای او می‌نویسد و
هنگامی که این رزمندگان وارد صحنۀ نبرد شده و در جبهه حضور یافته در برابر دشمن صف‌آرائی
می‌کنند خداوند آنقدر برای آنان ثواب و پاداش مقدّر می‌کند که مردم دنیا قدرت
ارزیابی و پی بردن بمقدار آنرا ندارند و وقتی نیزه‌ها بسوی دشمن و همچنین تیرها
بحرکت در می‌آیند و رزمندگان اسلام با دشمنان درگیر می‌شوند فرشتگان محافظ بالهای
خود را در اطراف آنها می‌گسترانند و از خداوند طلب می‌کنند تا این رزمندگان را
یاری نموده و گامهایشان را در حین نبرد استوار نماید و در این موقع منادی از جانب
خدا بانگ بر می‌آورد که هم اکنون بهشت زیر سایۀ شمشیرها قرار دارد، در این حال ضرب
نیزه و ضربت شمشیر اگر بر پیکر او وارد شود چنان لذّت‌بخش است که از نوشیدن آب
زلال و خنک در گرمای سوزان گواراتر است و هنگامی که بدن شهید از روی مرکب خود
بواسطه ضرب نیزه یا ضربت شمشیر بریز فرو می‌غلتد خداوند همسرش را که از حوریان
بهشتی است بر بالینش می‌فرستد تا او را از کرامت و پاداشی که خدا برای او مقدّر
کرده است مطّلع سازد و چون پیکر شهید بر روی خاک می‌افتد آن حوری بهشتی به او می‌گوید
آفرین بر این روح پاک و آزاده که از کالبد پاکیزه بیرون آمده است و اضافه می‌کند
که بشارت باد ترا به ثوابی که نه چشمی آنرا دیده و نه گوشی آنرا شنیده و نه بر قلب
صاحبدلی خطور کرده است سپس خدا می‌فرماید من جانشین و وکیل او در میان خانواده‌اش
هستم و هر کس اعضای خانوادۀ این شهید را خوشحال و راضی نگاهدارد مرا راضی و خشنود
ساخته و هر کس آنها را به غضب بیاورد مرا خشمگین کرده است از این لحظه ببعد آن
شهید در بهشت مخصوص جای می‌گیرد و از نعمتها و ثمرات بهشتی بهره‌مند می‌گردد و روح
عظمت یافته‌اش در پرتو تجلیّات الهی مستغرق می‌شود.
سرانجام وقتی روز
قیامت پدید می‌آید هر شهیدی در حالی که شمشیر و سلاح خود را در دست دارد سر از خاک
بر می‌دارد و از رگهای بدن او خون می‌جهد در حالی که رنگ، رنگ خون ولی بوی، بوی
مشک است و او با این وضع بطرف عرصه محشر حرکت می‌کند.
قسم بخداوندی که
جان من در قبضۀ قدرت او است حشر و حرکت شهید در آن هنگام چنان باشکوه است که
پیامبران خدا هنگامی که این شهیدان را مشاهده می‌کنند و بر مرکب سوار می‌باشند در
برابر شکوه و ابّهت آنها برای تکریم و تعظیم آنها پیاده می‌شوند تا اینکه شهیدان
از میان پیغمبران میگذرند و بر تخت‌های زرین می‌نشینند و هر شهیدی تا 70 هزار تن
از خانواده و بستگان و همسایگان خود را شفاعت می‌کند بطوری که همسایگان در آنموقع
بخاطر اینکه ثابت کنند که کدامیک به او از دیگری نزدیکتر بوده است با هم مشاجره می‌نمایند.
و بالاخره
فرمودند: در پایان تمامی شهدا در کنار حضرت ابراهیم خلیل (ع) بر خوان نعمت جاودانه
بهشتی جای می‌گیرند و هر صبح و شام لطف و عنایت خاص خداوند را مورد نظر خود قرار
می‌دهند. [6]
***
در پایان این
مقاله باید توجّه داشت که بر اساس روایات بسیاری که از اهلبیت علیهم السلام رسیده
است مؤمنان کامل نیز از شفیعان روز قیامت می‌باشند و برای نمونه از آنهمه روایات
بذکر 4 روایت اکتفا می‌کنیم:
1-
حضرت صادق علیه
السلام به ابوبصیر فرمودند:
«شیعتنا من نور
الله خلقوا والیه یعودون و انا لنشفع فشفع ووالله انکم لتشفعون فتشفعون» [7] یعنی
شیعیان ما از نور خداوند آفریده شده و بسوی او باز می‌گردند و روز قیامت ما شفاعت
می‌کنیم و خداوند متعال شفاعت ما را می‌پذیرد شما نیز شفاعت می‌کنید و خدا شفاعت
شما را نیز می‌پذیرد.
2-
حضرت باقر علیه
السلام فرمودند: «انّ لرسول الله (ص) الشفاعه فی امته و لنا شفاعه فی شیعتنا
ولشیعتنا شفاعه فی اهالیهم و ان المؤمن لیشفع فی مثل ربیعه و مضر». [8]
یعنی
حضرت پیغمبر (صلی الله علیه و آله) در بارۀ امّت خود شفاعت می‌کند و ما دربارۀ
شیعیان خود شفاعت می‌نمائیم و شیعیان ما نیز دربارۀ خانواده‌های خود شفاعت می‌کنند
و چه بسا یک نفر مؤمن دربارۀ افراد بسیاری به تعداد افراد قبیلۀ ربیعه و مضر (نام
دو قبیله از قبائل معروف عرب است) شفاعت می‌کند.
3-
حضرت رسول اکرم
(صلی الله علیه و آله) فرمودند: «ما من اهل بیت یدخل واحد منهم الجنّه الا دخلوا
اجمعین الجنّه قیل و کیف ذلک؟ قال یشفع فیهم فیشفع حتی یبقی الخادم فیقول یا ربّ
خوید متی قد کانت تقینی الحرّ و القرّ فیشفع فیها». [9]
یعنی
یکنفر که از یک خانواده داخل بهشت شود بقیّۀ افراد آن خانواده نیز به بهشت داخل می‌گردند
در این حال از تفصیل این موضوع پرسیده شد حضرتش فرمودند آن یکنفر مؤمن کامل که
وارد بهشت شده است دربارۀ آنها شفاعت می‌کند و خداوند شفاعت او را می‌پذیرد حتی می‌گوید
پروردگارا خدمتگزار من نیز مرا از سرما و گرما حفظ می‌کرد خداوند شفاعت او را
دربارۀ آن خدمتگزار نیز می‌پذیرد.
4-
حضرت صادق علیه
السلام فرمودند: «انّ الجار یشفع لجاره والحمیم لحمیمه». [10]
یعنی: روز قیامت همسایه برای همسایه‌اش و رفیق برای رفیق شفاعت می‌کند.
ادامه دارد