فضيلت شب قدر
در فضيلت شب
قدر همين بس که قرآن کريم درآن شب نازل شده است : (انّا انزلناه في ليلة القدر) ـ
ما قرآن را در شب قدر نازل کرديم .و همين فضيلت است که شب قدر را از هزار ماه برتر
دانسته و فرموده است:( ليلة القدر خيرُ من الف شهر) زيرا دراين شب مبارک است که
فرشتگان و روح القدس به آسمان دنيا فرود مي آيند و آنچه دراين سال خداوند مقدّر
فرموده است، همه رامي نويسند و هر حادثه اي که در طول سال بخواهد رخ دهد،در اين شب
نوشته مي شود.
در قرآن مي
خوانيم : (فيها يفرق کل آمر حکيم) (سوره دخان آيه 4) يعني در اين شب که قدر است،
خداوند هر امر مهمي را در طول سال، مقدّر مي فرمايد.
در روايات
بسياري اشاره به اين شده است که فرشتگان و روح القدس دراين شب مبارک به زمين مي
آيند و پرونده حوادث سال از ولادتها و
وفاتها و تقسيم روزي ها و حج رفتن ها و هر رويدادي که مي خواهد در طول يک سال روي
دهد را تقديم امام معصوم سلام الله عليه مي کنند و در برخي از روايات تصريح به
حضرت صاحب الزمان ـ عجّل الله فرجه ـ شده است و شايد آخرين آيه از سوره قدر که مي
فرمايد :(سلام هي حتّي مطلع الفجر) اشاره به سلام و درود الهي بر آن حضرت باشد،
حتّي دربعضي از روايات که امام معصوم به صراحت نام امام زمان را نمي برد و شايد از
روي تقيّه باشد، امّا اشاره اي ميفرمايد که (ابلغ من التصريح) است. در روايتي هشام
از امام صادق سلام الله عليه نقل ميکند که درتفسير آيه (فيها يفرق کل امر حکيم) فرمود: (تلک ليلة القدر، يکتب
فيها و قد الحاجّ، ومايکون فيها من طاعة أو معصية آوموت أو حياة و يحدث الله في
الليل و النّهار ما يشاء ؛ ثم يلقيه الي صاحب الأرض)ـ آن شب قدر است که خداوند
گروه حاجيان را درآن ثبت ميکند و آنچه از اطاعت و گناه و مرگ و زندگي و حوادثي که در شب و روز رخ مي دهد، همه
را يکجا تحويل صاحب زمين مي نمايد. راوي سئوال مي کند که اين صاحب زمين کيست؟ حضرت
مي فرمايد: (صاحبکم) سرپرست شما. که مقصود از کلمه (صاحب)، همان وليّ امر يا صاحب
الزمان سلام الله عليه است که در روايات، به اصطلاحهاي گوناگون، ذکر شده است. و در
روايات ديگري، حضرت پس از اينکه اشاره به حوادث و رويدادهاي سال مي کند و مي
فرمايد که در شب 23 رمضان، تمام اين مسائل بررسي مي شود و آنگاه به حضرت صاحب
الزّمان واگذار مي گردد
آنگاه حضرت
اين جمله را ميفرمايد که :(ولو لا ذلک ثم يعلم ) واگر چنين نباشد، او خبردار نمي
شود. و همچنين در برخي از روايات که حضرت همين مطلب را تکرار مي فرمايد،
راوي مي پرسد : اين مطلب به چه کسي واگذار
مي شود ؟
شايد به قدري
مطلب براي حضرت روشن است که خلاف توقّعش مي شود از اينکه يکي از يارانش چنين سؤالي
بکند، لذا در پاسخ به صورت سئوال استنکاري مي فرمايد: (الي من تري يا عاجز ؟) ـ يا
(الي من نري يا ضعيف؟) تو اي ناتوان به نظرت مي رسد که آن شخص کيست ؟!
بنابراين، در
اين شب سزاوار است که مؤمنين مشغول نماز و دعا و قرآن و مناجات باشند و از خداي
خود توفيق بهتر زيستن را درخواست کنند و مطمئن باشند که آن حضرت پرونده يک يک ما
را بررسي مي کند و اگر آن را پر از گناه و معصيت ديد، خاطر مبارکش آزرده و ناراحت
مي شود و باالعکس، اگر آن را پر از اطاعت ديد، خرسند و شاد مي گردد . و ما بايد با
اعمال و کردار خود، آن حضرت و خداي آن
حضرت را از خود شاد و خرسند کنيم و رضايتش را که رضايت الهي است، جلب نمائيم.
شب قدر چه
شبي است؟
آنچه مسلّم
است، شب قدر درماه رمضان است و مؤکدا در دهه آخر ماه رمضان است، لذا اين دهه آخرـ
در روايات ما ـ داراي شأن و مقام بيشتري از ساير شبهاي سال است. با اين حال در
احاديث معصومين، دقيقا مشخّص نشده است، شايد به اين خاطر باشد که مي خواهند مؤمنين
تمام اين ده شب را يا لااقل سه شب 21،19و23را با نماز و نياز به درگاه ذوالجلال
احيا بدارند وشب زنده داري کنند. و گاهي که بعضي از اصحاب، اصرار مي ورزيدند که شب
قدر را مشخّصا بدانند، امام درپاسخ مي فرمايد :(ما ايسرليلتين) ـ چقدر آسان است که
انسان دو شب را احيا بدارد و شايد اين سخن، پاسخ به بعضي افراد تنبل نيز باشد که
اگر شما نمي خواهيد تمام اين ده شب را احيا بداريد، دو شب که ديگر خيلي آسان است،
پس لااقل اين دو شب 23،21را حتما احيا بداريد که به فضيلت احياي شب قدر نائل آئيد.
در روايات معتبري زراره از امام باقر عليه السّلام نقل مي کند؛ مي گويد: از آن
حضرت سئوال کردم که شب قدر، چه شبي است؟ حضرت فرمود: (هي احدي و عشرين او ثلاث و
عشرين) يا بيست و يکم است و يا بيست و سوم. باز من پرسيدم: (اليس انما هي ليلة؟) ـ
مگر آن يک شب نيست؟ حضرت پاسخ دادند: (بلي)آري ! گفتم: (فآخبرني بها)ـ آن شب را
براي من مشخّص فرمائيد .حضرت فرمود:(و ما عليک خيرا آن تفعل في ليلتين) ـ چه مي
شود تو را اگر عمل خير در دو شب انجام دهي؟! در روايت ديگري از اميرالمؤمنين سلام
الله عليه نقل شده است که فرمود: (سلوا الله الحج في ليلة سبع عشرة من شهر رمضان و
في تسع عشرة و في احدي وعشرين و في ثلاث و عشرين فانّه يکتب الوفد في کل عام ليلة
القدر و فيها يفرق کل امر حکيم ) ـ از خداوند توفيق حج را بخواهيد درشب هفدهم ماه
رمضان يا شب نوزدهم و بيست و يکم و بيست و سوّم، چرا که هرسال در شب قدر، ثبت نام
حاجيان مي شود و درآن شب هر امر مهمّي مقدّر مي گردد. به هرحال، روايتهاي زيادي که
شب قدر را معرّفي کرده اند، آن را در ميان چند شب قرار داده اند و کمتر روايتي آن
را مشخّص کرده است؛ ولي به هر حال احتمال اينکه اين شب بزرگ درشب 23رمضان باشد بيش
از ديگر شبها است زيرا اميرالمؤمنين عليه السّلام مي فرمايد: (ان رسول الله صلّي
الله عليه و آله کان يطوي فراشه و يشدّْ مئزره في العشر الآواخر من شهر رمضان، و
کان يوقظ اهله ليلة ثلاث و عشرين وکان يرشّ وجوه النيام بالماء في تلک اليلة).
(بحار الآنوارـ ج 97ـ ص10)
پيامبر اکرم
صلّي الله عليه و آله در دهه آخر ماه مبارک رمضان، رختخواب خويش را مي پيچيد و کمر
خود را محکم مي بست و خانواده خويش را در(شب بيست و سوّم) بيدار ميکرد و آنان را
که در آن شب خواب بودند، بر صورتشان آب مي پاشيد (که حتما بيدار شوند و فضيلت
احياي آن شب مهم را درک کنند.)
وهرچند دراين
روايت، تآکيد بر شب 23دارد، امّا چون در برخي از روايتها، شب شهادت اميرالمؤمنين
سلام الله عليه را شب قدر ذکر کرده اند و شب شهادت آن حضرت شب بيست ويکم است، لذا
روايت است که مؤمنين هر دو شب 21و23
از ماه مبارک
رمضان را جدّا به دعا و نماز تا صبح بگذرانند زيرا محروميّت از اين امر يعني
محروميّت از عبادت خدا در هزار ماه؛ بالاتر اينکه از کجا تا سال بعد زنده باشيم که
اين شب مهم را درک کنيم؛ پس بايد از اين
فرصت مغتنم بيشترين بهره برداري کنيم و به عنوان سپاس و حمد الهي، آن را تا به صبح
به عبادت و نماز بگذرانيم، تا شايد خداوند بر ما تفضّل کرده و جائزه اش را نصيب
نمايد.
زراره از
امام باقر عليه السّلام نقل ميکند که حضرت رسول صلي الله عليه و آله پس از بازگشت
از عرفات و رفتن به سوي مني، وارد مسجد شد و درحالي که مسلمانان، از آن حضرت
درباره شب قدر سئوال مي کردند، خطبه اي خواند و پس از حمد و ثناي الهي فرمود: (اما
بعد فانّکن سآلتموني عن ليلة القدر و لم أطوها عنکنن لآني لم أکن بها عالما؛
اعلموا أيّها النّاس انّه من ورد عليه شهر رمضان وهو صحيح سوي فضام نهاره و قام
وردا من ليله و واظب علي صلواته و هجر الي جمعته وغدا الي عيده، فقد أدرک ليلة
القدر و فاز بجائزة الرّبّ).
ـ شما از من
درباره شب قدر سئوال کرديد و من از شما چيزي را پنهان نمي کنم چون خودم نمي دانم
مشخّصا چه شبي است. ولي اي مردم بدانيد، هرکس که ماه رمضان بر او وارد شد و او
سالم و توانمند بود که روزه اش را بگيرد و شبهائي از آن را احيا کرد و بر نمازهايش
مواظبت نمود و نما زجمعه اش را خواند و به روز عيدش رسيد، پس بي گمان شب قدر را
دريافت کرده و به جائزه الهي نائل آمده است. امام صادق عليه السّلام درتعقيب سخن
آن حضرت مي فرمايد:(فاز والله بجوائز ليست کجوائز العباد) ـ به خدا قسم، به جائزه
اي دست يافت که هرگز مانند جائزه هاي بندگان خدا نيست. به اميد توفيق هرچه بيشتر
عبادت و نماز و مناجات با پروردگار در اين شبهاي عظيم و مقدّس.