اصول
اعتقادی اسلام
معاد
عذاب
های روحی جهنمّيان
آيت
الله حسين نوری
بحث
ما اخيرا در مقاله های پيشين درباره̾ عذاب های روحی اهل جهنم بود كه تعداد 4 تا از
آن ها را مورد بحث قرار داديم اكنون با توفيق خداوند متعال بقيه̾ اين بحث :
يكی
ديگر از عذاب های روحی جهنمّيان درگيری های شديد لفظی و مشاجره های تند و خشونت
آميزی است كه در ميان آن ها جريان می يابد .
با
اين معنا پس از اين كه در جهان آخرت حقيقت امر بر آن ها مكشوف گرديده و خودشان را
در ورطه̾ عذاب قهر الهی می بينند گفتگو های تند و بد گفتن های توأم با غلظت و خشونت
بر محيط زندگی آن ها سايه می اندازد .
اساس
اين گفتگو ها و مشاجره ها اين است كه هر گروه سعی می كنند تقصير به جهنّم افتادن و
گرفتار عذاب گرديدن را به گردن آن ديگری بيندازند ( لازم است توجّه داشته باشيم كه
انسان چون موجودی است دارای اراده و اختيار تا بالاخره به اختيار خود گام در راه
انحراف و معصيت نگذاشته باشد مستحق عذاب نمی گردد ) .
و
اين وضع كه برای اهل جهنم به وجود می آيد درست به عكس حالتی است كه ميان بهشتيان
حكم فرما است .
دل
های اهل بهشت پيش از آن كه به محيط بهشت گام بگذارند با عنايت خداوند متعال شستشو
داده شده و از هر گونه حقد و حسد پاك
گرديده است و لذا صفا و صميميت و مهربانی
و برادری به محيط زندگی آن ها جلوه و صفای مخصوصی بخشيده است كه قرآن كريم
در رابطه با آن می فرمايد : « انّ المتّقين في جنات و عيون ادخلوها بسلام آمنين و
نزعنا ما في صدورهم منغل اخوانا علي سرور متقابلين » [1]
.
يعنی
افراد با تقوا در باغستان ها و چشمه سارهای بهشت به سر خواهند برد و به آن ها گفته
می شود با درود و سلام و ايمنی و احترام وارد بهشت شويد و ما آئينه دل های آن ها
را از كدورت كينه و حسد به كلی پاك و پاكيزه گردانديم تا با هم برادر شوند و رو به
روی هم بر فراز تحت عزّت قرار بگيرند .
ولی
وضع جهنميان درست ـ چنان كه گفتيم ـ به عكس آن است كه قرآن كريم در مواردی به بيان
اين مطلب پرداخته است مثلا در موردی می فرمايد : « انّ ذلك لحق تخاصم اهل النار » [2]
يعنی منازعه و دشمنی اهل آتش با هم امری است محقق و ثابت و در مورد ديگر می گويد :
« الا خلاء يومئذ بعضهم لبعض عدوّ الا المتقين » [3]
. يعنی در آن روز به جز اهل تقوی ، دوستان با يكديگر دشمن می گردند كه حضرت صادق
عليه السلام در تفسير آيه فرمودند : هر دوستی كه در دنيا برای غير خدا بوده است در
جهان آخرت به دشمنی مبدّل می گردد . [4]
و
در يك مورد می فرمايد : « كلّما دخلت امّة‌لعنت اختها » [5]
يعنی هر گروهی كه داخل جهنم می شود بر گروه ديگر لعن می فرستد .
و
بالاخره اين مشاجره و بد گوئی در اين دو مرحله انجام می گيرد :
1-
مشاجره با شيطان
جهنّميان
كه با پشت پا زدن به راه حق و سعادت و مخالفت با پيغمبران و اوليای حق گام در راه
های گناه و ضلالت نهاده و به عذاب خداوند گرفتار گرديده اند تقصير ها را به گردن
شيطان می گذارند و آن را مورد عتاب و خطاب و ملامت قرار می دهند كه خداوند در
سوره̾ ابراهيم اين جريان را با اين عبارت بيان می فرمايد :
«
و قال الشّيطان لما قضی الأمر انّ الله وعدكم وعد الحقّ و وعد تكم فاخلفتكم و ما
كان لي عليكم من سلطان الا ان دعوتكم فاستجبتم لي فلا تلومونی و لوموا انفسكم ما
انا بمصرحكم و ما انتم بمصرخیّ انّی كفرت بما اشركتمون من قبل انّ الظالمين لهم
عذاب اليم » [6] .
يعنی
هنگامی كه فرمان خداوند در رابطه با محكوميّت گناهكاران و كافران به عذاب الهی
انجام پذيرفت شيطان به آن ها می گويد خداوند بر اساس راستی وحق به شما وعده داد
ومن هم به منظور فريب شما وعده هایی بر خلاف حقيقت به شما دادم امّا من هرگز بر شما
سلطه ای نداشتم و شما را مجبور نكردم و جز دعوت به سوی باطل كاری انجام ندادم اين
شما بوديد كه به جای اجابت دعوت خداوند ، دعوت مرا پذيرفتيد و به دعوت خداوند پشت
پا زديد بنابراين مقصّر شما خودتان هستيد پس خودتان را ملامت كنيد و دست از ملامت
من برداريد و امروز نه شما فرياد رس من توانيد بود و نه من می توانم فرياد رس شما
باشم ومن خودم به آن شركی كه شما به واسطه̾ اغوای من مرتكب شديد معتقد نيستم و
امروز عذاب دردناك نصيب كسانی است كه از راه حق و عدالت منحرف گرديده اند خواهد
بود .
2-
مشاجره̾ رهروان راه
های باطل با رهبران خود
اين
موضوع در چند جای قرآن مجيد آمده است از جمله اين كه در يك مورد می فرمايد :
«
و ترزوا لله جميعا فقال الضّعفاء للّذين استكبروا انّا كنّا لكم تبعا فهل انتم
مغنون عنّا من عذاب الله من شيء قالوا لو هدينا اله لهدينا كم سواء علينا اجز عنا
ام صبرنا مالنا من محيص » [7]
.
يعنی
روزی كه مردم از قبر ها برانگيخته شده در پيشگاه خداوند حضور می يابند ضعيفان به
گردن كشان می گويند ما در دنيا از عقايد و افكار شما تبعيت می كرديم و تنها آن
راهی را كه شما پيش پای ما می گذاشتيد می پيموديم آيا شما امروز می توانيد ما را
از عذاب خداوند رهائی ببخشيد و نجات بدهيد ؟ آن ها در پاسخ می گويند اگر ما امروز
راهی برای نجات خود می يافتيم شما را هم راهنمائی می كرديم ولی اكنون چه اين كه
جزع و التماس كنيم يا صبر و تحمّل نمائيم هر دو يكسان است و از عذاب ، هرگز گريز
نداريم .
و
درمورد ديگر می گويد :
«
و لو تری اذ الظالمون موقوفون عند ربّهم يرجع بعضهم الی بعض القول يقول الّذين
استضعفوا للّذين استكبروا لولا انتم لكنّا مؤمنين قال الذّين استكبروا للّذين
استضعفوا انحن صدد ناكم عن الهدی بعد اذ جائكم بل كنتم مجرمين و قال الذين
استضعفوا للّذين استكبروا بل مكر الليل و النّهار اذتأمروننا ان نكفر بالله و نجعل
له اندادا واسروا الندامة لمّا رأوا العذاب و جعلنا الأ غلال في اعناق الّذين
كفروا هل يجزون الّا ما كانوا يعملون » [8]
.
يعنی
هنگامی كه ستمكاران را در پيشگاه خداوند بازداشته اند مشاهده می كنی كه ضعفاء و
تابعين با رهبران و سركردگان باطل به گفتگو و مشاجره می پردازند و ضعيفان تابع و
فرمان بر به گردن كشان ومستكبرانی كه آنان را با وعده های دروغ و نقشه های خائنانه
به زنجير تبعيّت كشيده اند می گويند اگر نقشه ها و حرف های فريبنده شما نبود ما در
دنيا در راه ايمان به خداوند گام بر می داشتيم و امروز گرفتار چنين روز سياه نمی
شديم . مستكبران در پاسخ می گويند شما خودتان مقصّر هستيد كه به جای پذيرفتن راه
هدايت و سعادت كه خداوند بر روی شما گشوده بود راهی را كه ما پيش پای شما گذاشتيم
انتخاب كرديد و ما هرگز شما را مجبور به تبعيّت نكرديم بنابراين ، شما خودتان مجرم
و مقصر می باشيد ، بار ديگر ضعفاء و پيروان به رؤسای مستكبر خود می گويند آن نقشه
هایی كه شما بر اساس مكر و فريب شب و روز می كشيديد موجب گرديد كه ما نسبت به
خداوند راه كفر را در پيش بگيريم و برای آن ذات مقدّس بی همتا شريك قرار بدهيم .
و
بالاخره هنگامی كه آنان را عذاب سخت خداوند را مشاهده می كنند سخت پشيمان می شوند
و ما زنجير های عقوبت را بر گردن اهل كفر می گذاريم و آيا اين رنج و عذاب جز كفر
كردار زشت آنان است ؟
ونيز
در جای ديگر می فرمايد :
«
و انّ للطّاغين لشرّ مأب جهنّم يصلونها فبئس المهاد هذا فليذ وقوه حميم و غسّاق و
آخر من شكله ازواج هذا فوج مقتحم معكم لا مرحبا بهم انّهم صالوا النار قالوا بل
انتم لا مرحبابكم انتم قدّمتموه لنا فبئس القرار قالوا ربّنا من قدّم لنا هذا فزده
عذابا ضعفا في النّار»[9]
.
يعنی
برای كسانی كه در برابر خداوند بطغيان و عصيان پرداختند . جهنّم كه در آن خواهند
سوخت و جايگاه بسيار بدی است مهيّا شده است . آن ها در آن جا از آب های بسيار سرد
و از آب های بسيار داغ و جوشان می نوشند و انواع عذاب هایی كه مانند نوشيدن اين دو
نوع آب است را نيز بايد ببينند در آن روز در آغاز رؤسای كفر و ضلالت و در دنبال آن
ها پيروان آن ها به جهنّم برده می شوند و هنگامی كه رؤساء و مستكبران پيروان خود
را می بينند می گويند :
بدا
به حال اينان كه در آتش ، فروزان خواهند شد و ما از مشاركت آن ها با ما در يك جا
هرگز مسرور نيستم .
در
پاسخ آن ها ، پيروان آن ها می گويند بلكه ما به شما می گوئيم بدا بر حالتان زيرا
شما با تحميل آراء و عقايد و افكار خود بر ما باعث شديد كه اين عذاب سخت برای ما
فراهم شود و در چنين جايگاهی گرفتار گرديم از آن پس آن پيروان بدرگاه خداوند
متوجّه می شوند و می گويند پروردگارا آن كسی كه اين عذاب را برای ما پيش فرستاد و
باعث شد كه اين چنين گرفتار عذاب شويم بر عذاب او در آتش چندين برابر بيفزا .