بزرگداشت عيد غدير در پرتو آداب آن
حجه الاسلام رضا باقى زاده
O اشاره
آداب اسلامى در راستاى هماهنگى و تجانس مسلمانان نقش اساسى دارد تمسك به هنجارهاى يكسان مذهبى در همدلى جامعه و ايجاد همبستگى اجتماعى و امنيت آحاد آن, يكى از عناصر اصلى است.
نقش اعمال و مناسك مذهبى وقتى روشن تر مى گردد كه رفتارهاى فردى در نمودهاى جمعى بروز نمايد. ايام مذهبى در بروز نمودهاى مذهبى با خصيصه اجتماعى, ايفاى نقش مى كنند. عيد غدير خم يكى از بزرگ ترين ايام هاى خاص مذهبى اى است كه در آن دستور العمل هاى استحبابى بسيارى در اعمال اجتماعى آمده است. در قبال انجام آن نيز پاداش هاى بيشترى وعده داده شده است.
زيادى حسنات در اجراى عملى مذهبى و تعدد متفاوت پاداش ها تعجب انگيز مى نمايد. براى مثال: اگر مومنى در روز عيد غدير به ديدار مومنى برود, هر روز, هفتاد هزار فرشته به زيارت قبرش مىآيند.
در اين نوشته برآنيم تا آداب غدير را در دو بخش فردى و اجتماعى تقديم خوانندگان گرامى نماييم:O آداب فردى
1. نمازاز موارد تإكيد شده, خواندن دو ركعت نماز در روز عيد است. البته بهتر است نزديك ظهر باشد و پس از آن به سجده رفتن و در آن صد بار ((شكرا لله)) گفتن. بعد از آن خواندن اين دعا: ((اللهم انى اسئلك بان لك الحمد…))(1)
آن گاه دوباره به سجده رفتن و صد بار خداى را حمد و شكر كردن.
هر كس اين نماز را به جاى آورد, انگار در روز غدير همراه پيامبر بوده و با او به جانشينى على(ع) بيعت كرده است و با صديقانى كه سخن خدا و رسول را درباره ولايت على(ع) تصديق كرده و پذيرفته اند هم درجه است…(2)2. روزه
از جمله مستحبات روز عيد غدير, روزه گرفتن است. حضرت على(ع) در اين باره مى فرمايد: ((روزه گرفتن در عيد غدير از مستحباتى است كه خداوند بدان فرا خوانده است.))(3)
امام صادق(ع) پاداش روزه گرفتن در اين روز را معادل روزه گرفتن در همه عمر دنيا مى داند.(4)3. آراستن و لباس نو پوشيدن
امام رضا(ع) درباره آراستن خود در روز عيد مى فرمايد: ((روز غدير, روز آراستن و زينت است. پس هر كس براى روز غدير زينت كند, خداوند هر خطاى كوچك و بزرگ او را مىآمرزد و فرشتگانى را به سوى او مى فرستد و آنان هم نيكى هاى او را مى نگارند و مراتبش را تا عيد غدير سال آينده بالا مى برند…))(5)
آن حضرت, يكى از وظايف عيد غدير را پوشيدن لباس نو مى داند, آن جا كه مى فرمايد: روز غدير, روز پوشيدن لباس نو و درآوردن جامه سياه است.(6)4. غسل
از آدابى كه در اين روز بدان توصيه شده انجام غسل مى باشد كه شست و شوى جسم و جان با هم است. امام صادق(ع) مى فرمايد: هنگامى كه روز غدير فرا برسد بايد هنگام ظهر غسل كرد.(7)
5. زياد صلوات فرستادن
امام رضا(ع) مى فرمايد: (روز عيد غدير) روز صلوات فرستادن فراوان است.(8)
6. دعا
از جمله آداب در روز عيد غدير, دعا كردن است كه مورد استجابت نيز قرار مى گيرد.
امام رضا(ع) در اين باره مى فرمايد: ((روز غدير روزى است كه دعا در آن مستجاب مى شود.))(9)
از جمله دعاهايى كه در اين روز تإكيد شده دعاى ندبه است.(10) نيز دعاى: اللهم صل على وليك و اخى نبيك و…(11)7. زيارت
زيارت حضرت على(ع) در عيد غدير خم به دو صورت مورد سفارش قرار گرفته است:
الف ـ زيارت مرقد آن حضرت
امام رضا در اين باره مى فرمايد:
هر جا كه باشى در روز عيد غدير درباره اميرالمومنين(ع) حاضر باش. بى ترديد خداوند گناهان شصت ساله هر مرد و زن مومن را مىآمرزد و چند برابر آنچه در ماه رمضان, شب قدر و شب فطر از آتش آزاد ساخته در آن روز آزاد مى سازد.(12)ب ـ زيارت از راه دور
در اين باره امام صادق(ع) مى فرمايد:
اگر به قبر مطهر نزديك هستى, كنار قبر (آن حضرت) زيارت بخوان و اگر دور هستى, دو ركعت نماز زيارت به سمت مزار ايشان بخوان و بگو: اللهم صل على وليك و اخى نبيك و…(13)O آداب اجتماعى
روز عيد غدير در كنار آداب فردى, آداب اجتماعى اى نيز وجود دارد كه به برخى از آنها اشاره مى كنيم:
1. ديدار با مومنان
امام رضا(ع) در اين باره مى فرمايد: هر كس در روز غدير به ديدار مومنى رود, خداوند هفتاد نور در قبرش داخل كند و قبرش را بگستراند و هر روز هفتاد هزار فرشته به زيارت قبرش آمده و به او مژده بهشت دهند.(14)
در همين ارتباط ـ در ديدار با مومنان ـ رعايت چند امر توصيه شده است:الف: مصافحه (دست دادن):
على(ع) در اين باره مى فرمايد: در روز غدير, هنگامى كه با هم ملاقات مى كنيد همراه سلام كردن با يكديگر دست بدهيد.(15)
ب. تبريك گفتن:
امام رضا(ع) مى فرمايد: روز عيد غدير, روز تهنيت گويى بعضى از شما به بعضى ديگر است. هرگاه مومنى با برادرش ملاقات كرد, بگويد: الحمد لله الذى جعلنا من المتمسكين بولايه اميرالمومنين و الائمه سلام الله عليهم; ستايش مخصوص خداوندى است كه ما را از پيوستگان به ولايت اميرالمومنين و امامان ـ سلام الله عليهم ـ قرار داد.(16)
ج. شادى كردن و شادمان ساختن ديگران:
على(ع) فرمود: در روز عيد غدير گشاده رويى را در ميان خويش و شادمانى را در ملاقات هايتان ابراز كنيد.(17)
امام رضا(ع) نيز در اين باره فرمود: روز غدير روز لبخند زدن در چهره مردم با ايمان است. پس هر كس در روز غدير به چهره برادرش لبخند بزند خداوند در روز رستاخيز به او نظر رحمت اندازد و هزار حاجت او را برآورده سازد و كاخى از نور سفيد براى او در بهشت برافروزد و صورتش را خرم گرداند.(18)
بايد توجه داشت كه سرور و شادمانى در مكتب اهل بيت(ع) شرايطى دارد كه آنها را بايد رعايت كنيم; مثلا جشن و سرور بايد متناسب با مقام صاحب عيد (اميرالمومنين((ع))) باشد و كارهايى كه با شرع منافات دارند در جشن مخلوط نگردد.2. افطارى دادن
على (ع) مى فرمايد: كسى كه در شامگاه عيد غدير به يك مومن افطارى دهد, گويا يك ميليون نفر از پيامبران, شهيدان و صديقان را افطارى داده است و…(19)
3. اطعام
امام رضا(ع) فرمود: كسى كه مومنى را روز غدير اطعام كند, مثل كسى است كه همه پيامبران و صديقان را طعام داده باشد.(20)
فياض بن محمد بن عمر طوسى مى گويد: روز عيد غديرى خدمت امام رضا(ع) رسيدم, ديدم كه امام رضا(ع) جمعى از دوستان خود را براى صرف غذا نگاه داشته بود. به خانه هاى آنان نيز طعام و هديه و جامعه, حتى انگشتر و كفش فرستاده بود…(21)4. افزودن بر هزينه خانواده
امام صادق(ع) در اين باره فرمود: در روز غدير مرد بايد هزينه زندگى خانوادگى را افزايش دهد.(22)
نقل شده كه امام رضا(ع) سر و وضع دوستان و خدمتكاران خود را تغيير داده بود. در آن روز با وسايل پذيرايى تازه ـ غير از آنچه در ديگر روزها در خانه امام به كار مى رفت ـ از آنان پذيرايى مى شد…(23)5. كارگشايى
على(ع) فرمود: هر كس (در روز غدير) بدون درخواست برادر مومنش از او دلجويى و كارگشايى كرده و با اشتياق به او نيكى رساند, مانند كسى است كه در اين روز, روزه گرفته و شبش به نيايش پرداخته است.(24)
6. بخشش
على(ع) فرمود: در روز عيد غدير بر برادرانت ببخش.(25)
7. هديه دادن
امام رضا(ع) در وصف عيد غدير فرمود: روز بخشش و هديه دادن است.(26)
8. عقد اخوت و برادرى
در اين روز برادران دينى طى يك سنت اسلامى برادرى خود را مستحكم مى نمايند و با يكديگر پيمان مى بندند كه در آخرت نيز به ياد يكديگر باشند.
كيفيت اجراى عقد اخوت چنين است: دست راست خود را در دست راست برادر مومن مى گذارى و مى گويى:
و آخيتك فى الله و صافيتك فى الله و صافحتك فى الله و عاهدت الله و ملائكته و رسله و انبيائه و الائمه المعصومين عليهم السلام على انى ان كنت من اهل الجنه والشفاعه واذن لى بان ادخل الجنه لا ادخلها الا و انت معى.
با تو در راه خدا برادرى و يك رويى (باصفايى) مى نمايم و دست مى دهم. با خدا و ملائكه اش و رسولان و انبيائش و امامان معصوم ـ عليهم السلام ـ پيمان مى بندم كه اگر من از اهل بهشت و اهل شفاعت بودم به من اجازه ورود به بهشت داده شد, وارد آن نشوم, مگر آن كه تو نيز همراه من باشى.
آن گاه برادر دينى در جواب او بگويد: قبلت و سپس بگويد: اسقطت عنك جميع حقوق على الاخوه ما خلا الشفاعه والدعإ والزياره; همه حقوق برادرى را از تو ساقط كردم و بر تو بخشيدم, مگر شفاعت و دعا و زيارت را.(27)پى نوشت ها:
1. مفاتيح الجنان.
2. ترجمه المراقبات, ص430.
3. مصباح كفعمى, ص700.
4. وسائل الشيعه, ج7, ص324.
5. اقبال الاعمال, ص464.
6. همان.
7. همان, ص474.
8. همان, ص464.
9. همان.
10. همان, ص295.
11. ترجمه المراقبات, ص421.
12. تهذيب, ج6, ص24.
13. اقبال الاعمال, ص494.
14. همان, ص465.
15. مصباح كفعمى, ص701.
16. اقبال الاعمال, ص464.
17. مصباح كفعمى, ص700.
18. اقبال الاعمال, ص464.
19. مصباح كفعمى, ص700.
20. اقبال الاعمال, ص464.
21. الغدير, ج1, ص287.
22. وسائل الشيعه, ج7, ص325.
23. الغدير, ج1, ص287.
24. مصباح كفعمى, ص700.
25. اقبال الاعمال, ص464.
26. همان.
27. مستدرك الوسايل, ج1, ص456.
