خدمت رسانى در سيره پيشوايان

 

خدمت رسانى در سيره پيشوايان‏

حجة الاسلام و المسلمين محمد محمدى اشتهاردى‏

اشاره:

نظر به اين كه امسال از طرف مقام معظم رهبرى (مدّظلّه) به عنوان سال نهضت خدمت رسانى اعلام شده مقاله زير تقديم مى‏گردد:

از آن جا كه بشر داراى خوى اجتماعى بوده، و براى وصول به تكامل همه جانبه فردى و اجتماعى نياز به تعاون هم گرايى و هم كارى دارد، پيامبران، امامان (ع)، اديان و كتاب‏هاى آسمانى، همگان را به خدمت رسانى به همديگر در عرصه‏هاى مختلف فرا خوانده‏اند. خدمت به خلق از اركان اصلى تمدن‏ها و نظام‏هاى الهى و انسانى است كه بدون آن زندگى انسان‏ها بى‏محتوا گشته و شايد به يك زندگى حيوانى تبديل شود.
در مسئله خدمات، به دو بخش اساسى كه از آن به بخش آسيب‏شناسى و درمان تعبير مى‏شود بايد توجه كامل داشت :
الف: از هرگونه عواملى كه ضد خدمت است جلوگيرى شود.
ب): به هرگونه عواملى كه بنيه‏ها و بدنه‏هاى خدمت رسانى را تشكيل داده همّت گماشت و آن را تقويت كرد(1).
بنابر اين خدمت كامل بستگى به پاك سازى و نيكو كارى دارد، لذا مبارزه همه جانبه با فساد، فقر، تبعيض و هرگونه انحرافات فكرى و عملى، بخش اول خدمات رسانى را تشكيل مى‏دهد. بخش ديگر آن احسان و نيكى به انسان‏ها، ايجاد شغل براى آنها، و سعى و كوشش در رفع نيازهايشان مى‏باشد كه اين دو بخش بايد در طول و عرض همديگر باشند، تا خدمات رسانى به طور سالم و چشم گير و مفيد، تحقق يابد.
زدودن جامعه از رشوه، گران فروشى، ربا خوارى، بى عدالتى، رانت خوارى، تبعيض، كلاه بردارى، اسراف، جهل و ندانم كارى و خروج از خدا مدارى بخش مهمى از خدمت به خلق و خدمات رسانى را تشكيل مى‏دهند، به طورى كه اگر جامعه‏اى از اين‏گونه امور پاك سازى نشود قطعاً امور
مثبت كار ساز نخواهد بود، زيرا اين امور، آثار درخشان كارهاى مثبت را خنثى كرده، و نقش آنها را بى‏تأثير مى‏سازد. آيات متعددى از قرآن به تشويق خدمت به خلق در عرصه‏هاى گوناگون پرداخته است ؛ مثلاً مى‏فرمايد: «اِنَّ اللّهَ يَأمُر بِالعَدلِ وَ الاِحسانِ(2)؛خداوند به عدالت واحسان فرمان مى‏دهد.»
در جاى ديگر مى‏فرمايد:«فَاستَبِقُوا الخَيراتِ(3)؛ در انجام نيكى‏ها و اعمال خير بر يكديگر سبقت جوييد.
در آيه‏اى ديگر اعلام مى‏كند: «اِنَّمَا المُؤمِنُون اِخوَةٌ(4)؛ مؤمنان برادر يكديگرند.
همه اين آيات ما را به خدمت به خلق از جهات مختلف فرا خوانده و تأكيد مى‏كند كه در خدمت رسانى به هم از يكديگر پيشى گيريد و هرگز سستى نكنيد؛ به ويژه مؤمنين، زيرا آنها با هم برادرند و آيين برادرى اقتضا مى‏كند كه با كمال عطوفت و مهربانى به همديگر خدمت كنند و با تلاش مخلصانه مداوم، هرگونه موانع خدمت رسانى به آنها را از سر راه بردارند.
بايد توجه داشت كه خدمت به خلق، مصاديق بسيار مختلفى دارد و هرگونه گره‏گشايى و نجات انسان‏ها خدمت است، ولى اولويّت‏ها را بايد شناخت و آنچه مهم‏تر است مقدّم داشت؛ مانند: اولويّت‏هاى معيشتى، مسكن، بهداشت، قرض الحسنه و امثال آن. براى توضيح بيشتر، به بخشى از مصاديق خدمات اسلامى كه در كلام امام سجّاد (ع) آمده اشاره مى‏كنيم.
آن حضرت فرمود: «هركس حاجت برادر دينى خود را برآورد، خداوند در عوض، صد خواسته او را كه يكى از آنها بهشت است برآورد، هركس ناراحتى و گرفتارى برادر دينى خود را بر طرف سازد، خداوند در روز قيامت ناراحتى‏هاى او را محو كند، و كسى كه برادر دينى خود را در برابر ستم گرى يارى كند، خداوند او را از پل صراط – كه محل لغزش قدم‏ها است – آسان بگذراند و كسى كه در رفع نياز او بكوشد و او را خوشحال كند، مانند آن است كه رسول خدا (ص) را خوشحال نموده است. كسى كه به دادن جرعه آبى، تشنگى او را برطرف كند، خداوند او را از شربت‏هاى سر به مُهر بهشتى سيراب نمايد و كسى كه با دادن غذايى، او را از گرسنگى برهاند، خداوند از ميوه‏هاى بهشت به او بخوراند و كسى كه برهنه‏اى را بپوشاند، خداوند جامه‏هايى از استبرق و حرير بهشتى بر تن او بپوشاند و كسى كه به فقيرى با اين كه برهنه نيست، لباس دهد، همواره در پناه خدا خواهد بود، تا وقتى كه از آن پارچه نخى باقى باشد. كسى كه برادر مؤمنش را در پيشامدى كه موجب خوارى و سرشكستگى او است كفايت كند و آبروى او را در آن حادثه حفظ كند، خداوند نوجوانان جاويدان بهشت را خدمت گزار او سازد و كسى كه پيكر او را از مركب پياده كند، يا بدن بيمارش را به دوش گيرد، يا جنازه‏اش را حمل كند، خداوند او را از قبر برناقه‏اى از ناقه‏هاى بهشت سواره، وارد محشر سازد، به گونه‏اى كه برفرشتگان افتخار نمايد. كسى كه جنازه مؤمنى را كفن كند، به گونه‏اى باشد كه او را از آغاز عمر تا لحظه مرگش پوشانده است و كسى كه واسطه ازدواج برادر دينى اش شود تا همسرش موجب آرامش و انس او گردد، خداوند در عالم قبر كسى را كه به صورت محبوب‏ترين بستگان او است با او مأنوس نمايد و هر كس در هنگام بيمارى‏اش از او عيادت كند، فرشتگان الهى در آن وقت، او را فرا گيرند و برايش دعا كنند، تا هنگامى كه به خانه‏اش باز گردد و به او بگويند پاكيزه گشتى و بهشت براى تو پاك و آماده شد. سوگند به خدا! برآوردن حاجت مؤمن نزد من از روزه و اعتكاف و روزه دوماه پى در پى از ماه‏هاى حرام، محبوب‏تر خواهد بود».(5)
در اين حديث به سيزده كار نيك اشاره شده كه هر كدام از آنها به نحوى خدمت به خلق است. بنابر اين خدمات رسانى داراى ده‏ها مصداق مى‏باشد، ولى چنان كه گفتيم بايد اولويت‏ها را شناخت و براى تحقق آنها كوشيد.

ارزش خدمت در روايات اسلامى‏

در روايات اسلامى مطالب گوناگونى درباره خدمت به خلق بيان شده است كه بيان گر اوج ارزش و جايگاه رفيع آن است كه در ذيل به نمونه‏هايى از آنها اشاره مى‏كنيم:
1- پيامبر (ص) فرمود: «المُؤمِنُ مِنَ المُؤمِنِينَ كَالرَّاسِ مِنَ الجَسَدِ، اِذَا اشتَكى الرَّأسُ، تداعى اِلَيهِ سائِر جَسَدِهِ،(6)؛مؤمن نسبت به مؤمنان ديگر هم چون سر نسبت به اعضاى پيكر است، هنگامى كه سر انسان درد گرفت، ساير اندام‏هاى بدن او نيز درد مى‏گيرد.»
نظير اين مطلب از امام صادق (ع) نيز نقل شده است.(7) سعدى هم بر همين اساس در اشعار معروف خود گويد:
بنى آدم اعضاى يكديگرند
كه در آفرينش ز يك گوهرند
چو عضوى به درد آورد روزگار
دگر عضوها را نماند قرار

بنابر اين انسان‏ها بايد خود را نسبت به ديگران هم چون اعضاى يك پيكر بدانند، در اين صورت خدمت به يكديگر را در حقيقت خدمت به خود دانسته با شوق بدان اقدام خواهند نمود.
2- اميرمؤمنان على (ع) در استوار نامه مالك اشتر، در مورد رفتار و رابطه استاندار (و هر مسئولى كه دست اندر كار است) نسبت به نيازمندان جامعه چنين مى‏فرمايد: «دور افتاده‏ترين مردم داراى همان حقى هستند كه نزديك‏ترين آنها داراى آن مى‏باشند، مسئوليت همه آنها بر عهده تو است، مبادا مستى رياست و ثروت تو را از خدمت و رسيدگى به آنها باز دارد، پس توجّهت را از آنان برمگردان و در برابرشان چين بر پيشانى ميفكن و به كار آنان كه دستشان به تو نرسد و در ديده‏ها خوارند و نزد مردان خُرد، دلجويانه رسيدگى كن، و افراد مورد اعتماد خود را بر آنها برگمار تا كارهايشان را به تو گزارش دهند.»
جالب اين كه امام حسن مجتبى (ع) درباره سياست اسلامى در ضمن گفتارى فرمود: «سياست يعنى پس از رعايت حقوق الهى، حقوق زندگان را رعايت كنى، وظيفه‏ات را نسبت به برادران دينى انجام دهى، در خدمت كردن به مردم دريغ نكنى و نسبت به ولىّ امر تا هنگامى كه مخلصانه در خدمت مردم است كمك نمايى.»(8)
3- آن حضرت از رسول خدا (ص) نقل مى‏كند كه فرمود: «به هر اندازه‏اى كه مسلمانى به مردم خدمت كند، خداوند به همان اندازه خدمت كارانى را در بهشت مى‏گمارد تا به او خدمت كنند.»(9)
4- امام صادق (ع) فرمود: «اَلمُؤمِنُون خَدَمٌ بَعضُهُم لِبَعضٍ؛(10) مؤمنان خدمت گزاران يكديگرند، يكى از حاضران پرسيد: چگونه؟ فرمود: «به يكديگر فايده رسانند و سود بخشند.»
5 – معصومين (ع) فرمودند: «مَن اَصبَحَ لايَهتَمُّ بِأمُورِ المُسلِمين فَلَيسَ بِمَسلِمٍ(11)؛هر كس صبح كند و به امور مسلمانان همّت نگمارد، مسلمان نيست.»
6- رسول خدا (ص) فرمود: «مَن رَدَّ عَن قَومٍ مِنَ المُسلِمِين عادِيَة ماءٍ، اَو ناراً وَجَبَت لَهُ الجَنَّة؛(12) هر كس از طغيان آب (مثل سيل) يا آتش سوزى نسبت به مسلمين جلوگيرى كند و جلو بلا را نسبت به آنها بگيرد، بهشت بر او واجب است.»
اين نيز يكى از خدمت‏هاى بزرگ است كه انسان براى جلوگيرى از هرگونه بلا نسبت به انسان‏ها بكوشد و موجب دفع و رفع بلا از آنها گردد.
7- به طور كلى از رسول خدا (ص) سؤال شد: نافع‏ترين انسان‏ها نزد خداوند كيانند؟ آن حضرت در پاسخ فرمود: «اَنفَعُ النّاسِ لِلنّاسِ؛ آنانى كه فايده و سودشان به انسان‏ها بيشتر است.»(13)
8 – پيامبر اكرم (ص) فرمود: «هفت كار است كه اگر كسى انجام داد، بعد از مرگش نيز ثواب آنها را در نامه عمل او مى‏نويسند كه عبارتند از: كاشتن درخت، حفر چاه، احداث نهر آب، بناى مسجد، نوشتن قرآن، به ارث گذاشتن علم و به جاى گذاشتن فرزند صالحى كه براى او استغفار و دعا كند.»(14)
در جاى ديگر فرمود: «وقتى مؤمن از دنيا رفت، اعمال او قطع مى‏شود (و پرونده عمل او بسته مى‏گردد) مگر در سه مورد، به جاى گذاشتن صدقه جارى (كار نيكى كه آثار آن ادامه دارد)، علمى كه به وسيله آن ديگران سود مى‏برند و فرزند شايسته‏اى كه براى او دعا كند.»(15)
روشن است كه هر يك از اين امور نوعى خدمت رسانى به خلق خدا است كه ارزش آنها به گونه‏اى است كه تا باقى هستند، در نامه عمل صاحبش، پاداش نوشته مى‏شود.

نمونه هايى از خدمت رسانى پيشوايان‏

1- قرآن در شأن پيامبر (ص) مى‏فرمايد: «ولَقَد جائَكُم رَسُولٌ مِن اَنفُسِكُم عَزِيزٌ عَلَيهِ ما عَنتُّم حَريصٌ عَلَيكُم بِالمُؤمِنينَ رَئوف رحَيمٌ؛ رسولى از خودتان به سوى شما آمد كه رنج‏هاى شما بر او سخت است و بر هدايت شما اصرار دارد و نسبت به مؤمنان، پر محبت و مهربان است.(16)
امام صادق (ع) فرمود: رسول خدا (ص) اوقات خود را به طور منظّم و عادلانه بين اصحاب و مسلمانان تقسيم نموده بود، به همه آنان به طور مساوى مى‏نگريست، هرگز پاى خود را نزد آنها نمى‏گشود. هرگاه در نماز بود و شخصى نزد او مى‏آمد و مى‏نشست، آن حضرت نمازش را سبك (مختصر) به جاى مى‏آورد و سپس از او مى‏پرسيد چه حاجتى دارى؟ وقتى نيازش را مى‏گفت، پيامبر (ص) آن را انجام مى‏داد و سپس به نماز مى‏ايستاد.
جرير بن عبدالله مى‏گويد: از آن هنگام كه اسلام را پذيرفتم، هيچ گاه بين من و رسول خدا (ص) حجابى نبود، هر وقت خواستم، به محضرش رسيدم و هر وقت او را ديدم، خنده بر لب داشت، با اصحاب خود مأنوس بود، با آنها مزاح مى‏كرد، به كودكان آنهامهربان بود در كنار خود مى‏نشانيد و در آغوش مى‏گرفت. دعوت آزاد،برده، و كنيز و فقير را مى‏پذيرفت، از بيماران در دورترين نقاط مدينه عيادت مى‏كرد و در تشييع جنازه مسلمين شركت مى‏نمود، معذرت عذر خواهان را مى‏پذيرفت و در خوراك و پوشاك بر بردگان هيچ امتيازى نداشت.
روايت شده آن حضرت در سفرى همراه ياران بود، دستور داد گوسفندى را ذبح كرده و گوشتش را آماده سازند، يكى گفت: ذبح آن با من، ديگرى گفت: پوست كندن آن با من، سومى گفت: پختن آن با من… آن حضرت فرمود: جمع كردن هيزم براى تهيه آتش نيز با من. حاضران گفتند: اى رسول خدا! شما زحمت نكشيد، ما اين كار را انجام مى‏دهيم، فرمود: مى‏دانم، ولى دوست ندارم در ميان شما امتياز داشته باشم، خداوند براى بنده‏اش نمى‏پسندد كه در ميان همراهانش داراى امتياز باشد، آن گاه برخاست به بيابان رفت و به گردآورى هيزم پرداخت. او مى‏فرمود: «سَيِّدُ القَومِ خادِمُهُم؛ آقا و بزرگ قوم، خدمت گذار آنها است.»(17)
در روايت ديگر آمده: در محضر رسول خدا(ص) از شخصى تعريف و تمجيد كردند، گفتند: «او براى انجام مناسك حج، به كاروان ما آمد و از آغاز سفر تا پايان شب و روز مشغول ذكر خدا بود.» پيامبر (ص) از حاضران پرسيد: پس چه كسى غذاى او را آماده مى‏كرد، و علوفه مركب او را حاضر مى‏نمود؟ عرض كردند: اين كارها را ما انجام مى‏داديم. پيامبر (ص) فرمود: «كُلُّكُم خَيرٌ مِنهُ؛ همه شما بهتر از او هستيد.»
هم چنين فرمود: «كسى كه به مؤمن در مسافرت خدمت كند، خداوند هفتاد و سه اندوه را از او بزدايد و در دنيا او را از هرگونه غم و حزن پناه داده و اندوه عظيم قيامت را از او دور سازد.»(18)
2- حضرت على (ع) آن چنان در خدمت به مردم در ابعاد مختلف كوشا بود كه گويى همه زندگى خود را وقف مردم نموده تا آن جا كه – به فرموده امام صادق (ع) – با دست رنج و كارهاى كشاورزى و احداث نخلستان‏ها آنچه به دست مى‏آورد، در راه فقرا و آزاد كردن بردگان و سامان بخشى جامعه مصرف مى‏نمود، تا آن جا كه از همين محصول دست رنجش هزار برده خريد و آزاد كرد.(19)
از ده‏ها نمونه اين كه: آن حضرت با حفر چاه و احداث باغ در منطقه‏اى در اطراف مدينه، مزرعه آبادى به نام چشمه ينبع به وجود آورد كه از نظر آب و رشد كشاورزى چشم‏گير بود، همين باعث شد كه شخصى به محضر على (ع) آمد و در اين مورد به آن حضرت تبريك گفت. حضرت على (ع) فرمود: «به وارث مژده دهيد! به وارث مژده دهيد! كه اين مزرعه را وقف كردم، تا درآمد محصول آن در راه تأمين معاش و مخارج زائران خانه خدا و مسافران سفر حج به مصرف برسد…»(20)
3- درعصر امامت امام حسن مجتبى(ع) يكى از مسلمانان به كمك و خدمت، احتياج پيدا كرد، به محضر امام حسن (ع) آمد، و نياز خود را به عرض رسانيد، امام حسن (ع) فرمود: چرا نزد فلان كس نرفتى تا نيازت را بر طرف سازد؟ عرض كرد: نزد او رفتم، ولى در مسجد بود و گفت: «من اكنون در اعتكاف به سر مى‏برم» (يعنى سه روز بايد براى انجام اعتكاف در مسجد بمانم و روزه بگيرم و از مسجد خارج نشوم) امام حسن فرمود: «اَما اِنَّهُ‏لَو اَعانَكَ كانَ خَيراً لَهُ مِن اِعتِكافِهِ شَهراً؛ آگاه باش! اگر آن شخص تو را در مورد انجام نيازت يارى مى‏كرد، براى او بهتر از اعتكاف يك ماه بود.»(21)
4- در سيره درخشان امام سجّاد (ع) آمده: هنگامى كه با كاروانى به سوى مكه براى انجام مراسم حج حركت مى‏نمود با مسئولين كاروان شرط مى‏كرد كه او را معرفى نكنند و كاروانيان او را نشناسند، تا در مسير راه به آنها خدمت كند. در يكى از سفرها شخصى او را شناخت و به كاروانيان گفت: آيا مى‏دانيد اين شخص كيست؟ آنها اظهار بى‏اطلاعى كردند، او گفت: اين شخص على بن الحسين (ع) است. آنها دويدند و به دست و پاى امام افتاده و بوسه زدند و عذرخواهى كردند كه ما تو را نشناختيم و گرنه نمى‏گذاشتيم، به ما خدمت كنى… چرا خود را به ما معرفى نكردى؟ امام سجّاد (ع) فرمود: «من يك بار با كاروانى به سوى حج رفتم، افراد كاروان مرا شناختند، احترام شايانى به من كردند، آن گونه كه پيامبر (ص)را احترام مى‏كنند (در نتيجه به جاى اين كه من به آنها خدمت كنم آنها به من خدمت مى‏كردند) از اين رو دوست دارم ناشناس باشم.»(22)
در جاى ديگرى فرمود: «احسان و خدمت به برادران دينى خود را كوچك نشمريد، بدانيد كه در قيامت هيچ چيزى براى شما نافع‏تر از اين خصلت نيست.»(23)
5 – يكى از نمونه‏هاى خدمت امامان (ع) به مردم شفاعت آنها در نزد افراد براى رفع گره‏گشايى بود، تا آن جا كه نامه مى‏نوشتند و در مورد احقاق حق و رفع مشكلات مردم اقدام مى‏نمودند؛ مثلاً در عصر امام صادق (ع) يكى از شيعيان به محضر آن حضرت آمد و در مورد حاكم و فرماندار آن منطقه‏اى كه در آن سكونت داشت گله كرد كه ماليات كمرشكن از من گرفته است. آن حاكم به نام نجاشى در منطقه شيراز و اهواز حكمرانى مى‏كرد و از شيعيان بود، امام صادق (ع) براى او چنين نامه نوشت: «بِسم اللّهِ الرَّحمن الرَّحيم، سُرَّ اَخاكَ يَسُرُّكَ اللّهُ؛ به نام خداوند بخشنده بخشايش گر، برادرت را شاد كن، خدا تو را شاد فرمايد.» آن شخص نامه را نزد حاكم برد حاكم بسيار به او احترام نمود، آنچه از ماليات از او گرفته بودند به اضافه هدايايى فراوان به او داد و او را راضى و خشنود نمود. او پس از آن به محضر امام صادق (ع) رسيد و ماجرا را به عرض رسانيد، امام صادق (ع) فرمود: «سوگند به خدا! نجاشى با شاد نمودن تو، خدا و رسولش را نيز شاد كرد.»(24)
نظير اين رخ‏داد، در مورد امام كاظم (ع) نيز نقل شده، كه براى رفع مشكل يكى از مسلمانان رى براى حاكم آن جا نامه نوشت، آن حاكم به نامه آن حضرت احترام نموده و مشكل آن مسلمان بينوا را رفع نمود. در نامه امام كاظم (ع) به حاكم رى چنين آمده: «به نام خداوند بخشنده مهربان، بدان كه براى خداوند در زير عرش خود سايه‏اى است كه در آن سكونت نمى‏يابد مگر كسى كه به برادر دينى‏اش احسان كند، يا مشكل او را برطرف سازد، يا او را شاد كند و اين حامل نامه برادر توست – والسّلام.»(25)
حضرت امام خمينى (قدّس سرّه) به مسئله خدمت به مردم، بسيار سفارش كرد و مى‏فرمود: به من رهبر نگوئيد، بلكه مرا خدمت گزار بخوانيد و در فرازى از وصيت نامه الهى سياسى خود فرمود: «به مجلس و دولت و دست اندركاران توصيه مى‏نمايم كه قدر اين ملّت را بدانيد، و خدمت گزارى به آنان، خصوصاً مستضعفان و محرومان و ستمديدگان كه نور چشم ما و اولياى نِعَم همه ما هستند…فروگزار نكنيد.»(26)
شهيد مظلوم آيت اللّه دكتر بهشتى آن شهيد والا مقام مى‏فرمود: «ما شيفته خدمتيم، نه تشنگان قدرت.»
به هر حال پايان گفتار را به يكى از رؤياهاى صادقه و يك فراز از زندگى امام خمينى (قدّس سرّه)زينت مى‏بخشيم:
مرحوم آيت اللّه سيد جواد بروجردى (برادر علامه بحر العلوم و جد سوم آيت اللّه العظمى بروجردى (ره)) در سال 1242 ه. ق در بروجرد وفات كرد و قبرش در آن جا زيارت گاه مردم است. اين عالم ربّانى در عصر خود يكى از علماى بزرگ و شخصيت‏هاى بلند پايه؛ به ويژه در غرب كشور به شمار مى‏آمد، از آيت اللّه بروجردى (ره) نقل شده كه فرمود: «… در ايام اقامت در بروجرد، شبى در عالم خواب ديدم كه به خانه‏اى وارد شدم، گفتند: رسول اكرم (ص) در آن جا تشريف دارند، به آن جا وارد شدم، سلام كردم و در آخر مجلس كه جا بود نشستم، ديدم حضرت رسول (ص) در صدر مجلس نشسته و بزرگان سلسله علما و زهّاد در كنار ايشان به ترتيب نشسته‏اند و مقدّم بر همه و نزديك‏تر از همه به رسول خدا(ص) مرحوم آيت اللّه سيّد جواد نشسته بود، به فكر فرو رفتم كه در ميان حاضران كسانى هستند كه نسبت به آقاى سيد جواد، هم عالم‏تر و هم زاهدتر مى‏باشند، پس چرا سيد جواد از همه آنها به رسول خدا (ص) نزديك‏تر مى‏باشد؟ در اين فكر بودم كه رسول اكرم (ص) با عبارتى به اين مضمون فرمودند: «سيد جواد در خدمت به مردم و رسيدگى به كار آنها و سامان دهى به نيازهاى آنها، از همه كوشاتر بود.» در يافتم كه راز تقدم و برترى آقاى سيد جواد (ره) در محضر پيامبر (ص) مسئله خدمت گزارى بيشتر او در دنيا به مردم بوده است.»(27)
در سيره زندگى درخشان امام خمينى (قدّس سرّه) نقل كرده‏اند: يكى از علما مى‏گويد: يك سال (سال‏هاى قبل از 1340 شمسى) تابستان به اتفاق امام راحل و چند تن ديگر از روحانيون به مشهد براى زيارت مشرّف شديم، خانه دربستى گرفتيم، برنامه ما چنين بود كه بعد از ظهرها پس از يكى دوساعت استراحت و خواب، بلند مى‏شديم و دسته جمعى به حرم مى‏رفتيم و پس از زيارت و نماز و دعا به خانه باز مى‏گشتيم و در ايوان خانه چايى مى‏خورديم ؛ اما برنامه امام خمينى اين بود كه همراه ما به حرم مى‏آمد، وقتى ما از حرم باز مى‏گشتيم مى‏ديديم همه چيز فراهم و روبه راه و چايى نيز آماده شده است. يك روز من به حضرت امام عرض كردم: «اين چه كارى است كه شما مى‏كنيد و زحمت مى‏كشيد، دعا و زيارت را به خاطر چايى دم كردن مختصر مى‏كنيد، و با شتاب به خانه باز مى‏گرديد؟!» ايشان در پاسخ فرمود: «من ثواب اين كار (خدمت) را كمتر از آن زيارت و دعا نمى‏دانم.»(28)
مقام معظم رهبرى (مدظلّه) نيز در اين راستا فرموده: «خدمت به مردم بهترين راه مبارزه با آمريكاست.»

پى‏نوشت‏ها: –

1- مائده، 2.
2- نحل، 90.
3- بقره، 148.
4- حجرات، 10.
5- ثواب الاعمال و عقاب الاعمال (ترجمه شده)، ص 325 و 327.
6- بحار الانوار ج 20، ص 127.
7- همان، ج 24، ص 274؛ نظير اين مطلب در اصول كافى، ج 2، ص 166 آمده است.
8- نهج البلاغه، نامه 53؛ حياة الامام الحسن، باقر شريف قرشى، ج 1، ص 42؛ الحياة السّياسيه للامام حسن، جعفر مرتضى، ص 5.
9- اصول كافى، ج 2، ص 207.
10- همان، ص 168.
11- همان، ص 163 و 164.
12- اصول كافى، ج 2، ص 164.
13- همان.
14- المواعظ العدديه، ص 194.
15- بحار، ج 2، ص 22.
16- توبه، 128.
17- كحل البصر، تأليف محدّث قمى، ص 167 و 161 ؛ بحار الانوار ج‏76، ص 273.
18- بحار، ج 76، ص 274.
19- فروع كافى، ج 5، ص 74.
20- وسائل الشيعه، ج 13، ص 303.
21- اصول كافى، ج 2، ص 198.
22- عيون اخبار الرّضا، ج 2، ص 145(به طور اقتباس).
23- بحار، ج 74، ص 308.
24- اقتباس از اصول كافى، ج 2، ص 190.
25- بحار، ج 74، ص 313.
26- صحيفه نور، ج 21، ص 181 – 182.
27- اقتباس از شرح زندگى آيت اللّه بروجردى، نوشته سيد اسماعيل علوى طباطبايى ؛ نظير اين مطلب درباره ابن فهد حلّى، متوفّاى 841 ه.ق نقل شده است(قصص العلماء، ص 19).
28- سرگذشت هايى ويژه از زندگى امام خمينى، ج 1، ص 97 و 98 ؛ مقاله سيد حميد روحانى.