از چه كسى سخن بشنويم؟ رسولخدا صلى اللّه عليه و آله و سلّم:
«ما انفق مؤمنٌ من نفقةٍ هى احبّ الى اللّه عزّ و جلّ من قول الحق فى الرضا و الغضب».
(خصال صدوق، ص 49)
هيچ مؤمنى نمىبخشد چيزى را كه بهتر باشد نزد خداوند از سخن حق گفتن در حال خشنودى و غضب. رسولخدا صلى اللّه عليه و آله و سلّم:
«لمقام احدكم فى الدّنيا يتكلّم بحقٍ يردّ به باطلاً او ينصر به حقاً افضل من هجرةٍ معى».
(كنزالعمّال، ج3،ص 80)
درنگ و ماندن هر يك از شما در دنيا، در صورتى كه سخن حقى بگويد كه باطلى را از ميان بردارد، يا حقّى را استيفا كند از هجرت در معيّت من بهتر است. امام على عليه السلام:
«الا أنبّئكم بالعالم كلّ العالم؟ من لم يزيّن لعباد اللّه معاصى اللّه، و لم يؤمنهم مكر اللّه و لم يؤيسهم من روحه».
(نهج السعاده، ج 3، ص 133)
آيا دانشمند حقيقى را به شما معرّفى نكنم؟ او كسى است كه گناهان را براى بندگان خدا نيارايد و آنها را از مكر الهى ايمن ندارد و از رحمتش نااميد نگرداند. امام على عليه السلام:
«استصبحوا من شعلة واعظٍ متعظٍ و اقبلوا نصيحة ناصحٍ متيقّظ وقفوا عندما افادكم من التعليم».
(غررالحكم، ج1، ص 136)
روشنى را از زبانه چراغ آن واعظى طلبيد كه پند خود به كار بندد و به نصحيت ناصحى روى آوريد كه ديده وراست، و هرجا كه تعليم سودتان مىرساند، درنگ كنيد. امام على عليه السلام:
«لا تَقُل ما لا تَعلَم بَل لاتَقُل ما تَعلَمُ».
(نهج البلاغه، حكمت 382)
آنچه نمىدانى مگو، بلكه همه آنچه را هم كه مىدانى مگو. امام على عليه السلام:
«غَشَّكَ مَن اَرضاكَ بِالباطِلِ وَ اَغراكَ بِالمَلاهى وَ الهَزلِ».
(غررالحكم، ص 508)
كسى كه تو را به مطالب باطل خشنود سازد، و به بازيها و مسخرگيها فريب دهد حقايق را از تو پنهان داشته و دربارهات خيانت كرده است. امام على عليه السلام:
«مَن تَرَكَ الاِستِماعَ مِن ذَوِى العُقُولِ ماتَ عَقلُهُ».
(بحار، ج 1، ص 53)
آن كس كه گفتار حكيمانه خردمندان را نشنود(و كسب فيض ننمايد) رفته رفته عقلش مىميرد. امام على عليه السلام:
«لا تتكلّمنّ اذالم تجد للكلام موقعاً».
(غررالحكم)
هرگاه زمينهاى براى سخن نيافتى، سخن مگوى. امام سجّاد عليه السلام:
«القول الحسن يثرى المال و ينمّى الرّزق و ينسىء فى الاجل و يحبّب الى الاهل و يدخل الجنّة».
(امالى صدوق، ص 12)
گفتار نيك دارايى را زياد مىكند، روزى را رشد مىدهد و اجل را به تأخير مىاندازد و انسان را نزد خانواده محبوب مىگرداند و (شخص را) وارد بهشت مىكند. امام جواد عليه السلام:
«مَن اَصغى اِلى ناطِقٍ فَقَد عَبَدَهُ فَاِن كانَ النّاطِقُ عَنِ اللّهِ فَقَد عَبَدَاللّهَ وَ اِن كانَ النّاطِقُ يَنطِقُ عَن لِسانِ اِبليسَ فَقَد عَبَدَ ابليس».
(تحف العقول، ص 456)
كسى كه به سخن گويندهاى گوش فرا دارد با اين عمل وى را بندگى كرده است. اگر گوينده سخن از خدا مىگويد، او خدا را بندگى كرده و اگر از زبان شيطان و افكار شيطانى سخن مىگويد، شيطان را بندگى نموده است.
پاورقي ها:
