اخلاص در عبادت
«انّا أَنزَلْنَا إِلَيْكَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ فَاعْبُدْ اللّهَ مُخْلِصًا لَهُ الدِّين» (سوره زمر – آيه 2).
ما اين كتاب را بر تو به حق فرستاديم، پس حداى را پرستش كن و دين خود را براى او خالص و بى شائبه قرار ده.
بالحق: يعنى كتاب را كه همان قرآن كريم است در حالى بر تو -اى پيامبر – نازل كرديم كه جز حق در آن نيست، پس بالحق يعنى پوشش كامل قرآن حق است. بنابر اين هر چه قرآن امر كند حق است.
الدين: دين در اينجا چنانچه بيشتر مفسرين ذكر كردهاند معنايش عبادت است. و در حقيقت دين چيزى جز پرستش و عبادت خدا نيست. مرحوم علامه طباطبائى مىفرمايد: ممكن است سنت حيات از آن (دين) اراده شود يعنى طريقهاى كه در زندگى اجتماعى انسانى پيموده مىشود.
و مقصود از عبادت اعمالى است كه خضوع قلبى و پرستش درونى را مجسم مىكند. و به عبارت ديگر كليه احكامى است كه خداوند در قرآن نازل كرده و ما را امر به آن نموده است.
آنچه مهم است در اين آيه مطلبى است كه متأسفانه كمتر مفسران به آن اهميت دادهاند و آن كلمه ” اخلاص ” است.
خداوند ما را دعوت مىكند به اينكه در دين خود و در اعمال خود اخلاص داشته باشيم. در اين آيه خطاب به شخص رسول اكرم صلى الله عليه و آله و سلم مىكند و به او امر مىكند كه خداى را با اخلاص عبادت كند. و سپس به طور عموم از همه مردم مىخواهد كه اخلاص در عبادت داشته باشند و يك حكم كلى و سنت ابدى را جارى مىكند كه: ” ألا لله الدين الخالص ” هان اى بندگان خدا متوجه باشيد كه دين خالص بدون هيچ شرك و ريائى براى خدا است. يعنى همه بايد دين خود را خالص كنند و از هر نوع شرك و شائبهاى بيالايند. اخلاص چيست؟
خداوند در قرآن مىفرمايد: ” كل يعمل على شاكلته ” هر كس طبق منش خويش عمل مىكند. شكل گيرى عمل منطبق است با منش و شخصيت انسان زيرا عمل چيزى نيست جز صورتى كه در عالم خارج از ذهن طبق نيت عامل بسته مىشود. از اين روى امتزاج عمل و انگيزه واقعى انسان ناگسستنى است.
از اينجا است كه گفته شده است: ” الاعمال بالنيات ” بلكه در جائى مىفرمايند كه نيت بالاتر از عمل است. حال اخلاص همان انگيزه و نيتى است كه حقيقت و ماهيتش تنها و تنها رضايت پروردگار مىباشد و لا غير.آن هنگام كه اميرالمؤمنين عليهالسلام خلوص را معنى مىكند مىفرمايد: كسى كه نهان و آشكارش، كردار و گفتارش يكى باشد اگر كسى چنين بود امانتش را ادا كرده و عبادتش را خالص گردانيده است.
و در جاى ديگر مىفرمايد: ” اخلاص در عمل از يقين استوار و نيت شايسته سرچشمه مىگيرد”.
بنابر اين تمام اعمال بايد فقط براى خدا باشد و هيچ نوع شركى در آن پذيرفته نيست. اينكه مىگويند بايد در نماز يا در ساير واجبات قصد قربت نمود و گرنه نماز يا ديگر عبادات باطل است معنايش اين است كه فقط براى خدا باشد.
خداوند مىفرمايد: ” و لا يشرك بعبادة ربه أحدا ” به هر حال اينقدر دورى از ريا و اخلاص در عمل حساس و مهم است كه امام عسكرى عليه السلام مىفرمايد:” ورود شرك در كارهاى انسان از حركت مورچه در شب تاريك، روى سنگ سياه خارا و سخت، بىنمودتر است”. و در كوتاه سخن عمل خالص تا آن حد در اسلام مورد اهميت است كه در حديثى از پيامبراكرم(ص) مىخوانيم: «كسى كه چهل روز اعمال خود را خالصانه انجام دهد،خداوند چشمه هاى حكمت و دانش را از قلبش بر زبانش مىگشايد».
حال بايد ديد آيا ما واقعا درعمل خلوص داريم يا خير؟ اكنون كه در آستانه ماه مبارك رمضان قرار گرفتهايم بايد به اين معنى دقت كنيم و واقعا اخلاص در عمل داشته باشيم و گرنه عملى طاقت فرسا انجام دادهايم بى آنكه ارزشى داشته باشد بلكه اگر خلوص و قصد قربت نباشد عمل، هم باطل است و هم پذيرفته نيست و قبول نمىشود.
نكته ديگرى كه لازم است به آن اشاره شود و بسيارى از عزيزان شايد بدان توجه نداشته باشند اين است كه جز خدا كسى در عالم وجود نمىتواند تأثير بگذارد و اگر پيامبر يا وليى از اولياى خدا معجزهاى مىكند قطعا به اذن و اراده خدا است زيرا هيچ كس به طور مستقل نمىتواند در عالم وجود كارى انجام دهد. بنا بر اين دوستان توجه داشته باشند كه هر عملى فقط براى خدا بايد انجام دهند نه اينكه مانند عوام هم خدا و هم اولياى خدا را در نظر مىگيرند كه اين در حقيقت شرك است.
بيائيد در اين ماه عبادت و پارسائى فقط خدا را عبادت كنيم و با معرفت و خلوص عبادت كنيم و همه باهم از او بخواهيم كه ما را و كشور ما را از شرّ دشمنان حفظ كند و مكرشان را به خودشان بازگرداند و ايران اسلامى را پاينده و سرفراز بدارد. آمين رب العالمين.
پاورقي ها: