فعاليتهاى آستان قدس رضوى در راستاى حفظ احياى موقوفات و ايفاى تعهدات بر اساس نيات واقفان و نيازهاى جامعه به ويژه زائران گرامى بارگاه ملكوتى حضرت امام رضا عليه السلام و با تأكيد بر امور فرهنگى به عنوان اصلىترين وظيفه انجام مىگيرد كه گوشه هايى از آن به طور خلاصه ارائه مىگردد: بازسازى و توسعه اماكن متبركه
با عنايت به ضرورت گسترش فضاهاى عبادى و زيارتى اقدامات مهمى توسط سازمان عمران و توسعه حريم حرم حضرت رضا (عليه السلام) انجام گرفته است كه چندين برابر تمامى فعاليت هايى است كه در طول 1200 سال در اين آستان مقدس انجام شده است.
مجموعه اماكن موجود حرم مطهر امام هشتم عليه السلام كه در زمان پيروزى انقلاب اسلامى شامل سه صحن، چند رواق، دو بست و به ميزان 120000 متر مربع بوده است. هم اكنون به 600000 متر مربع افزايش يافته و با تكميل برخى اماكن در حال ساخت به 900000 متر مربع خواهد رسيد.
فهرست اهم اين اقدامات عبارتند از تعويض ضريح قديمى و نصب ضريح جديد با بهرهگيرى از ارزشمندترين و زيباترين اصول هنرى و معمارى اسلامى. توسعه روضه منوره از سه طرف
احداث رواقهاى: دارالولايه، دارالهدايه، دارالرحمه، دارالحكمه،دارالاجابه،دارالحجه، دارالكرامه و رواق جديد بالا سر مبارك بيش از 20000 متر مربع رواق بزرگ امام خمينى با 21000 متر مربع هم اكنون در دست احداث است.
احداث صحنهاى جديد: جمهورى اسلامى، جامع رضوى با 81000 متر مربع.
صحنهاى در حال تكميل يا آماده بهرهبردارى شامل:
صحن هدايت، صحن غدير، صحن كوثر مجموعاً 69500 متر مربع. احداث فضاهاى فرهنگى و علمى:
دانشگاه علوم اسلامى رضوى ساختمان شماره 1 و 2 (32800 متر مربع) – مدرسه نواب (1800 متر مربع)، ساختمان ادارى حوزه علميه خراسان (7000متر مربع) – كتابخانه مسجد گوهرشاد(1200 متر مربع) – بنياد پژوهشهاى اسلامى (24000 متر مربع)- زائرسرا (11000 متر مربع). احداث فضاهاى خدماتى و رفاهى شامل:
مجموعه پاركينگهاى حرم مطهر (113000 متر مربع) – زير گذر وسايل نقليه (45000 متر مربع) – دارالشفاء (18000 متر مربع) – موتورخانه و تأسيسات (7680 متر مربع) دوربرگردان (28000 متر مربع) سرويسهاى بهداشتى شرقى و غربى (43000 متر مربع). حفظ و احياى موقوفات و نذورات
آستان قدس رضوى در تمامى طول تاريخ 1200 ساله خود همواره بر موقوفات و نذورات استوار و متكى بوده و اين سنتهاى حسنه همچون دوبال پر قدرت. اين دستگاه ملكوتى را در اوج آسمان معنويت حفظ كرده است. تلاش آستان قدس رضوى و مديريت آن پس از پيروزى انقلاب اسلامى در جهت حفظ، احياى موقوفات و صرف درآمد آنها بر اساس نيات واقفان با دقت نظر خاص، رعايت حقوق شرعى و پرهيز از اسراف در اين مختصر قابل بيان نيست. همچنين بيشترين موقوفات آستان قدس رضوى از لحاظ تعداد رقبات مربوط به سوخت و روشنايى حرم مطهر و از نظر درآمد به ترتيب امور دارالشفاء، و بيمارستانها، روشنايى، روضه خوانى، زوار، كمك به ايتام، كتابخانه، مهمانسرا، امور فرهنگى و تعميرات حرم مطهر را شامل مىشود كه با عنايت حضرت رضا عليه السلام و دستورات مؤكد توليت عظماى آستان قدس رضوى صددرصد به نيات واقفان عمل مىشود.
رقبات وقفى از زمان شهادت حضرتش تا كنون حدود 1800 مورد بوده است كه 114 رقبه متعلق به سالهاى بعد از انقلاب اسلامى است. نذورات
سالانه حدود 000/000/5 نفر از اقشار مختلف ملت مسلمان ايران و جهان نذورات نقدى و جنسى خود را به دفاتر 16 گانه نذورات مبادى ورودى و داخل حرم مطهر حضرت رضا عليه السلام تحويل مىدهند و رسيد دريافت مىكنند. شيفتگان و دلباختگان حرم رضوى نذر خويش را از طريق واريز به داخل ضريح مطهر پشت پنجرهها، صندوقهاى مستقر در حوزه اماكن متبركه، تحويل به دفاتر نذورات، واريز به حسابهاى نذورات نزد بانكها و نيز ارسال از طريق پست در سراسر كشور و خارج از كشور ادا مىكنند. آستان قدس رضوى نيز با اهتمام ويژه نسبت به نيت نذر كنندگان در همان زمينه به مصرف مىرساند. بهرهمندى زائران از برنامههاى فرهنگى،اجتماعى، تبليغى
برنامههاى فرهنگى و مذهبى حرم مطهر در حوزه معاونت تبليغات و ارتباطات اسلامى در چند بخش كلى ارائه مىشود.
الف – نيايش: شامل برگزارى شكوهمند نمازهاى جماعت، مراسم دعا و برنامه زيارت مخصوص امام رضا عليه السلام، زيارت جامعه كبيره و زيارت آل ياسين.
ب – محافل قرآنى: جلسات ترتيل، محافل انس با قرآن در جوار عترت، گلواژههاى نور، جلسات تفسير روزانه.
ج – مراسم سخنرانى و جلسات پرسش و پاسخ: شامل سخنرانىهاى روزانه، بيان احكام، ويژه برنامه بر كرانه نور، سلسله برنامههاى دين، نشاط، زندگى و نسيم معرفت.
د – كارگاههاى آموزشى: ترجمه مفاهيم و تفسير قرآن كريم، آموزش صحيح قرائت و اذكار نماز، روخوانى و روان خوانى قرآن، كارگاه آموزشى شبى با قرآن و انس با نهجالبلاغه.
ه. برنامههاى فرهنگى: رايانه سراى قرآن و عترت، ارايه خدمات سمعى و بصرى قرآن و عترت، نمايشگاه منشورات قرآنى، معرق كارى قرآنى، كارگاه قصه گويى، داستان نويسى قرآنى و خوشنويسى قرآنى، برگزارى سلسله نشستهاى فرهنگى با عنوان (تا چشمه رضوان) ويژه جوانان با حضور اساتيد حوزه و دانشگاه، سرويس دهى به اردوهاى فرهنگى دانشجويى و دانشآموزان كه در سال 1382 به حدود 212/278 نفر از افراد شركت كننده در اين اردوها سرويس داده شد و مجموعاً 574639 (در قالب ويژه برنامه فيض حضور) بسته متبرك و محصولات فرهنگى اهداء شده است.
و – مشاوره و پاسخگويى: در سال 82 علاوه بر مشاوره دينى و اخلاقى به بيش از 307000 نفر مراجعه كننده به دفاتر پاسخگويى شده است.
ز – مسابقات: مسابقات قرآنى با بيش از 211049 نفر شركت كننده در سال 82، مسابقه كتابخوانى با 7000 نفر عضو ثابت و تعداد زيادى مسابقه متنوع در طول سال.
ح – اطلاع رسانى و راهنمايى زائرين: راهنمايى زائرين در مبادى ورودى (در سال 82 به بيش از 300000 نفر خدمات ارائه شد).
ط – برنامههاى ويژه زائرين غير ايرانى: آموزش تلاوت قرآنى، نمايش فيلم، سخنرانى و بيان احكام به زبانهاى عربى، انگليسى و اردو، اهداى قرآن، مفاتيح و كتابهاى مفيد بيش از 421000 جلد در سال 82 و برگزارى 490 جلسه گفتگوى اينترنتى با زائرين خارج از كشور. مؤسسات فرهنگى و اجتماعى
در حوزه فعاليتهاى فرهنگى در زمان پيروزى انقلاب اسلامى تنها كتابخانه مركزى با كمتر از 50000 جلد كتاب يك موزه و اداره امور فرهنگى وجود داشته است. در حال حاضر بر اساس اولويت و اهميت برنامههاى فرهنگى و تبليغى با اهتمام توليت عظماى آستان قدس رضوى چندين مؤسسه فرهنگى – اجتماعى تأسيس شده و در هر كدام مجموعهاى از فعاليتهاى گسترده فرهنگى و تخصصى در جريان است. فهرست اهم اين مؤسسات و مراكز عبارتند از:
1- ايجاد شوراى عالى فرهنگى بمنظور سياستگذارى، هماهنگ سازى و تقويت پشتوانه فكرى و نرمافزارى برنامهها و فعاليتهاى فرهنگى آستان قدس رضوى.
2- ايجاد معاونت تبليغات و ارتباطات اسلامى آستان قدس رضوى در راستاى تقويت كيفى و گسترش كمى خدمات فرهنگى و معنوى به زائرين محترم امام هشتم عليه السلام.
3- احداث كتابخانه مركزى آستان قدس رضوى با 28000 متر مربع زيربنا و ايجاد بيش از 40 كتابخانه وابسته با بيش از 2 ميليون جلد كتاب. نزديك به 5 هزار جلد كتاب خطى و قرآنهاى نفيس و بيش از 1000200 جلد كتاب چاپى به 42 زبان زنده دنيا بيانگر غناى اين كتابخانه است.
4- موزه مركزى و 10 موزه وابسته شامل موزه قرآن و نفايس، هداياى مقام معظم رهبرى، گنجينه فرش، موزه تاريخ مشهد، موزه سكه و طلا، تمبر و اسكناس، ظروف چينى، سلاح، ساعت و ابزار آلات نجومى، صدف و هنر و نقاشى.
5 – كتابخانه و موزه ملى ملك تهران با 10 هزار متر مربع زيربنا و بيش از 19000 عنوان كتاب و رساله نفيس و بيش از 42000 جلد كتاب چاپى سنگى و سربى در علوم مختلف.
6- بنياد پژوهشهاى اسلامى در ساختمانى به وسعت 24000 متر مربع با بيش از يكصد و پنجاه محقق و پژوهشگر در قالب 14 گروه فعاليت مىكنند. از جمله افتخارات آن انتشار بيش از پنج ميليون نسخه كتاب با 944 عنوان كه 33 اثر از انتشارات بنياد بعنوان كتاب سال و كتاب برگزيده در جشنوارههاى مختلف معرفى شده است.
7 – شركت به نشر: اين شركت تاكنون با انتشار بيش از 1200 عنوان كتاب و معرفى بعنوان ناشر برتر آثار كودك و نوجوان، در سال 82 كارنامه موفقى از خود ارائه داده است.
8 – مؤسسه چاپ و انتشارات: اين مؤسسه تاكنون موفق به چاپ بيش از 5000 عنوان كتاب در تيراژ بيش از 23 ميليون نسخه نموده است. اين مؤسسه در سال 1380 موفق به دريافت گواهينامه ستاره طلايى كيفيت چاپ شده است.
9- دانشگاه علوم اسلامى رضوى: اين دانشگاه با 450 نفر دانشجو در سه مقطع كارشناسى، كارشناسى ارشد، و دكترا در قالب 12 رشته تحصيلى و گروههاى مختلف پژوهشى فعاليت مىكند.واحد شماره 2 دانشگاه علوم اسلامى رضوى در سال 83 با 10800 متر مربع بنا احداث شده است.
10 – بنياد فرهنگى رضوى: حدود 5400 دانشآموز در 12 واحد آموزشى مدارس امام رضا(ع) مشغول به تحصيل هستند كه از اين تعداد 5 واحد در نقاط محروم شهر مشهد صددرصد رايگان مىباشد. از جمله افتخارات اين مؤسسه كسب رتبههاى ممتاز توسط دانش آموختگان آن در آزمونهاى سراسرى و مسابقات علمى است.
11- مؤسسه آفرينشهاى هنرى و رسانههاى صوتى و تصويرى: اين مؤسسه با تشكيل محافل و جلسات پرسش و پاسخ پيرامون جوانان و خدمات مشاورهاى به اين قشر فعاليت مىكند.
از جمله اقدامات مهم اين مؤسسه تشكيل انجمنهاى ادبى رضوى و برگزارى نمايشگاههاى مختلف آثار هنرى است.
12- مؤسسه خدمات مشاورهاى جوانان و پژوهشهاى اجتماعى: اين مؤسسه با تشكيل محافل و جلسات پرسش و پاسخ پيرامون جوانان و خدمات مشاورهاى به اين قشر فعاليت مىكند. از مهمترين اقدامات آن اجراى طرحهاى آموزشى مردان علوى و زنان فاطمى، دختران آفتاب و…مىباشد.
13- تربيت بدنى: اين مجتمع با وسعت حدود 16 هكتار و دارا بودن مجهزترين و زيباترين اماكن ورزشى در سطح كشور توانسته است با ايجاد امنيت مطلوب جهت خانوادهها نسبت به جذب آحاد مردم به ورزش موفقيتهاى ارزشمندى كسب نمايد. اماكن ورزشى اين مجتمع عظيم شامل: مجموعههاى آبى آقايان و بانوان، باستانى، زمين چمن فوتبال، سالنهاى چند منظوره فوتسال، رزمى، پيستهاى دوچرخه سوارى و دو ميدانى، استاديوم 30000نفرى و…مىباشد.
14- مؤسسه فرهنگى قدس: اين مؤسسه با انتشار روزنامه قدس بصورت سراسرى و چاپ همزمان در تهران و دارا بودن 150 نمايندگى در سطح كشور اقدام به اطلاع رسانى صادقانه و سريع به اقشار مختلف جامعه مىنمايد. دومين نشريه اين مؤسسه ماهنامه بين المللى زائر است.
15 – مركز آموزش ضمن خدمت اين مركز تاكنون توانسته است با آموزش ضمن خدمت كاركنان آستان قدس رضوى طى دورههاى توجيهى – كوتاه مدت و بلند مدت، در جهت تربيت نيروى انسانى، افزايش توان علمى و تأمين كادر تخصصى، نيازهاى سازمان را برآورده سازد.
16- مؤسسه آستانه حضرت حسين بن موسى كاظم(ع) و آرامگاه شهيد مدرس: احداث سالنهاى چند منظوره، موزه، غرفات خانوادگى، كتابخانه و… در قالب دهها هزار متر مربع فضاى عبادتى و زيارتى در شهرستانهاى طبس و كاشمر از جمله اقدامات مهم آستان قدس رضوى در جنوب خراسان است.
17- دانشگاه امام رضا(ع): اين دانشگاه هم اكنون با 607 دانشجو در پنج رشته كارشناسى مشغول به فعاليت مىباشد. با انتشار بيش از 100 عنوان كتاب در تيراژ 600 هزار جلد از ديگر اقدامات اين دانشگاه است. همچنين اين دانشگاه با دستور كار قرار دادن رشتههاى پزشكى، در آينده اقدام به تأسيس بيمارستان رضوى نموده است.
18 – بيمارستان رضوى: بيمارستان 320 تختخوابى رضوى با 44750 متر مربع زيربنا در پنج طبقه شامل بخشهاى جراحى، كلينيكهاى تخصصى، آزمايشگاه، اتاق عمل، كتابخانه و… احداث شده و در حال تجهيز مىباشد. ارائه خدمات برتر به زائرين
بيش از 10000 هزار نيروى مخلص بصورت شبانه روزى و در تمامى ايام سال در خدمت به زائرين گرامى حضرت رضا عليه السلام در رابطه با اداره حرم مطهر و ارائه انواع خدمات گسترده به زائرين عزيز تلاش مىكند بخشى از آنها نيروهاى افتخارى حرم مطهر در قالب خدمه، گروه ارشاد و بسيج خواهران و برادران و… هستند.
اماكن متبركه رضوى: شامل 3 مديريت، 12 اداره، بخشها و دفاتر متعدد فعاليت مىكند. 1- مديريت امور رفاه زائرين و خدمات
عناوين برخى از خدمات گسترده اين مديريت كه با بيش از 300 نفر پرسنل به زائرين گرامى حضرت رضا(ع) ارائه مىشود، عبارتست از:
الف: اداره امور تسهيلات زائرين:
امداد به زائرين كه بعنوان نمونه در ششماهه اول سال جارى به تعداد 718/16 نفر از زائران نيازمند و در راه مانده كمك نموده است.
– رسيدگى به امور گمشدگان در سطح حرم مطهر.
– آفت زدايى، سمپاشى، ضد عفونى و بررسى مسائل بهداشتى حرم مطهر.
– تحويل صندلى چرخدار به زائرين سالمند و معلول.
– ثبت و نظارت و رسيدگى به امور شفايافتگان.
ب: اداره امور خدمات زائرين:
– توزيع دعوت نامههاى مهمانسرا.
خدمات دفن در حرم مطهر و خواجه ربيع.
ج: اداره امور امانات و نگهدارى اشياى گمشده:
– دريافت، تحويل و نگهدارى امانات و رسيدگى به اشياى گمشده.
د: اداره امور روشنايى:
تأمين روشنايى روضه منوره و رواقها و اماكن متبركه حرم رضوى.
ه. بخش سرايدارى:
– نظافت عمومى اماكن متبركه. 2- مديريت امور انتظامات و تشريفات
– حفظ نظم و امنيت در اماكن متبركه. 3- اداره مهمانسرا
اين اداره در ششماه اول سال جارى بيش از يك ميليون و 37 هزار نفر زائر و خادم پذيرا شده است. 4- مديريت امور خدمه:
كه در چهار اداره امور خدام فراشان و حفاظ، دربانان و اموركفشدارى در قالب زير ارائه خدمت مىكند.
– شستشوى روضه منوره، راهنمايى و ارشاد و ايجاد فضايى آرام جهت زائرين در رواقها و…
– آماده سازى مراسم خطبه و صفه، تعويض گلهاى ضريح مطهر و…
– غبارروبى و تطهير صحنها، نظارت بر تردد زائرين در…صحنها، انتقال افراد شفايافته به دفاتر ذيربط و…
– دريافت و تحويل كفشهاى زائرين در مبادى ورودى رواقها. برخى فعاليتهاى خدماتى و عام المنفعه:
آستان قدس رضوى در كنار خدمات فرهنگى به زائرين، اقدام به انجام برخى خدمات عام المنفعه در ساير نقاط كشور نموده كه از آن جمله است:
از آن جمله است تأسيس مؤسسه امداد به منظور كمك به اقشار محروم و نيازمند.
– احداث 253 واحد مسكونى در جنوب خراسان.
– احداث 14 واحد آموزشى و خوابگاه در جنوب خراسان.
– احداث حسينيه و مجتمعهاى رفاهى بين راهى در جنوب خراسان.
– احداث 55 واحد مدرسه در مناطق زلزله زده جنوب خراسان.
– احداث شهر هويزه با 2000 واحد مسكونى.
– كمكهاى نقدى و غير نقدى به جبهههاى جنگ تحميلى.
– كمك به سازمانهاى خيريه و توانبخشى.
– كمك به مراكز آموزشى و اهداى زمين در متراژ 3 ميليون متر مربع.
– احداث شهركهاى مسكونى (رضوى، معلولين، كنه بيست، بيلدر، ثامن و…).
– توسعه بخش مراقبتهاى ويژه نوزادان بيمارستان امام رضا عليه السلام .
– تجهيز بخش زنان بيمارستان امام رضا عليه السلام.
– احداث ساختمان بخش قلب بيمارستان امام رضا عليه السلام.
– توسعه واحدهاى درمانى يزد و كرمان.
– احداث بيمارستان امام رضا عليه السلام در سيرجان.
– بيمارستان چناران.
– احداث و يا كمك به 110 باب مسجد در خراسان و ديگر استانهاى كشور.
– بازسازى و توسعه مرقد شهيد مدرس در كاشمر.
– بازسازى و توسعه مرقد امام زاده حسين بن موسى كاظم(ع) در طبس.
پاورقي ها:
