گزارشى از خدمات آستان قدس رضوى‏

فعاليت‏هاى آستان قدس رضوى در راستاى حفظ احياى موقوفات و ايفاى تعهدات بر اساس نيات واقفان و نيازهاى جامعه به ويژه زائران گرامى بارگاه ملكوتى حضرت امام رضا عليه السلام و با تأكيد بر امور فرهنگى به عنوان اصلى‏ترين وظيفه انجام مى‏گيرد كه گوشه هايى از آن به طور خلاصه ارائه مى‏گردد: بازسازى و توسعه اماكن متبركه‏
با عنايت به ضرورت گسترش فضاهاى عبادى و زيارتى اقدامات مهمى توسط سازمان عمران و توسعه حريم حرم حضرت رضا (عليه السلام) انجام گرفته است كه چندين برابر تمامى فعاليت هايى است كه در طول 1200 سال در اين آستان مقدس انجام شده است.
مجموعه اماكن موجود حرم مطهر امام هشتم عليه السلام كه در زمان پيروزى انقلاب اسلامى شامل سه صحن، چند رواق، دو بست و به ميزان 120000 متر مربع بوده است. هم اكنون به 600000 متر مربع افزايش يافته و با تكميل برخى اماكن در حال ساخت به 900000 متر مربع خواهد رسيد.
فهرست اهم اين اقدامات عبارتند از تعويض ضريح قديمى و نصب ضريح جديد با بهره‏گيرى از ارزشمندترين و زيباترين اصول هنرى و معمارى اسلامى. توسعه روضه منوره از سه طرف‏
احداث رواق‏هاى: دارالولايه، دارالهدايه، دارالرحمه، دارالحكمه،دارالاجابه،دارالحجه، دارالكرامه و رواق جديد بالا سر مبارك بيش از 20000 متر مربع رواق بزرگ امام خمينى با 21000 متر مربع هم اكنون در دست احداث است.
احداث صحن‏هاى جديد: جمهورى اسلامى، جامع رضوى با 81000 متر مربع.
صحن‏هاى در حال تكميل يا آماده بهره‏بردارى شامل:
صحن هدايت، صحن غدير، صحن كوثر مجموعاً 69500 متر مربع. احداث فضاهاى فرهنگى و علمى:
دانشگاه علوم اسلامى رضوى ساختمان شماره 1 و 2 (32800 متر مربع) – مدرسه نواب (1800 متر مربع)، ساختمان ادارى حوزه علميه خراسان (7000متر مربع) – كتابخانه مسجد گوهرشاد(1200 متر مربع) – بنياد پژوهشهاى اسلامى (24000 متر مربع)- زائرسرا (11000 متر مربع). احداث فضاهاى خدماتى و رفاهى شامل:
مجموعه پاركينگ‏هاى حرم مطهر (113000 متر مربع) – زير گذر وسايل نقليه (45000 متر مربع) – دارالشفاء (18000 متر مربع) – موتورخانه و تأسيسات (7680 متر مربع) دوربرگردان (28000 متر مربع) سرويس‏هاى بهداشتى شرقى و غربى (43000 متر مربع). حفظ و احياى موقوفات و نذورات
آستان قدس رضوى در تمامى طول تاريخ 1200 ساله خود همواره بر موقوفات و نذورات استوار و متكى بوده و اين سنت‏هاى حسنه همچون دوبال پر قدرت. اين دستگاه ملكوتى را در اوج آسمان معنويت حفظ كرده است. تلاش آستان قدس رضوى و مديريت آن پس از پيروزى انقلاب اسلامى در جهت حفظ، احياى موقوفات و صرف درآمد آنها بر اساس نيات واقفان با دقت نظر خاص، رعايت حقوق شرعى و پرهيز از اسراف در اين مختصر قابل بيان نيست. همچنين بيشترين موقوفات آستان قدس رضوى از لحاظ تعداد رقبات مربوط به سوخت و روشنايى حرم مطهر و از نظر درآمد به ترتيب امور دارالشفاء، و بيمارستانها، روشنايى، روضه خوانى، زوار، كمك به ايتام، كتابخانه، مهمانسرا، امور فرهنگى و تعميرات حرم مطهر را شامل مى‏شود كه با عنايت حضرت رضا عليه السلام و دستورات مؤكد توليت عظماى آستان قدس رضوى صددرصد به نيات واقفان عمل مى‏شود.
رقبات وقفى از زمان شهادت حضرتش تا كنون حدود 1800 مورد بوده است كه 114 رقبه متعلق به سالهاى بعد از انقلاب اسلامى است. نذورات‏
سالانه حدود 000/000/5 نفر از اقشار مختلف ملت مسلمان ايران و جهان نذورات نقدى و جنسى خود را به دفاتر 16 گانه نذورات مبادى ورودى و داخل حرم مطهر حضرت رضا عليه السلام تحويل مى‏دهند و رسيد دريافت مى‏كنند. شيفتگان و دلباختگان حرم رضوى نذر خويش را از طريق واريز به داخل ضريح مطهر پشت پنجره‏ها، صندوق‏هاى مستقر در حوزه اماكن متبركه، تحويل به دفاتر نذورات، واريز به حساب‏هاى نذورات نزد بانك‏ها و نيز ارسال از طريق پست در سراسر كشور و خارج از كشور ادا مى‏كنند. آستان قدس رضوى نيز با اهتمام ويژه نسبت به نيت نذر كنندگان در همان زمينه به مصرف مى‏رساند. بهره‏مندى زائران از برنامه‏هاى فرهنگى،اجتماعى، تبليغى
برنامه‏هاى فرهنگى و مذهبى حرم مطهر در حوزه معاونت تبليغات و ارتباطات اسلامى در چند بخش كلى ارائه مى‏شود.
الف – نيايش: شامل برگزارى شكوهمند نمازهاى جماعت، مراسم دعا و برنامه زيارت مخصوص امام رضا عليه السلام، زيارت جامعه كبيره و زيارت آل ياسين.
ب – محافل قرآنى: جلسات ترتيل، محافل انس با قرآن در جوار عترت، گلواژه‏هاى نور، جلسات تفسير روزانه.
ج – مراسم سخنرانى و جلسات پرسش و پاسخ: شامل سخنرانى‏هاى روزانه، بيان احكام، ويژه برنامه بر كرانه نور، سلسله برنامه‏هاى دين، نشاط، زندگى و نسيم معرفت.
د – كارگاه‏هاى آموزشى: ترجمه مفاهيم و تفسير قرآن كريم، آموزش صحيح قرائت و اذكار نماز، روخوانى و روان خوانى قرآن، كارگاه آموزشى شبى با قرآن و انس با نهج‏البلاغه.
ه. برنامه‏هاى فرهنگى: رايانه سراى قرآن و عترت، ارايه خدمات سمعى و بصرى قرآن و عترت، نمايشگاه منشورات قرآنى، معرق كارى قرآنى، كارگاه قصه گويى، داستان نويسى قرآنى و خوشنويسى قرآنى، برگزارى سلسله نشست‏هاى فرهنگى با عنوان (تا چشمه رضوان) ويژه جوانان با حضور اساتيد حوزه و دانشگاه، سرويس دهى به اردوهاى فرهنگى دانشجويى و دانش‏آموزان كه در سال 1382 به حدود 212/278 نفر از افراد شركت كننده در اين اردوها سرويس داده شد و مجموعاً 574639 (در قالب ويژه برنامه فيض حضور) بسته متبرك و محصولات فرهنگى اهداء شده است.
و – مشاوره و پاسخگويى: در سال 82 علاوه بر مشاوره دينى و اخلاقى به بيش از 307000 نفر مراجعه كننده به دفاتر پاسخگويى شده است.
ز – مسابقات: مسابقات قرآنى با بيش از 211049 نفر شركت كننده در سال 82، مسابقه كتابخوانى با 7000 نفر عضو ثابت و تعداد زيادى مسابقه متنوع در طول سال.
ح – اطلاع رسانى و راهنمايى زائرين: راهنمايى زائرين در مبادى ورودى (در سال 82 به بيش از 300000 نفر خدمات ارائه شد).
ط – برنامه‏هاى ويژه زائرين غير ايرانى: آموزش تلاوت قرآنى، نمايش فيلم، سخنرانى و بيان احكام به زبانهاى عربى، انگليسى و اردو، اهداى قرآن، مفاتيح و كتابهاى مفيد بيش از 421000 جلد در سال 82 و برگزارى 490 جلسه گفتگوى اينترنتى با زائرين خارج از كشور. مؤسسات فرهنگى و اجتماعى‏
در حوزه فعاليت‏هاى فرهنگى در زمان پيروزى انقلاب اسلامى تنها كتابخانه مركزى با كمتر از 50000 جلد كتاب يك موزه و اداره امور فرهنگى وجود داشته است. در حال حاضر بر اساس اولويت و اهميت برنامه‏هاى فرهنگى و تبليغى با اهتمام توليت عظماى آستان قدس رضوى چندين مؤسسه فرهنگى – اجتماعى تأسيس شده و در هر كدام مجموعه‏اى از فعاليتهاى گسترده فرهنگى و تخصصى در جريان است. فهرست اهم اين مؤسسات و مراكز عبارتند از:
1- ايجاد شوراى عالى فرهنگى بمنظور سياستگذارى، هماهنگ سازى و تقويت پشتوانه فكرى و نرم‏افزارى برنامه‏ها و فعاليت‏هاى فرهنگى آستان قدس رضوى.
2- ايجاد معاونت تبليغات و ارتباطات اسلامى آستان قدس رضوى در راستاى تقويت كيفى و گسترش كمى خدمات فرهنگى و معنوى به زائرين محترم امام هشتم عليه السلام.
3- احداث كتابخانه مركزى آستان قدس رضوى با 28000 متر مربع زيربنا و ايجاد بيش از 40 كتابخانه وابسته با بيش از 2 ميليون جلد كتاب. نزديك به 5 هزار جلد كتاب خطى و قرآن‏هاى نفيس و بيش از 1000200 جلد كتاب چاپى به 42 زبان زنده دنيا بيانگر غناى اين كتابخانه است.
4- موزه مركزى و 10 موزه وابسته شامل موزه قرآن و نفايس، هداياى مقام معظم رهبرى، گنجينه فرش، موزه تاريخ مشهد، موزه سكه و طلا، تمبر و اسكناس، ظروف چينى، سلاح، ساعت و ابزار آلات نجومى، صدف و هنر و نقاشى.
5 – كتابخانه و موزه ملى ملك تهران با 10 هزار متر مربع زيربنا و بيش از 19000 عنوان كتاب و رساله نفيس و بيش از 42000 جلد كتاب چاپى سنگى و سربى در علوم مختلف.
6- بنياد پژوهشهاى اسلامى در ساختمانى به وسعت 24000 متر مربع با بيش از يكصد و پنجاه محقق و پژوهشگر در قالب 14 گروه فعاليت مى‏كنند. از جمله افتخارات آن انتشار بيش از پنج ميليون نسخه كتاب با 944 عنوان كه 33 اثر از انتشارات بنياد بعنوان كتاب سال و كتاب برگزيده در جشنواره‏هاى مختلف معرفى شده است.
7 – شركت به نشر: اين شركت تاكنون با انتشار بيش از 1200 عنوان كتاب و معرفى بعنوان ناشر برتر آثار كودك و نوجوان، در سال 82 كارنامه موفقى از خود ارائه داده است.
8 – مؤسسه چاپ و انتشارات: اين مؤسسه تاكنون موفق به چاپ بيش از 5000 عنوان كتاب در تيراژ بيش از 23 ميليون نسخه نموده است. اين مؤسسه در سال 1380 موفق به دريافت گواهينامه ستاره طلايى كيفيت چاپ شده است.
9- دانشگاه علوم اسلامى رضوى: اين دانشگاه با 450 نفر دانشجو در سه مقطع كارشناسى، كارشناسى ارشد، و دكترا در قالب 12 رشته تحصيلى و گروههاى مختلف پژوهشى فعاليت مى‏كند.واحد شماره 2 دانشگاه علوم اسلامى رضوى در سال 83 با 10800 متر مربع بنا احداث شده است.
10 – بنياد فرهنگى رضوى: حدود 5400 دانش‏آموز در 12 واحد آموزشى مدارس امام رضا(ع) مشغول به تحصيل هستند كه از اين تعداد 5 واحد در نقاط محروم شهر مشهد صددرصد رايگان مى‏باشد. از جمله افتخارات اين مؤسسه كسب رتبه‏هاى ممتاز توسط دانش آموختگان آن در آزمون‏هاى سراسرى و مسابقات علمى است.
11- مؤسسه آفرينش‏هاى هنرى و رسانه‏هاى صوتى و تصويرى: اين مؤسسه با تشكيل محافل و جلسات پرسش و پاسخ پيرامون جوانان و خدمات مشاوره‏اى به اين قشر فعاليت مى‏كند.
از جمله اقدامات مهم اين مؤسسه تشكيل انجمن‏هاى ادبى رضوى و برگزارى نمايشگاه‏هاى مختلف آثار هنرى است.
12- مؤسسه خدمات مشاوره‏اى جوانان و پژوهشهاى اجتماعى: اين مؤسسه با تشكيل محافل و جلسات پرسش و پاسخ پيرامون جوانان و خدمات مشاوره‏اى به اين قشر فعاليت مى‏كند. از مهمترين اقدامات آن اجراى طرح‏هاى آموزشى مردان علوى و زنان فاطمى، دختران آفتاب و…مى‏باشد.
13- تربيت بدنى: اين مجتمع با وسعت حدود 16 هكتار و دارا بودن مجهزترين و زيباترين اماكن ورزشى در سطح كشور توانسته است با ايجاد امنيت مطلوب جهت خانواده‏ها نسبت به جذب آحاد مردم به ورزش موفقيت‏هاى ارزشمندى كسب نمايد. اماكن ورزشى اين مجتمع عظيم شامل: مجموعه‏هاى آبى آقايان و بانوان، باستانى، زمين چمن فوتبال، سالن‏هاى چند منظوره فوتسال، رزمى، پيست‏هاى دوچرخه سوارى و دو ميدانى، استاديوم 30000نفرى و…مى‏باشد.
14- مؤسسه فرهنگى قدس: اين مؤسسه با انتشار روزنامه قدس بصورت سراسرى و چاپ همزمان در تهران و دارا بودن 150 نمايندگى در سطح كشور اقدام به اطلاع رسانى صادقانه و سريع به اقشار مختلف جامعه مى‏نمايد. دومين نشريه اين مؤسسه ماهنامه بين المللى زائر است.
15 – مركز آموزش ضمن خدمت اين مركز تاكنون توانسته است با آموزش ضمن خدمت كاركنان آستان قدس رضوى طى دوره‏هاى توجيهى – كوتاه مدت و بلند مدت، در جهت تربيت نيروى انسانى، افزايش توان علمى و تأمين كادر تخصصى، نيازهاى سازمان را برآورده سازد.
16- مؤسسه آستانه حضرت حسين بن موسى كاظم(ع) و آرامگاه شهيد مدرس: احداث سالنهاى چند منظوره، موزه، غرفات خانوادگى، كتابخانه و… در قالب دهها هزار متر مربع فضاى عبادتى و زيارتى در شهرستانهاى طبس و كاشمر از جمله اقدامات مهم آستان قدس رضوى در جنوب خراسان است.
17- دانشگاه امام رضا(ع): اين دانشگاه هم اكنون با 607 دانشجو در پنج رشته كارشناسى مشغول به فعاليت مى‏باشد. با انتشار بيش از 100 عنوان كتاب در تيراژ 600 هزار جلد از ديگر اقدامات اين دانشگاه است. همچنين اين دانشگاه با دستور كار قرار دادن رشته‏هاى پزشكى، در آينده اقدام به تأسيس بيمارستان رضوى نموده است.
18 – بيمارستان رضوى: بيمارستان 320 تختخوابى رضوى با 44750 متر مربع زيربنا در پنج طبقه شامل بخش‏هاى جراحى، كلينيك‏هاى تخصصى، آزمايشگاه، اتاق عمل، كتابخانه و… احداث شده و در حال تجهيز مى‏باشد. ارائه خدمات برتر به زائرين‏
بيش از 10000 هزار نيروى مخلص بصورت شبانه روزى و در تمامى ايام سال در خدمت به زائرين گرامى حضرت رضا عليه السلام در رابطه با اداره حرم مطهر و ارائه انواع خدمات گسترده به زائرين عزيز تلاش مى‏كند بخشى از آنها نيروهاى افتخارى حرم مطهر در قالب خدمه، گروه ارشاد و بسيج خواهران و برادران و… هستند.
اماكن متبركه رضوى: شامل 3 مديريت، 12 اداره، بخشها و دفاتر متعدد فعاليت مى‏كند. 1- مديريت امور رفاه زائرين و خدمات‏
عناوين برخى از خدمات گسترده اين مديريت كه با بيش از 300 نفر پرسنل به زائرين گرامى حضرت رضا(ع) ارائه مى‏شود، عبارتست از:
الف: اداره امور تسهيلات زائرين:
امداد به زائرين كه بعنوان نمونه در ششماهه اول سال جارى به تعداد 718/16 نفر از زائران نيازمند و در راه مانده كمك نموده است.
– رسيدگى به امور گمشدگان در سطح حرم مطهر.
– آفت زدايى، سمپاشى، ضد عفونى و بررسى مسائل بهداشتى حرم مطهر.
– تحويل صندلى چرخ‏دار به زائرين سالمند و معلول.
– ثبت و نظارت و رسيدگى به امور شفايافتگان.
ب: اداره امور خدمات زائرين:
– توزيع دعوت نامه‏هاى مهمانسرا.
خدمات دفن در حرم مطهر و خواجه ربيع.
ج: اداره امور امانات و نگهدارى اشياى گمشده:
– دريافت، تحويل و نگهدارى امانات و رسيدگى به اشياى گمشده.
د: اداره امور روشنايى:
تأمين روشنايى روضه منوره و رواق‏ها و اماكن متبركه حرم رضوى.
ه. بخش سرايدارى:
– نظافت عمومى اماكن متبركه. 2- مديريت امور انتظامات و تشريفات‏
– حفظ نظم و امنيت در اماكن متبركه. 3- اداره مهمانسرا
اين اداره در ششماه اول سال جارى بيش از يك ميليون و 37 هزار نفر زائر و خادم پذيرا شده است. 4- مديريت امور خدمه:
كه در چهار اداره امور خدام فراشان و حفاظ، دربانان و اموركفشدارى در قالب زير ارائه خدمت مى‏كند.
– شستشوى روضه منوره، راهنمايى و ارشاد و ايجاد فضايى آرام جهت زائرين در رواق‏ها و…
– آماده سازى مراسم خطبه و صفه، تعويض گلهاى ضريح مطهر و…
– غبارروبى و تطهير صحن‏ها، نظارت بر تردد زائرين در…صحن‏ها، انتقال افراد شفايافته به دفاتر ذيربط و…
– دريافت و تحويل كفش‏هاى زائرين در مبادى ورودى رواق‏ها. برخى فعاليت‏هاى خدماتى و عام المنفعه:
آستان قدس رضوى در كنار خدمات فرهنگى به زائرين، اقدام به انجام برخى خدمات عام المنفعه در ساير نقاط كشور نموده كه از آن جمله است:
از آن جمله است تأسيس مؤسسه امداد به منظور كمك به اقشار محروم و نيازمند.
– احداث 253 واحد مسكونى در جنوب خراسان.
– احداث 14 واحد آموزشى و خوابگاه در جنوب خراسان.
– احداث حسينيه و مجتمع‏هاى رفاهى بين راهى در جنوب خراسان.
– احداث 55 واحد مدرسه در مناطق زلزله زده جنوب خراسان.
– احداث شهر هويزه با 2000 واحد مسكونى.
– كمك‏هاى نقدى و غير نقدى به جبهه‏هاى جنگ تحميلى.
– كمك به سازمان‏هاى خيريه و توانبخشى.
– كمك به مراكز آموزشى و اهداى زمين در متراژ 3 ميليون متر مربع.
– احداث شهركهاى مسكونى (رضوى، معلولين، كنه بيست، بيلدر، ثامن و…).
– توسعه بخش مراقبت‏هاى ويژه نوزادان بيمارستان امام رضا عليه السلام .
– تجهيز بخش زنان بيمارستان امام رضا عليه السلام.
– احداث ساختمان بخش قلب بيمارستان امام رضا عليه السلام.
– توسعه واحدهاى درمانى يزد و كرمان.
– احداث بيمارستان امام رضا عليه السلام در سيرجان.
– بيمارستان چناران.
– احداث و يا كمك به 110 باب مسجد در خراسان و ديگر استان‏هاى كشور.
– بازسازى و توسعه مرقد شهيد مدرس در كاشمر.
– بازسازى و توسعه مرقد امام زاده حسين بن موسى كاظم(ع) در طبس.


پاورقي ها: