در مسجدالحرام ومسجد رسول الله (ص) مهر گذاشتن وسجده کردن بر آن حرام است و نماز اشکال پیدا می کند.امام خمینی.
طب پیشگری برای همه
دکتر سیدحسن عارفی
تعریف طب پیشگیری
بحث خود را برای سالم زیستن وپیشگیری از مبتلی شدن به بیماری های مختلف با جمله ذیل شروع می کنیم. “در پیکار هستی بر نیستی ،اول پیشگیری بعد درمان” علم پزشکی باتمام پیشرفتهای چشمگیری که در تشخیص ودرمان بیماریها داشته است هنوز در مقابل درمان وتشخیص بیماریها زبون وناتوان است.کوشش دانشمندان ، محققین علوم پزشکی بر این است که مانع بیمار شدن اشخاص شوند. وبرای رسیدن به این هدف به نتایج خوبی رسیده اند. برای همه روشن وآشکار است که جلوگیری از حمله بیماریها صحیح تر از مبتلا شدن به یک بیماری ودرمان کردن آن است در این مقدمه کوشش خواهیم کرد با ذکر نمونه هائی ، اهمیت طب پیشگیری وجلوگیری از بیمار شدن را ارائه دهیم ،ودر مباحث بعدی راههای پیشگیری در بیماری های مختلف را بطور مبسوط شرح خواهیم داد: بیماریهای ارثی . هرانسانی که سلامت و تندرست وقوی وتوانا در ورطه گیتی فعالیت می کند وچون تند بادی سریع از سپیده دم تا شامگاهان در حرکت می باشد. هر انسانی که با استفاده از مغز سلیم وسالم خود به دل ذرات راه یافته وبه شکستن اتم موفق می شود. هر انسانی که با داشتن حافظه قوی ،هزاران هزار صفحه مطالب نوشته شده را در مغز کوچک خود حفظ می کند واز محفوظات مغزی خود هرروز ایده ای نو،عقیده ای نو وافکاری نوبدنیای علم عرضه می کند. هر انسانی که از تراوشات مغز حسابگر خود اقمار به آسمانها می فرستد وهر انسانی که زیر میکروسکوپ الکترونیک به جزئی از رازهای خلقت آفرینش پی می برد. همه نشانه ای از سلامتی این انسانها می باشد. همه از نظمی عظیم ودقیق و ناظمی دانا وازلی صحبت می کنند. برعکس ، اگر خللی در نظم خلقتی انسانهابوجود آید ویا عوامل محیطی در دوران جنینی ویا در طول زندگی خارج رحمی برروی اعضا واندامها ومغز اثر کند ویا بیماریهای عفونی به انسان حمله کند ویا ماده ای سمی وارد بدن انسان شود، تنظیم کار دستگاهها واندامهای مختل شده وبیماریها به صور مختلف پیدا خواهد شد. وباعث بروز بیماریها ، ناتوانی ها وکاهش بازده مغزی ونقائص حافظه خواهد شد. برای آنکه از بروز بیماریها پیشگیری شود ،باید علل بوجود آورنده بیماریها به نحوی بررسی وشناخته شوند بنابراین موضوع بحث آینده ما بسیار وسیع وطولانی خواهد بود.برای بوجود آوردن زندگی سالم ودور از بیماریها ودردها ،تنها جلوگیری از بیماریهای بظاهر شناخته شده کافی نیست . برای نمونه طب پیشگیری محدود به بیماریهای انگلی ،رعایت بهداشت ونظافت شخصی نیست ،بلکه برای جلوگیری از بعضی بیماریها به رعایت اصولی در دوان حاملگی وحتی قبل از ازدواج برخواهد گشت.اگر طب پیشگیری را با دقت بیشتری بررسی کنیم به این مرحله می رسیم که برای جلوگیری از مبتلی شدن به بعضی بیماریها باید همسری انتخاب کنیم که از نظر وجود بعضی بیماریهای ارثی ،عاری باشد. گو اینکه چنین بحثی جالب واز نظر عملی مشکلاتی بوجود می آورد اما برای آنکه آینده نگر باشیم وبخواهیم از بروز بعضی بیماریها در نسلهای آینده جلوگیری کنیم باید نه تنها اصولی را از نظر بهداشتی وطبی در دوران زندگی رعایت کنیم بلکه باید مادران در دوران بارداری دقیق تر بگوئیم در انتخاب همسر ،اصولی را مراعات کنیم . در تائید مطالب فوق موارد ذیل را باهم مرور میکنیم:ازدواج دختری سالم وعدم وجود بیماری قند در نزدیکان وابسته او سبب می شود که با احتمال ۹۹درصد در طول عمر به بیماری قند مبتلا نخواهند شد. برعکس ازدواج دختر خانمی که نزدیکان او مثل پدر یا مادر ویا برادر وخواهر یا عمه ویا دائی وخاله او مبتلی به بیماری قند باشد با جوانی ازدواج کند که در فامیل پدری یا مادری ویا شخص او بیماری قند بارث منتقل می شود، سبب متولد شدن نوزادانی می شود که یا در ابتدای زندگی یا در طول زندگی تعدادی از اطفال آنها مطابق فرمول خاصی ونظام خاصی به بیماری قند مبتلا خواهد شد. ازدواج دختری مبتلی به بیماری روانی مثل اسکیزوفرنی با مردی که چنین بیماری در خانواده پدری یا مادری بارث منتقل می شود سبب بروز و ظاهر شدن بیماری روانی اسکیزوفرنی در بعضی اطفال آنها خواهد شد. عامیانه بگوئیم تنها سیم وزر و ثروت پدری ومادری بارث نمیرسد بلکه مطابق قوانین منظم و دقیق تعداد بیشماری از بیماری ها وجود دارند که از اجداد پدری ویا مادری به اعقاب انسانها نسل به نسل به ارث خواهند رسید. بعضی صفات ارثی که از اجداد به اعقاب انسانها به ارث منتقل می شوند مشکل بزرگی را بوجود نمی آورند و تاثیر زیادی در طول عمر وزندگی آینده انسانها ندارند. مثلا قد بلند اجداد پدری ومادری به صورت غالب به اعقاب منتقل می شود. به عبارت ساده تر اگر اجداد پدری ومادری اکثرا دارای قدی بلند می باشند اکثر اعقاب آنها قامتی بلند خواهند داشت. بنابراین در اجتماعی که ارزشهای انسانی تقوی وپرهیزگاری و اندوخته های علمی ومحفوظات والای مغزی مطرح است نه درازی قد، ونه کوتاهی قد مسئله مهمی بوجود نخواهد آورد. بعبارت بهتر، بلند قامتان ، انسانهائی هستند که علم آنها، تقوای آنها ،پرهیزگاری آنها ،انسانیت آنها ورابطه آنها با خدای متعال بلندتر وبالاتر از دیگر انسانها است. ویا بزرگ بینی از اجداد به اعقاب به شکل ارث غالبا منتقل می شود، یعنی اگر اجداد شخصی دارای بینی بزرگ باشند احتمال آنکه اعقاب آنها در طول زندگی بینی آنها بزرگتر از دیگران باشد زیاد است. در اجتماعی که ارزش شخصی به زیبائی ظاهری او نیست بلکه به فداکاری وایثارگری و به درجه تقوی وپرهیزکاری وبستگی به پاکدامنی و پرهیز از گناه دارد ،بزرگ بودن بینی مسائله ساز نخواهد بود واگر هم روزی مسئله ایجاد کند چاقوی تیز وظریف وبخیه های ذره بینی جراحان پلاستیک ،موضوع را حل خواهد کرد. وبا جراحی پلاستیک ،بینی کوچک به هر نوع وشکل وبا طرح بینی هر ستاره سینما بوجود خواهند آورد! برای آنکه نسلهای آینده بشر سالم تر وعاری تر از بیماری های ارثی باشند باید از نقطه نظر طب پیشگیری در انتخاب همسر دقت بیشتری نمود. گو اینکه هزاران بیماری ارثی وجود دارد که از نسلی به نسل دیگر منتقل می شود . از نظر تئوری تعداد زیادی از آنها قابل پیشگیری است. می دانیم افرادی که در اجتماع زندگی می کننداز نعمت هوش وحافظه بسیار بالا برخورد دارند وبرعکس اشخاصی زندگی می کنند که دارای حافظه خوبی نیستند.ازدواج جوانی با ضریب هوشی بالا با دختر خانمی نابغه، سبب تولد نوزادانی خواهد شد که اکثراً از نوابغ خواهند بود .وبر عکس ازدواج خانمی کودن وکم هوش با مردی که از نعمت خدادای حافظه وهوش سهمی ندارد سبب متولد شدن نوزادانی خواهد شد که اکثرا کم هوش وکم حافظه می باشند. بعبارت ساده تر ،پای شکسته پدر یک خانواده که بعلت تصادف اتومبیل شکسته است بفرزندان آنها منتقل نمی شود ولی مغز متفکر وحسابگر پدر خانواده وهوش وذکاوت مادر یک کانون گرم خانوادگی ومغز تهی و عاری از هوش وحافظه والدین بفرزندان آنها بارث خواهد رسید. همه می دانیم بیماریهائی مثل فشار خون شریانی ، نقرس، بعضی بیماری های قلبی وعروقی ،بیماری قند وهزاران بیماری دیگر در یک فامیل شایع تر از فامیل دیگر است.از نقطه نظر طب پیشگیری ، اگر افراد سالم از یک خانواده سالم با افراد سالم از یک خانواده سالم دیگر باهم ازدواج کنند احتمال بروز اکثر بیماریها در نوزادان آنها بسیار ناچیز خواهد بود. نتیجه گیری آنکه: با انتخاب همسری سالم از خانواده ای سالم سبب متولد شدن نوزادانی باحتمال زیاد سالم ودور از مبتلی بودن به بیماریهای ارثی خواهد شد. پیدایش بیماری در دوران حاملگی .مرحله بعدی در طب پیشگیری ، رعایت نکات واصولی است که مادران حامله در دوران حاملگی باید رعایت کنند.عدۀ زیادی از بیماریهای مادرزادی یعنی بیماریهائی که نوزادان در موقع تولد به آن مبتلی هستند ، ناشی از تاثیر عواملی است که در دوران جنینی از موقع تولد برروی جنین مؤثر واقع می شوند. برای نمونه چندمثال خواهیم زد. اگر مادری قبل از حاملگی به بیماری سرخجه مبتلی نشده است در دوران حاملگی بخصوص در ۲ماه اول به بیماری سرخجه مبتلی شود، نوزاد آینده او دچار نقایص خلقتی متعدد خواهد شد، به این ترتیب که نوزادان چنین مادران اکثرا دچار نقائص مادرزادی قلب ،مبتلی به آب مروارید در دوران اول زندگی ،عدم رشد مغز و پائین بودن ضریب هوش وحافظه خواهند بود. اگر مادری حامله بخصوص در دوران اول حاملگی در معرض اشعه ایکس (برای رادیو گرافی) قرار گیرد، نوزاد آینده او مبتلا به نقائص مادرزادی خواهد شد. مصرف بعضی داروها در دوران حاملگی بخصوص در ماه های اول سبب ایجاد نقائص مادرزادی شدید در جنین می شود معروفترین داروئی که سبب ایجاد نقائص خلقتی ومتولد شدن هزاران طفل بدون دست ویا کوتاه بودن دست_ که آنرا pholomaliaنامند_ شده داروئی آرام بخش به نام تالیدوماید THALIDOMIDEبود که خانمهای حامله برای استفاده از خواص آرام بخش آن در دوران حاملگی مصرف کردند وامروز بالغ بر ۷۰۰۰ جوان بدون دست وپا نقائص مادرزادی دست وغیره در خیابانهای اروپا راه می روند که بعلت مصرف تالیدوماید در دوران جنینی بوده است. مصرف قرصهای جلوگیری از حاملگی در مادری که جنین دختر در رحم دارد ویکی دو ماه اول حاملگی بی اطلاع از حامله بودن خود است، سبب ایجاد سرطان رحم در دختر آینده او در سن بلوغ خواهد شد. مصرف دخانیات در دوران حاملگی سبب متولد شدن نوزادان نارس وبا وزن کمتر از معمول ومرگهای ناگهانی در اطفال آنها در هفته اول بعد از تولد خواهد شد.بنابراین ،بعضی از عوامل در دوران جنینی برروی جنین تاثیر کرده وسبب بروز بعضی بیماریها خواهد شد . عدم استفاده از داروها ،قرار نگرفتن در جلوی بعضی از اشعه ها ،نخوردن بعضی مواد ومبتلا نشدن به بعضی از عفونتها در دوران بارداری مانع بروز ومبتلی شدن به بعضی بیماریهای مادرزادی خواهد شد.سکته قلبی بیماریهایی دیگر در سنین بالا انسانها را مبتلا می کنند وبا وجود ارثی بودن در دوران جنینی و کودکی مسئله ای ایجاد نمی کنند مثلا : انسداد عروق کرویز قلب و ایجاد سکته های قلبی در بعضی فامیلها زودرس تر و در سنین پائین اتفاق می افتد.
این مطلب صحیح است که در سکته های قلبی زود رس فاکتور ارث دخالت دارد، ولی در ایجاد سکته های قلبی معمولا شرکت چند فاکتور که آنها را “فاکتور خطر “نام گذاری کرده اند دخالت دارد. واضح است شخصی که از نقطه نظر ارثی اکثر فامیلهای پدری و یا مادری و یا هر دو طرف او در سنین حدود ۵۰سال به علت سکته قلبی فوت کرده اند.اگر یک شخص به خصوص در این خانواده علاوه بر داشتن فاکتور ارث معتاد به مصرف دخانیات باشد و نیز فشار خون بالا هم داشته باشد،به احتمال بیشتری سکته قلبی خواهد کرد تا آنکه این شخص دخانیات را ترک و فشار خون اوتحت درمان طبی باشد.به عبارت دیگر ،افزودن چند فاکتور خطر احتمال بروز سکته قلبی را چندین برابر بیشتر خواهد کرد.بنابراین ،راه جلوگیری از سکته قلبی زودرس در سنین پائین عبارت از حذف فاکتورهائی است که در بروز سکته قلبی دخالت دارند.می دانیم اشخاصی که دخانیات مصرف می کنندبیشتر از کسانی که دخانیات مصرف نمی کنند به سکته های قلبی مبتلا می شوندو این ظاهر شدن سکته قلبی در سن پائین و با احتمال مرگ ناگهانی زیاد توام است.ونیز می دانیم افرادی که سالهای طولانی مبتلی به فشار خون شریانی بالا بوده اند مبتلا به سکته های قلبی در سنین پائین تر و عوارض دیگر می شوند .بالا بودن چربی خون از نوع کلسترول نیز دربروز سکته های قلبی زودرس دخالت دارد.افرادی که در زندگی روزمره خود تحرک چندانی ندارند بیشتر به سکته قلبی مبتلی می شوند.برای مثال :شخصی که از صبح تا شام هر آنچه غذای مقوی و خوب و پرانرژی در دسترس او است می خورد و در سیستم ماشینی زندگی بدون فعالیت بدنی دارداز منزل تا محل کار را با ماشین سواری میپیماید!و از طبقه اول اداره یا تجارتخانه تا طبقات بالارا با آسانسور طی می کند! و ورزش و نرمش روزانه را در شان و منزلت خود نمی داند!و فعالیت بدنی را از آن کارگران و زحمتکشان می داند!آنچه در مخیله خود جای داده است: خوردن خوب به مقدار فراوان با کیفیت غذائی خوب و راه نرفتن و عدم فعالیت بدنی است.مسلما چنین شخصی به سکته قلبی مبتلا خواهد شدحال اگر چنین فردی با کوچکترین ناملایمات و مسائل جزئی و بزرگ عصبانی شود،احتمال سکته قلبی چندین برابر خواهد شد.افزودن فاکتورهائی مثل چاقی مفرط و بیماری قند بر فاکتورهای خطر فوق سبب افزایش احتمال مبتلا شدن به سکته قلبی میشود .درست است که در حال حاضر معلومات پزشکی درباره تقلیل و تضعیف فاکتور ارث ناتوان است اما با درمان فشار خون و انجام فعالیتهای روزانه و حذف مصرف چربی های حیوانی و درمان بیماری قند و عدم عصبانیت در مقابل عوامل تحریکی محیط،می توان فاکتورهای خطر برای بروز سکته قلبی را حذف نمود و ایجاد سکته های قلبی را به تاخیر انداخت.طب پیشگیری به ما می آموزد سالها قبل از بروز سکته قلبی ،فشار خون بالای بیماران را درمان کنیم و از طفولیت چربی های حیوانی را مصرف نکنیم و پاکت دخانیات را سم مهلک و مضر بدانیم و به زباله دان بیاندازیم.روزانه مقداری کافی فعالیت بدنی انجام داده و در صورتی که سن ما تقاضا می کندنرمش صبحگاهی و ورزش روزانه داشته باشیم پروفسور و پزشک متخصص قلب معروف به نام”وایت dadley white” از نقطه نظر طب پیشگیری در بیماریهای قلبی چنین می گوید:بروز بیماری های قلبی قبل از سن ۸۰سالگی،ناشی از عدم توجه و عدم رعایت اصول بهداشتی و طبی ما انسانها است،مثلا فشار خون درمان نشده یا مصرف چربی زیاد یا عدم تحرک روزانه یا چاقی مفرط و مصرف دخانیات ولی مبتلی شده به بیماری های قلبی و عروقی بعد از سن ۸۰سالگی مربوط به سیر خلقتی انسانها می باشد.
ادامه دارد