کَلٰامُکُمْ نُوْرٌ وَ اَمْرُکُمْ رُشْدٌ
۱ـ امیرالمومنین (ع):
” ان افضل ما توسل به المتوسلون الی الله سبحانه و تعالی الایمان به و برسوله … و حج البیت و اعتماره فانهما ینفیان الفقر و یرحضان الذنب … “.[۱]
در این خطبه امیرالمؤمنین علیه السلام ده چیز را برترین وسیله تقرب به خداوند تبارک و تعالی شمرده اند که یکی از آنها حج و عمره است و برای آن دو حکمت ذکر فرموده اند: یکی اینکه فقر و بینوائی را می زداید و دیگر آنکه گناه را می شوید.
۲ـ فاطمه زهرا (س) در ضمن خطبه فدکیه چنین می فرماید:
” …فجعل الله الایمان تطهیرا لکم من الشرک و … و الحج تشییدا للدین…”.[۲]
در این خطبه مبارکه حضرت زهرا سلام الله علیهما حکمت پاره ای از احکام دین را بیان فرمودند و حکمت تشریع حج را اعلای دین و استحکام بنای آن شمردند.
۳ـ امام زین العابدین (ع):
“حجوا و اعتمروا تصح اجسامکم و تتسع ارزاقکم و یصلح ایمانکم و تکفوا مؤنه الناس و مؤنه عیالاتکم “.[۳]
حج و عمره به جا بیاورید تا بدنهایتان سالم و روزی هایتان فراوان و ایمانتان صالح و مستحکم باشد و سختی ها و مشکلاتی که از سوی مردم یا زن و فرزند بر دوش شما است، حل گردد.
۴ـ امام رضا (ع):
” انما امروا بالحج لعله الوفاده الی الله ــ عزوجل ــ و طلب الزیاده و الخروج من کل ما اقترف العبد تائبا مما مضی، مستانفا لما یستقبل مع ما فیه من اخراج الاموال و تعب الابدان و الاشتغال عن الاهل و الولد و حظر النفس عن اللذات شاخصا فی الحر و البرد ثابتا علی ذلک دائما مع الخضوع و الاستکانه و التذلل مع ما فی ذلک لجمیع الخلق من المنافع لجمیع من فی شرق الارض و غربها و من فی البر و البحر ممن یحج و ممن لم یحج من بین تاجر و جالب و بائع و مشتر و کاسب و مسکین و مکار و فقیر و قضاء حوائج اهل الاطراف فی المواضع الممکن لهم الاجتماع فیه مع ما فیه من التفقه و نقل الاخبار الائمه علیهم السلام الی کل صقع و ناحیه کما قال الله ــ عزوجل ــ فلو لا نفر من کل فرقه منهم طائفه لیتفقهوا فی الدین و لینذروا قومهم اذا رجعوا الیهم لعلهم یحذرون و لیشهدوا منافع لهم “.[۴]
در این حدیث از امام هشتم علی بن موسی الرضا ــ علیه السلام ــ چند علت برای وجوب حج نقل شده است:
۱ـ فرود آمدن در ساحت عظمت و رحمت الهی و درخواست وفور و زیادتی روزی از حضرت احدیت و توبه و بازگشت و برون آمدن از گناهان که بنده خدا با رفتن حج از گناهان پیشین خود پاک می شود و زندگی و بندگی خویش را از سر می گیرد.
۲ـ ریاضت و مبارزه ی با نفس در مصرف کردن اموال در راه خدا و به زحمت انداختن بدنها و فراموش کردن زن و فرزند و خانمان و خویشتن داری از لذائذ زندگی در حالی که انسان مشقت گرما و سرما را بر خود هموار می سازد و بر تعهد خود استوار می ماند، در نهایت خضوع و خشوع و فروتنی و خاکساری.
۳ـ منافع مادی برای افراد مختلف در شرق و غرب عالم، در دریا و خشکی، چه آنها که خود حاجیند و چه آن ها که حاجی نیستند، از بازرگان و آورنده ی کالا و فروشنده و خریدار و کاسب و تهیدست و چاروادار و فقیر و نیازمند.
و در این میان نیازمندیهای کسانی که از سرزمین های مختلف در محل اجتماع حاجیان گرد آمده اند نیز بر آورده می شود.
۴ـ تفقه و یاد گرفتن احکام و معارف اسلامی و گسترش روایات ائمه علیهم السلام در همه شهرها و قصبات به وسیله ی نقل حاجیان[۵].
آن گاه امام استشهاد فرمودند به دو آیه از قرآن:
” چرا از هر گروه از مؤمنین دسته ای کوچ نکنند تا احکام و معارف دین بیاموزند و چون بازگشتند قوم خود را (از عذاب الهی) بترسانند، شاید آنان بترسند “.
” مردم را به حج فرا خوان… تا شاهد منافع خویشتن باشند “.
۱ـ نهج البلاغه صبحی صالح، خطبه ۱۱۰، (ص۱۶۳).
۱ـ وسائل الشیعه، ج۱، ص۱۳، ج۲۲٫
۲ـ وسائل الشیعه، ج۸، ص۹، حدیث۲۰٫
۱ـ البته این فائده حج بدین جهت بوده است که ائمه (ع) غالبا در مدینه بوده اند و چون مردم در اثر فشار حکومت های عباسی نمی توانستند از محضر مبارک آنان استفاده کنند، حج بهترین بهانه برای این امر بود.