مقدمه
با افزایش تنش‌ها میان ایران و عربستان سعودی و ناتوانی این کشور از مبارزه با محور مقاومت در جبهه‌هایی مانند سوریه، عربستان سعودی تلاش‌های بسیاری را با حمایت آمریکا برای عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی و ایجاد ائتلافی ضد ایرانی با این رژیم پیگیری کرده است. این امر پس از به قدرت رسیدن دونالد ترامپ در ایالات متحده آمریکا و تلاش‌های او برای ایجاد به اصطلاح موافقت‌نامه قرن که قصد دارد بدون حل مشکلاتی همچون قدس و آوارگان فلسطینی، رژیم صهیونیستی را مستقیما با کشورهای عربی سر یک میز بنشاند و بدون نمایندگان فلسطینی آنها را به سازش با این رژیم ترغیب کند افزایش یافت. گزارشات متعدد رسانه‌ای در زمینه اینکه مقابله با ایران هدف نهایی چنین ائتلافی است، لزوم مطالعه ابعاد این ائتلاف و تأثیر آن بر جهوری اسلامی را دوچندان می‌کند.
پیشینه روابط عربستان سعودی و رژیم صهیونیستی
عربستان سعودی در ابتدای تأسیس خود در دهه ۳۰ میلادی همواره تلاش کرده است که در عین اعلام مخالفت با صهیونیسم و طرح‌های آن برای تأسیس دولتی یهودی در فلسطین از دخالت مستقیم در این منطقه بپرهیزد. این امر باعث شد که رژیم عربستان هر چند کمک‌های مالی و پشتیبانی متعددی را در طی این جنگ‌ها به کشورهای خط مقدم جبهه ارائه داد و حتی در پی صلح میان مصر و رژیم صهیونیستی روابط دیپلماتیک خود را به مدت چند سال با مصر قطع کرد، ولی با وجود فاصله بسیار کم این کشور از فلسطین اشغالی و با وجود اعلام جنگ به رژیم صهیونیستی، به بهانه عدم وجود مرز مشترک با این رژیم در جنگ‌های ۱۹۴۷، ۱۹۶۷ و ۱۹۷۳ مشارکت مستقیمی در جنگ نداشت.
با این همه عربستان سعودی و رژیم صهیونیستی در مقاطع مختلفی همکاری‌های پشت پرده‌ای با یکدیگر داشتند. اولین ارتباطات رژیم‌های سعودی و صهیونیستی به اواسط دهه‌های ۶۰ و ۷۰ میلادی و در زمان ریاست کمال ادهم بر دستگاه اطلاعاتی عربستان سعودی باز می‌گردد. در آن دوره دو رژیم کانال‌هایی را برای تبادل نظر در مورد وضعیت آن دوران منطقه ایجاد کردند.(۱)
دشمنی دو کشور با رژیم عبدالناصر در آن دوره باعث شد که رژیم صهیونیستی در جنگ داخلی یمن به نفع نیروهای طرفدار پادشاهی که مورد حمایت عربستان بودند دخالت و از طریق خاک سعودی در جهت حمایت از گروه‌های سلطنت طلب برای آنها اسلحه و مهمات ارسال کند.(۲) شکست عبدالناصر در جنگ سال ۱۹۶۷ به دلیل تضعیف رقیب منطقه‌ای سعودی‌ها موجبات رضایت آنان را فراهم می‌ساخت. این دو رژیم در در عملیات ۶۲ ساعته نجات یک کشتی صهیونیستی که در سواحل عربستان سعودی به گل نشسته بود با وساطت آمریکا با یکدیگر همکاری کردند.(۳)
پس از توافق اسلو میان فلسطینیان و رژیم صهیونیستی و آغاز فرایند سازش، رژیم عربستان و کشورهای دیگر حاشیه خلیج فارس نیز راه سازش علنی با رژیم صهیونیستی را در پیش گرفتند، به گونه‌ای که قطر و عمان اجازه تأسیس دفاتر تجاری این رژیم را در اراضی خود صادر کردند و ارتباطات امنیتی رژیم صهیونیستی و عربستان نیز به‌طور پنهانی توسعه پیدا کرد.
از سال ۲۰۰۲ و با ارائه طرح صلح ملک فهد در به رسمیت شناختن رژیم صهیونیستی به ازای عقب‌نشینی از اراضی اشغالی در سال ۱۹۶۷، عربستان سعودی عملا رژیم صهیونیستی را به رسمیت شناخت و در سال ۲۰۰۵ با پیوستن به سازمان تجارت جهانی، ممنوعیت واردات از رژیم صهیونیستی را رسما لغو کرد. این امور باعث افزایش تبادلات تجاری میان رژیم صهیونیستی و کشورهای حاشیه خلیج فارس، به‌خصوص امارات و عربستان سعودی شد. این امر تا سال ۲۰۱۱ و تشدید اعتراضات در کشورهای عربی ادامه داشت و وقوع بیداری اسلامی و افزایش نفوذ محور مقاومت باعث شد که فرایند عادی‌سازی روابط به فرایند ایجاد اتحادی منطقه‌ای بدل شود.
عوامل متعددی در تسریع فرایند سازش میان عربستان سعودی و رژیم صهیونیستی و تبدیل آن به نوعی پیمان منطقه‌ای دخیل است که برخی از آنها عبارتند از:
۱ـ تبعات قدرت گرفتن احزاب اسلام‌گرا در پی بیداری اسلامی برای عربستان و رژیم صهیونیستی به‌خصوص به قدرت رسیدن اخوان‌المسلمین در مصر و تونس که برای هر دو رژیم خطرناک ارزیابی می‌شد. این امر سبب حمایت هر دو رژیم از کودتای سال ۲۰۱۳ مصر شد و هم اکنون جنبش حماس را سازمانی تروریستی تلقی می‌کنند.
۲ـ افزایش نقش ایران در منطقه غرب آسیا به‌خصوص عراق، لبنان و نوار غزه و توانایی جبهه مقاومت در ایستادگی در برابر صهیونیست‌ها که منجر به افزایش محبوبیت جمهوری اسلامی در سطح منطقه شد.
۳ـ جنگ داخلی سوریه که باعث شد دو رژیم منافع مشترکی در ساقط کردن دولت قانونی سوریه و از بین بردن زیرساخت‌های نظامی و امنیتی آن داشته باشند.
۴ـ توافق اتمی بین آمریکا و ۱+۵ که باعث شد دو رژیم از افزایش نفوذ ایران در منطقه در اثر کاهش اثر تحریم‌ها احساس خطر کنند.
۵ـ تلاش سلمان بن عبدالعزیز پادشاه عربستان و فرزندش محمد بن سلمان برای انتقال قدرت به فرزند که باعث شد ملک سلمان و فرزندش نزدیکی با رژیم صهیونیستی را به عنوان یکی از راه‌های جلب حمایت آمریکا از این انتقال قدرت قلمداد کنند.
اقدامات انجام شده برای عادی‌سازی روابط
عربستان سعودی از سال ۲۰۱۱ تا کنون قدم‌های بسیاری را برای نزدیکی به رژیم صهیونیستی برداشته است که بیشتر آنها با محوریت انور عشقی، افسر اطلاعاتی بازنشسته عربستان سعودی و شاهزاده ترکی الفیصل انجام شده‌اند، از جمله: دیدارهای غیر رسمی در کنفرانس‌های بین‌المللی: کنفرانس‌های بین المللی همچون اجلاس مجمع جهانی اقتصاد، اجلاس امنیتی مونیخ و امثالهم فرصت‌های مناسبی را برای مقامات صهیونیستی و سعودی فراهم آورده است تا در دیدارهایی بر سر رسیدن به نوعی توافق به بحث و تبادل نظر بپردازند. در همین راستا شاهزاده ترکی‌الفیصل، رئیس سابق دستگاه اطلاعاتی عربستان سعودی چندین بار در حاشیه کنفرانس‌های بین‌المللی با وزرای سابق رژیم صهیونیستی از جمله تسیبی لیفنی، نخست وزیر سابق و موشه یعلون وزیر دفاع سابق این رژیم ملاقات داشته است.(۴) اوج این دیدار‌ها را می‌توان دیدار علنی هیئتی سعودی از اراضی اشغالی تحت عنوان دیداری غیررسمی در جولای سال ۲۰۱۶ دانست که به سرپرستی انور عشقی، افسر اطلاعاتی بازنشسته سعودی و مشاور سابق بندر بن سلطان، سفیر سابق عربستان در واشنگتن انجام شد و طی آن انور عشقی با سیاستمدارانی از طیف‌های مختلف رژیم صهیونیستی دیدار کرد.(۵)
همکاری‌های اقتصادی: گزارشات مختلف بیانگر افزایش همکاری‌های اقتصادی میان عربستان سعودی و امارات از یک سو و رژیم صهیونیستی از سوی دیگر است. در همین راستا روزنامه تایمز در گزارشی اعلام کرد که رژیم صهیونیستی و عربستان سعودی مذاکراتی را برای عادی‌سازی روابط تجاری خود آغاز کرده‌اند و اولین اقدام صدور مجوز برای شرکت‌های صهیونیستی برای فعالیت در خاک عربستان سعودی و صدور مجوز برای هواپیماهای غیرنظامی صهیونیست برای استفاده از حریم هوایی این کشور خواهد بود.(۶) این امر در ادامه روابط محرمانه اقتصادی رژیم صهیونیستی با عربستان سعودی و امارات که از جمله آنها طرح احداث خط آهن از عربستان سعودی به اردن و رژیم صهیونیستی است که به منظور افزایش حجم تبادل تجاری در دوران پس از عادی‌سازی روابط طراحی شده است.
دیدارهای محرمانه: منابع غیررسمی رسانه ای از افزایش دیدارهای محرمانه میان مقامات رژیم صهیونیستی و عربستان سعودی از سال ۲۰۱۴ تا کنون خبر می‌دهند، به گونه‌ای که مقامات دو رژیم در خلال سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ بیش از پنج بار به‌طور محرمانه با یکدیگر ملاقات و در مورد خطرات برنامه هسته‌ای ایران با یکدیگر گفتگو کرده‌اند.(۷) به نظر می‌رسد این دیدار‌ها و گفتگو‌ها به‌خصوص بر سر قضیه جزایر تیران و صنافیر و مسائل امنیتی ادامه داشته‌اند.
همکاری‌های امنیتی: روابط امنیتی عربستان سعودی و رژیم صهیونیستی در چند سال گذشته گسترش چشمگیری داشته است. از جنبه‌های مهم این همکاری امنیتی دوجانبه امضای تفاهمنامه‌ای برای آموزش افسران سعودی در فلسطین اشغالی است که اولین گروه افسران در سال ۲۰۱۵ در دوره‌ای مربوط به نیروی دریایی در حیفا شرکت کردند.
همچنین عربستان سعودی و رژیم صهیونیستی در نظارت بر تنگه باب المندب همکاری و نیروهای صهیونیست در پایگاهی نظامی در شمال عربستان در کرانه دریای سرخ حضور دارند.(۸) عربستان سعودی همچنین قراردادهایی را برای خرید سلاح در سال ۲۰۱۶ با رژیم صهیونیستی منعقد کرده است که از جمله آنها می‌توان به قرارداد خرید و نصب سامانه موشکی گنبد آهنین اشاره کرد.
اما مهم‌ترین جنبه همکاری امنیتی بین دو رژیم درخواست رژیم صهیونیستی از عربستان سعودی برای ترسیم مرزهای آبی بین این کشور و مصر و انتقال حاکمیت جزایر تیران و صنافیر به عربستان است که با هدف تبدیل کردن تنگه تیران و خلیج عقبه به آب‌های بین‌المللی صورت گرفت.(۹)
تأثیر ائتلاف به وجود آمده علیه جمهوری اسلامی ایران
جمهوری اسلامی ایران به دلیل اینکه دشمن رژیم صهیونیستی است، رژیم عربستان سعودی نیز به دلیل پیروی از آمریکا، ایران را دشمن خود می‌داند و ایران هدف اصلی ائتلاف جدید سعودی صهیونیستی قلمداد می‌شود که این امر ممکن است در صورت عدم توجه به آن، تأثیرات سوئی را به همراه داشته باشد.
یکی از مهم‌ترین این تأثیرات استفاده از توان اطلاعاتی و امنیتی دو کشور برای کشاندن جنگ به داخل مرزهای ایران است که در عملیات تروریستی اخیر تهران و همچنین شرکت فعال عربستان در کنفرانس منافقین در پاریس مشاهده شد. از سوی دیگر روابط عربستان و رژیم صهیونیستی و روابط این دو با برخی احزاب کرد در عراق سبب شده است که عربستان سعودی هم اکنون از موافقان تجزیه عراق و جدا شدن اقلیم کردستان عراق از این کشور باشد و حتی خبرهایی از ساخت پایگاهی سعودی در کردستان عراق در رسانه‌ها منتشر شده است که اثرات سوئی را بر امنیت ملی کشورمان خواهد داشت.(۱۰)
اتحاد عربستان سعودی و رژیم صهیونیستی همچنین راه را برای تشریک مساعی و هماهنگی بیشتر در پرونده‌هایی مانند نوار غزه، لبنان و بحران سوریه بر ضد منافع جمهوری اسلامی و محور مقاومت هموار خواهد کرد.
نتیجه‌گیری
حوادث چند سال اخیر منطقه غرب آسیا به‌خصوص توانایی محور مقاومت در مبارزه با خطر تکفیر و تروریسم باعث شد که ائتلاف جدیدی در منطقه با حمایت آمریکا تشکیل شود که قصد دارد با طرح مسئله قرارداد قرن و با حل صوری قضیه فلسطین، راه را برای علنی کردن این ائتلاف در نزد افکار عمومی باز کند. جمهوری اسلامی می‌بایست با توجه به تحرکات سعودی صهیونیستی، افشای آنها و تلاش برای مبارزه عملی با این ائتلاف با نقشه‌های دشمنان برای سیطره بر منطقه مبارزه کند.
پی‌نوشت‌ها
۱ـ هیثم فیضی، أسرار العلاقه الخلیجیه بـ”إسرائیل”، موقع نون بوست، ۲۰ أکتوبر ۲۰۱۵: https://goo.gl/ofvvbR
۲ـ نوره مشعل، العلاقات السعودیه الإسرائیلیه أصبحت فی العلن، موقع نون بوست، ۲۲ یونیو ۲۰۱۵: https://goo.gl/YnKjDs
۳-How an Israeli Missile Boat Ran Aground the Hostile Saudi Shore, Haaretz, April 16, 2016: http://www.haaretz.com/israel-news/.premium-1.714697
۴ـ کیف استخدمت السعودیه والإمارات «الفزاعه الإیرانیه» لتبریر التقارب مع إسرائیل؟، موقع ساسه بوست، ۲۷ یونیو ۲۰۱۷: https://goo.gl/62ZnYD
۵ـ سابقه فی عصرنا هذا.. جنرال سعودی متقاعد یزور إسرائیل، الحره، ۲۴ یولیو ۲۰۱۶: https://goo.gl/qc7LF7
۶ـ تایمز: السعودیه وإسرائیل تناقشان إقامه علاقات اقتصادیه، صحیفه رأی الیوم، ۱۸یونیو ۲۰۱۷: http://www.raialyoum.com/?p=694787
۷-DANIEL J. ROTH, ISRAEL, SAUDI ARABIA ADMIT SECRET DIPLOMACY FOR FIRST TIME, The Jerusalem Post, June 5, 2015: https://goo.gl/uBtu5f
۸ـ عبد الرحمن یوسف، کیف یمکن لتیران وصنافیر أن یصبحا مفتاح صفقه القرن فی الشرق الأوسط؟، المونیتور، ۲۸ مایو ۲۰۱۷: https://goo.gl/R22Vgc
۹ـ همان
۱۰ـ انشاء قاعده عسکریه سعودیه فی کردستان، السومریه نیوز، ۲۸ یونیو ۲۰۱۷: https://goo.gl/KjG8Zn
سوتیترها:
۱٫
پس از توافق اسلو میان فلسطینیان و رژیم صهیونیستی و آغاز فرایند سازش، رژیم عربستان و کشورهای دیگر حاشیه خلیج فارس نیز راه سازش علنی با رژیم صهیونیستی را در پیش گرفتند، به گونه‌ای که قطر و عمان اجازه تأسیس دفاتر تجاری این رژیم را در اراضی خود صادر کردند و ارتباطات امنیتی رژیم صهیونیستی و عربستان نیز به‌طور پنهانی توسعه پیدا کرد