مردم را از رحمت خدا نااميد نکنيد
بسم الله الرحمن الرحيم
«قُلْ يٰا عِبٰادي الذّينَ أسْرَفُوا عَليٰ أنْفُسِهِمْ
لٰا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ الله، إنَّ اللهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَميعاً،
اِنَّهُ هُوَ الْغَغُفورُ الرّحيم».
(سوره زمر ـ آيه 54)
ترجمه:
خداوند از زبان پيامبرش اين پيام نويد بخش را به بندگان مي
دهد:
«بگو (اي پيامبر): اي بندگان من که درباره ي خويش اسراف و
زياده روي کرده اند از رحمت خدا نوميد نشويد که خداوند تمام گناهان را مي آمرزد و
همانا او اوست آمرزنده و رحيم».
لغت:
سَرَف: زياده روي و تجاوز از اندازه است. راغب در مفردات
گويد: اسراف تجاوز از حد است در هر کار گرچه شهرت آن در انفاق است. در اقرب
الموارد گويد: اسراف ضد ميانه روي و تجاوز از حد و اعتدال است. سَرَف و اسراف به
يک معني است ولي در قرآن هميشه از باب افعال (اسراف) آمده است.
اسراف بر نفس که در آيه آمده است، به معناي گناه کردن است
چون انسان با ارتکاب گناه، در حقيقت ظلم به خويشتن کرده و نفس خود را گرفتار نموده
است؛ خواه گناه صغيره باشد و خواه گناه کبيره، خواه گناه فردي باشد و خواه گناه
اجتماعي. البته روشن است گناهاني که در آنها حق مردم ضايع شده باشد، لازم است حقوق
آنان (پس از توبه کردن) بر گردانده شود به نحوي که در رساله ها ذکر شده و در هر
موردي با موارد ديگر فرق مي کند.
سَرَف در مقابل قصد و اسراف در مقابل اقتصاد است و معناي
اقتصاد، ميانه روي و اعتدال مي باشد.
قنط:قَنَطَ قُنُوطاً
وقَنِطَ قَنَطاً و قَنُطَ قَنٰاطَة: با فتح، کسر و ضم نون به معناي نوميد شدن و
يأس است. و انسان نوميد شده را قَنِط و قانِط و قَنُوط نامند.
رحمة: رحمت از خداوند، انعام و تفضل است و از انسانها رقت
قلب و عاطفه. مرحوم علامه طباطبائي در الميزان گويد: «رحمت، انفعال و تأثر ويژه اي
است که در وقت ديدن نيازمند، بر قلب انسان عارض مي شود و انسان را به رفع نياز طرف
وا مي دارد. و در مورد خداوند به معناي عطاء و احسان است نه تأثر و انفعال قلب
زيرا انفعال در ذات باري تعالي وجود ندارد».
مورد استفاده از آيه:
بسيار ديده مي شود که وعاظ و گويندگان و استادان اخلاق،
براي اينکه بندگان خدا را از گناه کردن نهي و منع کنند، با استفاده از آيات عذاب و
ترساندن آنان از آتش جهنم، به اين امر مي پردازند بي آنکه اشاره اي به مغفرت و
رحمت الهي نمايند. البته ترساندن از عذاب لازم است و اگر ما واقعا باور کنيم که
عذاب و جهنمي وجود دارد و بدتر از آن، خشم خداوند ممکن است ما را در بر گيرد، بي
گمان از گناه دوري مي جوئيم يا کمتر به سراغ آن مي رويم.
ولي لازم است گويندگان محترم به اين نکته نيز توجه کنند که
در همان حال که عذاب خداوند خيلي سخت و دردناک است، رحمت او به بندگانش بي پايان و
بسيار گسترده و وسيع است که همه چيز را فرا مي گيرد در همان حال که مي فرمايد: «وَ
عَذٰابِيْ اُصِيْبُ بِهِ مَنْ اَشٰاءُ»، مي فرمايد: رحمت من همه چيز را فرا مي
گيرد «وَ رَحْمَتي وَسِعَتْ کُلَّ شَي ءٍ».
بنابراين، نبايد يک طرف قضيه را گرفت، و طرف ديگرش را کنار
گذاشت. ما ضمن اينکه به مردم هشدار مي دهيم که عذاب الهي خيلي دردناک و وحشت انگيز
است و ما توان تحمل يک آنِ آن را نداريم و به خدا پناه مي بريم از عذاب دوزخ، به
آنان بايد بشارت دهيم که هر چه گناه کرده ايد و هر چند گناهان شما سنگين باشد، اگر
واقعا توبه کنيد و به سوي خداي خود باز گرديد و با تضرع و خواهش از او طلب آمرزش و
مغفرت کنيد، خداوند همان گونه که خود نيز وعده داده است، گناهان شما را خواهد
بخشيد و رحمت بي پايانش شامل حال شما خواهد شد. و چه خوش است بنده گنهکاري، با
اعتراف به خطا و گناه نزد پروردگارش باز گردد و با دست خود، درِِ رحمت الهي را بر
روي خود دوباره بگشايد و بي شک مايوس بر نخواهد گشت. خداوند مي فرمايد: «کتب ربّکم
علي نفسه الرحمة» خداوند رحمت را بر خود واجب گردانيد. «و هو ارحم الراحمين» و او
است مهربانترين مهربانان.